Πολλές φορές έχω ασχοληθεί με θέματα πολιτισμού, και γενικότερα αλλά κυρίως για την Ξάνθη και την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Οι προβληματισμοί μου από το 1972, στα πενήντα αυτά χρόνια που πέρασαν, είχαν ως αφετηρία τη διάκριση της πολιτιστικής ζωής από την πολιτιστική κίνηση. Πολιτισμός είναι η παραγωγή όχι μόνο η κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών. Πιστεύω ότι είναι η επικοινωνία των ανθρώπων, ο τρόπος που ζούμε, το περιβάλλον, οι συνθήκες εργασίας.
Κάθε κοινωνικό σύνολο παράγει πολιτισμό και κάθε πολιτιστικό προϊόν αναφέρεται στο κοινωνικό σύνολο. Μέσα στη δύσκολη εποχή μας, σημείωνα ήδη προ είκοσι και πλέον ετών, ότι ανάμεσα στις άλλες κρίσεις πρωτεύουσα θέση κατέχει η πολιτιστική. Όπως κι αν δούμε τα πράγματα: τοπικά, εθνικά, ευρωπαϊκά, παγκόσμια.
Η κρίση αναφέρεται σε όλα τα επίπεδα και καθορίζεται βέβαια από το οικονομικό σύστημα, τις σχέσεις εξάρτησης, τη μορφή εκμετάλλευσης του ανθρώπου και της φύσης, τους ταξικούς αγώνες. Τα παραπάνω επιδρούν στην πολιτιστική κρίση και καθορίζονται απ’ αυτήν. Ο σύγχρονος κόσμος παρουσιάζει μια εικόνα σύνθετη και αντιφατική. Από τη μια μεριά έχουμε ραγδαία διεθνοποίηση και παγκοσμιοποίηση των πάντων, από την άλλη παρατηρείται έκρηξη εθνικισμών και τάσεις απομονωτισμού.
Κατά τη γνώμη μου, ο πολιτισμός είναι μια φάση της αυτοδιοίκησης και μια μορφή της πολιτικής εξουσίας και διαμόρφωσης ενός χώρου. Θα μπορούσαμε να δεχτούμε ότι όλες οι λειτουργίες της κοινωνίας οφείλουν να έχουν «πολιτιστικό χαρακτήρα» ή να παράγουν «πολιτιστικό προϊόν».
Κατ’ επανάληψη έχω υποστηρίξει ότι η Αυτοδιοίκηση (τοπική και περιφερειακή) οφείλει να συνεργάζεται με τους πολιτιστικούς και άλλους φορείς της επικράτειάς της. Στο ίδιο σκεπτικό, ως επόμενο βήμα, τοποθετώ την ανάγκη για λειτουργία πολιτιστικών συμβουλίων (σε δημοτικές ενότητες, δήμους, αντιπεριφέρειες και περιφέρεια). Εννοείται ότι όλα τούτα δε θα έχουν γραφειοκρατικό χαρακτήρα. Θα αποτελούν θεσμό συνεργασίας και μοχλό προώθησης του πολιτιστικού προϊόντος και αγαθού. Η ουσία της πολιτιστικής πολιτικής είναι όχι η μεταπράτηση πολιτιστικών προϊόντων του κέντρου, αλλά η ενίσχυση και προώθηση τοπικών πολιτιστικών αγαθών.
Στο δεύτερο μέρος του κειμένου μου θα εξειδικεύσω τις σκέψεις και προτάσεις πρώτα για την Περιφέρεια ΑΜ&ΘΡ και στη συνέχεια για τον Δήμο Ξάνθης.
*
Με μια σειρά κειμένων ασχολήθηκα με την ανάγκη καλλιέργειας της «περιφερειακής συνείδησης και ματιάς». Από τη στιγμή που δεχόμαστε την ιστορική και πολιτιστική ενότητα αυτού του χώρου, οφείλουμε να την καλλιεργήσουμε και προωθήσουμε. Πρώτα και καλύτερα η ίδια η Περιφέρεια, αφού έχει το όνομα, ας έχει και τη χάρη.
