Γράφει ο Αντγος ε.α. Ν. Φωτιάδης
Με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) η Τουρκία εγκατέλειψε κάθε δικαίωμα επί της Κύπρου και δύο χρόνια αργότερα (1925) η Αγγλία ανακήρυξε την Κύπρο «Αποικία του Στέμματος».
Κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κυπριακός λαός λησμονώντας την πικρίαν του συνεργάσθηκε με τους Βρετανούς εναντίον του άξονα. Η Βρετανική Κυβέρνηση δεν έπαυσε, καθ’όλη τη διάρκεια του πολέμου. να δίνει υποσχέσεις στους Έλληνες και ιδιαιτέρως στους Κυπρίους. Ενδεικτικό του πνεύματος των υποσχέσεων ήταν το σύνθημα που γράφτηκε έξω από τα Βρετανικά Στρατολογικά Γραφεία: «Κύπριοι, κατατασσόμενοι στον Αγγλικά Στρατό πολεμάτε δια την Ελλάδα και την Ελευθερίαν.
Τριάντα χιλιάδες Κύπριοι κατατάχθηκαν στον Βρετανικά Στρατό και αγωνίσθηκαν στο πλευρό των συμμάχων για την Ελευθερία.
Δυστυχώς όλα ξεχάστηκαν μετά τον πόλεμο παρά την αναφορά του πρώτου άρθρου του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ «στο σεβασμό της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών» οι Κύπριοι αδελφοί παρέμειναν υπό το ζυγό των «πεπολιτισμένων» Άγγλων.
Έγιναν προσπάθειες να διενεργηθεί Δημοψήφισμα για το πολιτικό μέλλον του νησιού, η Βρετανική Κυβέρνηση αρνήθηκε και στο τέλος η Εκκλησία της Κύπρου ανέλαβε τη διενέργεια Δημοψηφίσματος στις 15 Ιανουαρίου του 1950, κατά το οποίο το 97.5% των Ελλήνων Κυπρίων ψηφισάντων εξέφρασε την επιθυμία της ένωσης με τη μητέρα Ελλάδα.
Η Ελληνική Κυβέρνηση μέχρι τότε απέφευγε να αντιδικήσει με τη σύμμαχο Μεγάλη Βρετανία ή να καταφύγει στον ΟΗΕ ελπίζοντας να διευθετήσει το ζήτημα με φιλικές συνομιλίες.
Το Σεπτέμβριο του 1953 κατά την επίσκεψη στην Ελλάδα του Υπουργού Εξωτερικών Άντονυ Ήντεν, ο τότε Πρωθυπουργός Στρατάρχης Παπάγος πρότεινε τη φιλική ρύθμιση του ζητήματος της Κύπρου, πρόταση την οποία ο Άγγλος απέρριψε σκαιώς.
Κατά τη διάρκεια συζητήσεως για το Κυπριακό στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 28 Ιουλίου 1954, ο Υφυπουργός των Αποίκων, Χόπκινσον, υποστήριξε ότι : «η Κύπρος ήτο στρατηγική περιοχή και ως τοιούτη ΟΥΔΕΠΟΤΕ θα ηδύνατο να τύχει αυτοδιαθέσεως».
Κατόπιν αυτού, η μεν Ελληνική Κυβέρνηση έφερε το θέμα της Κύπρου στα Ηνωμένα ‘Εθνη, ο δε Κυπριακός λαός άρχισε να σκέπτεται τη διεξαγωγή διπλωματικού και ένοπλου αγώνα. Οι αλλεπάλληλες Αραβικές Επαναστάσεις και η εκδίωξη των Άγγλων από το Σουέζ, την Ιορδανία και το Ιράκ, σκλήρυναν περισσότερο τη στάση Της Βρετανικής Κυβέρνησης έναντι της Κύπρου, ώστε να τη διατηρήσει ως ορμητήριο για την προάσπιση των συμφερόντων της στον Περσικό Κόλπο και την εξασφάλιση των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής.
Η απόφαση για την έναρξη του αγώνα για την ανεξαρτησία ελήφθη από εξόριστους στην Αθήνα Κυπρίους, σε συνεργασία με πολιτικούς και Απόστρατους Αξιωματικούς της Ελλάδας, οι οποίοι με την ευκαιρία της παρουσίας του Μακαρίου στην Αθήνα., υπέγραψαν την 7η Μαρτίου 1953 τον ακόλουθο όρκο:
«Ορκίζομαι εις τα όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάττω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ότι γνωρίζω και θέλω ακούσει δια την υπόθεσιν της ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε τυφλώς εις τας εκάστοτε διδομένας μοι σχετικάς επιταγάς».
Τον όρκο υπέγραψαν οι παρακάτω: Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Γ. Στράτος,
Γ. Παπαδόπουλος, Γ. Κονιδάρης, Α Αυγίκος. Ε Λοϊζίδης, Ηλ.Τσατσόμοιρος, Δ. Σταυρόπουλος, Δ. Βεζανής, Ηλ. Αλεξόπουλος.
