εκδ. Σπανίδης, ΞΑΝΘΗ 2018
Εισήγηση του Θανάση Μουσόπουλου
Στην παρουσίαση του Βιβλίου 4/11/2022
Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης
Πολλές φορές η παρουσίαση ενός βιβλίου αποτελεί το έναυσμα για να πεις πολύ περισσότερα από ό,τι επιβάλλει μια απλή ανατομία του συγκεκριμένου έργου. Φρονώ ότι μιλώντας για τον φίλο Θωμά Βουγιουκλή και την «Αρθροπαιδεία» του είναι πολύ δύσκολο να περιοριστείς μόνο σ’ αυτό. Τούτο οφείλεται σε πολλούς λόγους. Ο βασικότερος είναι, όπως και άλλοτε είπα, ότι τον Θωμά Βουγιουκλή τον θεωρώ ως παράδειγμα αυτού που λέγανε στη νέα εποχή Homo Universalis: Επιστήμονας, λογοτέχνης και ενεργός πολίτης.
Τον γνωρίζω πάνω από σαράντα πέντε χρόνια, όσα χρόνια υπάρχει και λειτουργεί το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης τόσα χρόνια είναι εδώ και ο Θωμάς, μαζί με την αγαπημένη σύζυγό του Πένυ – Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή, με παρουσία και δράση όχι μόνο στην επιστήμη, μα και στην κοινωνία. Δρων πολίτης. Έγραψα παλιότερα: «Η επιστήμη, η τέχνη και η πολιτική είναι τρεις χώροι ξεχωριστοί και αυτόνομοι, λειτουργώντας με τους δικούς τους νόμους. Ο Θωμάς Βουγιουκλής ασχολείται και με τους τρεις αυτούς κόσμους, χωρίς να τους προδίδει και χωρίς να αφομοιώνεται από κάποιον αποκλειστικά. Φρονεί ότι και οι τρεις κόσμοι του είναι απαραίτητοι για να διατηρήσει την ισορροπία του. Φρονώ ότι τα καταφέρνει περίφημα».
Πλούσιο είναι το λογοτεχνικό του έργο από το 1980 εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές “Ανάσες, παρεξηγήσεις”, Απόπειρες … γραφής ποιημάτων – Τραγούδια – Κωδικοί ή Homo Informatıcus –Με τα αίματα του Αίμου – ΙΟΙ ΟΙ ΙΟΙ, Απο πειρα – Αφή, “Το ψάρι βρωμάει απο το … ΚΕΦΑΛΑΙΟ, «Λιτο – Γραφίες» και «Πολιτισμώ αφού… ποιήματα και κύματα», εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή, 2020, Επίσης, έχει κυκλοφορήσει 1 CD με τραγούδια του. Πρόσφατα έχουμε την έκπληξη: «στις Μαρμαροπηγές – Θεατρικό επιτραπέζιο σε 7 λογικές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης», 2022.
Στο παρελθόν αναρωτιόμουν τι προηγείται, μαθηματικά ή ποίηση. Είναι μαθηματικός ποιητής ή ποιητής μαθηματικός. Τώρα και θεατρικός συγγραφέας «Η ποιητική του ευαισθησία παντρεύει την τεχνολογία με τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα». Ποίηση και μαθηματικά, τέχνη και επιστήμη συνυπάρχουν και συχνά συμπλέκονται. Όλα μαζί συναποτελούν την Παιδεία. Σε αυτά παρακαλώ προσθέστε και το δασκαλίκι.
Παιδεία και Εκπαίδευση είναι ο λόγος που μας συγκέντρωσε σήμερα για να προσεγγίσουμε το βιβλίο του Θωμά «Αρθροπαιδεία».
Ο Θωμάς Βουγιουκλής είναι πλέον Ομότιμος Καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Το 1971 απέκτησε το Πτυχίο Μαθηματικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1980 ∆ιδακτορικό ∆ίπλωμα στα Μαθηματικά. Υπηρέτησε στην Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Αλεξανδρούπολη επί 41 συνολικά έτη. Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής για 10 έτη και Πρόεδρος του ΠΤΔΕ για 8 έτη. Eπισκέπτης καθηγητής στο ΜΙΤ της Μασαχουσέτης, στο Udine της Ιταλίας και στο Bangor της Ουαλίας.