Ενδεικτικά, το έχω προτείνει και άλλοτε, χρήσιμο είναι να οργανωθεί ένα Πολιτιστικό Συνέδριο για την καταγραφή αφενός του παρελθόντος και παρόντος του χώρου μας, αφετέρου για την διατύπωση του Οράματος και του «οδικού χάρτη» της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Επιπλέον, κάθε αντιπεριφέρεια μπορεί να οργανώσει για την επικράτειά της κάτι ανάλογο. Βέβαια, αυτό μπορεί να προηγηθεί του Περιφερειακού Συνεδρίου. Όλες οι δράσεις είναι συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές.
*
Σε κείμενο του 1993 επισήμαινα και πρότεινα για τον Δήμο Ξάνθης τα παρακάτω: Είναι απαραίτητη η ύπαρξη και λειτουργία οργάνων και θεσμών, νομιμοποιημένων με αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου.
α. Πολιτιστικό Συμβούλιο (ΠΣ) αποτελείται από εκπροσώπους των πολιτιστικών φορέων και συλλόγων της πόλης. Θα συνέρχεται 2-3 φορές το χρόνο, για να διατυπώνει προτάσεις, απόψεις, κρίσεις για την πολιτιστική ζωή και κίνηση της πόλης.
β. Πολιτιστική Επιτροπή (ΠΕ), είναι ολιγομελής και αποτελείται από δημοτικούς συμβούλους, εκπροσώπους του ΠΣ και πνευματικούς ανθρώπους από εικαστικό, μουσικό, λογοτεχνικό χώρο. Η επιτροπή έχει υπεύθυνο επικεφαλής και γραμματειακή υποστήριξη από το Δήμο. Η ΠΕ μπορεί να λειτουργεί και σε τμήματα (εικαστικό, μουσικό, κλπ), στα οποία προΐσταται μέλος της.
Ο Δήμος Ξάνθης πριν αποκτήσει τη «Στέγη Πολιτισμού Κωνσταντίνος Μπένης» και κατόπιν το «Κέντρο Πολιτισμού» που διαθέτει τώρα, είχε:
α) το Νομικό Πρόσωπο «Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών Δήμου Ξάνθης», με τη Βιβλιοθήκη, Πινακοθήκη, Ωδείο, Φιλαρμονική, Σχολή Χορού. Η Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών είχε το δικό της διοικητικό συμβούλιο που ασχολούνταν με τα επιμέρους τμήματα.
β) Υπήρχε ξεχωριστά η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης (ΔΕΑΞ), που αναλάμβανε ως προς τα πολιτιστικά την εκτέλεση και υλοποίηση των διαφόρων εκδηλώσεων.
Τα τελευταία χρόνια ενοποιήθηκαν όλα αυτά (α και β) και περιλαμβάνονται στο Κέντρο Πολιτισμού. Πρότασή μου είναι η διάσπαση του Κέντρου Πολιτισμού:
(Α) τον συντονισμό και φροντίδα του πολιτιστικού έργου θα έχει η Στέγη Πολιτισμού και
(Β) την υλοποίηση των ετήσιων εορτών (Λαογραφικές, Νεολαίας, Παλιάς Πόλης) θα έχει η Επιχείρηση Πολιτισμού.
*
Οφείλουμε να ξαναδούμε τα θέματα Πολιτισμού με σύγχρονη ματιά. Όπως μας λέγει ο Γιάννης Ρίτσος:
Ένα σωστό ποίημα ποτέ δεν καθυστερεί σε μια γωνιά τού ρεμβασμού. / Είναι πάντα στην ώρα του σαν τον συνειδητό, πρόθυμο εργάτη / είναι ένας έτοιμος στρατιώτης που λέει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του.
Για τούτο θα επαναλάβω αυτό που υποστηρίζω με επιμονή: Πολιτισμός είναι η παραγωγή όχι μόνο η κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2022