Εργάζεται ερευνητικά κυρίως στα Καθαρά Μαθηματικά και έχει θεμελιώσει έναν κλάδο που πήρε το όνομά του. Ασχολείται με τα Μαθηματικά Μοντέλα, τις εφαρμογές τους στην Εκπαίδευση και στις άλλες επιστήμες. Έχει πάνω από 160 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή περιοδικά και πάνω από 3.000 διεθνείς αναφορές σε αυτές. Συμμετέσχε και διοργάνωσε πλήθος συνεδρίων στην Ελλάδα και προπαντός στο εξωτερικό, αναδεικνύοντας μεταξύ άλλων και τον Κ. Καραθεοδωρή.
*
Με το παρουσιαζόμενο σήμερα βιβλίο του Θωμά Βουγιουκλή μας δίνεται η ευκαιρία να τον δούμε και ως εκπαιδευτικό. Αρκετές από τις δημοσιευόμενες στην «ΑΡΘΡΟΠΑΙΔΕΙΑ» εισηγήσεις και άρθρα τα έχουμε δει όταν πρωτοείδαν το φως την τελευταία εικοσαετία. Στο βιβλίο όμως αποκτούν άλλη οντότητα και καθίστανται «παρεμβάσεις» κατά τον όρο του Θωμά Βουγιουκλή.
Πρόκειται για 23 άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες του κέντρου (Βήμα και Τα Νέα) και της περιφέρειας (Γιατί Σερρών, Παρατηρητής της Θράκης, Εμπρός Ξάνθης), αλλά και σε πρακτικά Συνεδρίων. Τρία από τα άρθρα για γλωσσολογικά θέματα γράφτηκαν σε συνεργασία με τη σύζυγό του καθηγήτρια ΔΠΘ Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή.
Ο ίδιος ο συγγραφέας στις εισαγωγικές Εξηγήσεις σημειώνει:
«Στα άρθρα μου προσπαθώ να καταθέτω πάντα προτάσεις και δεν ασκώ απλά κριτική. Στα πρώτα μου άρθρα διαφαίνεται ίσως η ελπίδα κάποιος να τα διαβάσει και να τα εφαρμόσει. Στα μεταγενέστερα δεν τρέφω αυτή την αυταπάτη. Γράφω τις προτάσεις μου απλώς για να βρίσκονται, να κατατεθούν για να μη λένε μερικοί ότι δεν ειπώθηκαν, δεν διατυπώθηκαν».
Ο Θωμάς μιλά ως δάσκαλος με τόσα χρόνια στην εκπαίδευση, ως ποιητής και μαθηματικός. Βάζοντας όμως στο εξώφυλλο του βιβλίου του μία εφηβική φωτογραφία του ως αθλητή άλματος εμποδίων υπονοεί τον αγώνα που καταβάλλει όποιος νιώθει την ανάγκη όποιας –μικρής ή μεγάλης – αλλαγής, σε όλα τα επίπεδα. Δεν μπορείς να μιλάς για παιδεία και εκπαίδευση, χωρίς να αναφερθείς σε πολιτική και οικονομία.
Θα μπορούσα να μιλούσα για το βιβλίο επί μακρόν, για το πάντρεμα ποίησης και μαθηματικών, επιστήμης και ζωής. Επέλεξα να φωτίσω δύο σημεία.
Θα δώσω το λόγο στον Θωμά Βουγιουκλή, παραθέτοντας αποσπάσματα από ένα άρθρο του δημοσιευμένο στο ΒΗΜΑ το 2009 με τίτλο «Όχι απλή διδασκαλία, αλλά Παιδείας μέθεξη»
«Γνωρίζουμε αν ο Αριστοτέλης κατέγραψε τη σοφία του από επαγγελματική ανάγκη ή για να ζει έκανε φροντιστήριο, έστω σε πλούσιους μαθητές; (sic) Γνωρίζουμε ότι στη λαμπρή μας αρχαιότητα όταν οι φτωχοί δεν είχαν χρήματα για να πάνε στο θέατρο τους χορηγούσαν δωρεάν εισιτήρια (τα ονομαζόμενα «θεωρητικά» χρήματα); ΄Ηταν «ανθρωπιστικά» χρήματα, ήταν χρήματα για τον πολιτισμό, για την πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, για την αγωγή του, για την Παιδεία του• δηλαδή για άχρηστα στη σημερινή χρησιμοθηρική εποχή μας πράγματα.
Σήμερα, όταν διδάσκουμε τέτοια αντικείμενα, τα οποία αποβλέπουν μόνο στην πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, πάντα τίθεται το ερώτημα: Πού θα μας χρησιμεύσουν αυτά; Τέρμα, λοιπόν, σε τέτοια διλήμματα. Καμία συζήτηση για πανεπιστημιακά τμήματα με αντικείμενα ανθρωπιστικά: γλώσσα, λογοτεχνία, μαθηματικά, φιλοσοφία, παιδαγωγική, τέχνες, κτλ. Το ίδιο και για τα αντίστοιχα μεταπτυχιακά και ερευνητικά τμήματα. Χωρίς καμία σύνδεσή τους με οποιαδήποτε επαγγελματική αποκατάσταση. Επομένως, δεν μιλάμε για «διδασκαλία ή μάθηση της Παιδείας», αλλά μόνο για «μέθεξη Παιδείας». Μόνο αυτή υπάρχει».
Αξίωμα – πρόταση: Οι επιστήμες οι σχετικές με την Παιδεία (γλώσσα, μαθηματικά, τέχνη, πολιτισμός…) να είναι ανοιχτές και δημόσιες σε όλους τους πολίτες. Είναι δικαίωμα.
Το 2010 στα ΝΕΑ δημοσιεύθηκε το άρθρο «Το εκπαιδευτικό μοντέλο». Ξεκινά με τον καθορισμό της Παιδείας και της Εκπαίδευσης. Θεωρώ ότι είναι μια επέκταση ή εξειδίκευση των θέσεων του Θωμά Βουγιουκλή που αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα. Παραθέτουμε τη βασική του άποψή του όσον αφορά τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα:
«Θεσμοθετείται το προκαταρκτικό έτος σπουδών το οποίο είναι ελεύθερο σε όλους τους πολίτες. Προσφέρει σειρές μαθημάτων τα οποία ορίζονται από τη σχολή και ως σκοπό έχουν την απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων, όπως η σχολή ορίζει. Η αξιολόγηση των γνώσεων των φοιτητών του προκαταρκτικού έτους οδηγεί στην επιλογή των φοιτητών στις κατευθύνσεις».
Θα μου επιτρέψετε κλείνοντας την παρουσίαση του σημαντικού αυτού βιβλίου του Θωμά, καρπού της πολυετούς του ενασχόλησης με την παιδεία και την εκπαίδευση, να παραθέσω την κατακλείδα του άρθρου μου «Τι είναι η μόρφωση; Για ποιους είναι;»
«Ο ιστορικός Χαράρι στο τελευταίο του βιβλίο «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», εκδ. Αλεξάνδρεια, 2018, αφιερώνει το 19ο μάθημα στην «Εκπαίδευση – Η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά». Ένα μικρό απόσπασμα: «Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να δώσει μια δασκάλα στους μαθητές της είναι πληροφορίες. Διαθέτουν ήδη υπερβολικά πολλές. Χρειάζονται όμως την ικανότητα να βγάζουν νόημα από τις πληροφορίες, να μπορούν να διακρίνουν τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο και, κυρίως, να μπορούν να συνδυάσουν πολλές επιμέρους πληροφορίες για να φτιάξουν μια ευρύτερη εικόνα για τον κόσμο» (σελ. 261).
Σας ευχαριστώ
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΞΑΝΘΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2022