Η διοργάνωση και η διεξαγωγή του αγώνα ανετέθη Γεώργιο Γρίβα, Κύπριο Συνταγματάρχη εν αποστρατεία με πολεμική δράση στην Μικρασιατική εκστρατεία τον Ελληνοαλβανικό πόλεμο και την κατοχή. ως αρχηγός της αντιστασιακής οργάνωσης ‘Χ’ ο οποίος έφθασε με ιστιοφόρο στη Χλώρακα της Πάφου το βράδυ της 10ης Νοεμβρίου 1954. Φεύγοντας από την Αθήνα για τη Ρόδο ο Γρίβας έγραψε στο ημερολόγιό του: «ο Θεός βοηθός… Αναχωρώ με πίστην και θάρρος… θα επιτύχω».
Η οργάνωση του Γεωργίου Γρίβα Διγενή) ονομάσθηκε ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών.
Τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955 (ημέρα Παρασκευή) η Λευκωσία καθώς και άλλες πόλεις της Κύπρου ξύπνησαν από ισχυρές εκρήξεις βομβών και αυτοσχέδιων μηχανισμών που τοποθετήθηκαν από αγωνιστές της ΕΟΚΑ σε κατοχικές εγκαταστάσεις και Αγγλικά Κυβερνητικά κτίρια.
Εκείνη τη νύχτα ο Γρηγόρης Αυξεντίου χτύπησε με τα παλικάρια του τις Αγγλικές βάσεις στη Δεκέλεια με αποστολή να προκαλέσει διακοπή ρεύματος και συσκότιση σε όλο το νησί. Ένα μέλος της ομάδας του ο Μόδεστος Παντελής από το Λιοπέτρι ήταν ο πρώτος νεκρός της ΕΟΚΑ. Σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει ηλεκτροφόρα καλώδια.
Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα του «Αστραπή» ανατινάζει τμήμα του Ραδιοφωνικού ιδρύματος ενώ ταυτόχρονα ανατινάσσονται κτίρια της Αρχιγραμματείας (κεντρικά κυβερνητικά γραφεία), Αστυνομικοί Σταθμοί κ.α.
Ομοίως, εκρήξεις αναστατώνουν την Αμμόχωστο, τη Λεμεσό και τη Λάρνακα.
Με την αυγή της 1ης Απριλίου κυκλοφορεί η πρώτη προκήρυξη του Αρχηγού της ΕΟΚΑ, Διγενή που τελειώνει με τη φράση: «Εμπρός όλοι μαζί για τη λευτεριά της Κύπρου μας».
Έτσι άρχισε ο τιτάνιος απελευθερωτικός αγώνας, της ΕΟΚΑ, ο οποίος προκάλεσε κατάπληξη στις Αγγλικές δυνάμεις κατοχής και κίνησε το θαυμασμό των ελεύθερων ανθρώπων όλου του κόσμου.
Ο Άγγλος κυβερνήτης Ρ.Αρμιτέιτζ θέσπισε νόμο στις 15 Ιουλίου 1955 για συλλήψεις και προσωποκρατήσεις χωρίς δίκη και δημιούργησε κρατητήρια στη Λευκωσία, στο Κάστρο της Κερύνειας στην Κοκκινοτριμιθιά, στην Πύλο, στο Πολέμι, όπου φυλακίστηκαν κατά περιόδους άνω των 3ΟΟΟ Κυπρίων.
Αργότερα ο σκληροτράχηλος Στρατάρχης Χάρτιγκ αποφάσισε ριζική αλλαγή των μέτρων εναντίον της ΕΟΚΑ με σκοπό να συντρίψει τους Κύπριους αγωνιστές δια πυρός και σιδήρου.
27 Σεπτεμβρίου 1955. Ο Ανδρέας Γεωργίου, 16 χρόνων, σκοτώθηκε από Άγγλους στη Λεμεσό.
15 Δεκεμβρίου 1955. Ο Χαράλαμπος Μούσκος, 27 ετών σε μάχη κοντά στους Σόλους, κατά τη διάρκεια ενέδρας.
7 Φεβρουαρίου 1956. Ο μαθητής Γυμνασίου Πετράκης Γιάλλου, 18 ετών από το Ριζοκάρπασο έπεσε από σφαίρα Άγγλου στρατιώτη στα Βαρώσια ενώ προηγείτο ως σημαιοφόρος σε παρέλαση διαμαρτυρίας.
2 Ιουλίου 1956. Ο 16χρονος μαθητής Ανδρέας Παρασκευάς πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από Άγγλο στην Κώμα Γιαλού.
18 Ιανουαρίου 1957. Ο Μάρκος Δράκος, 28 ετών έπεσε μαχόμενος στην περιοχή Ευρύχου.
3 Μαρτίου 1957. Ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου 28 ετών εκ Λύσης σε μάχη κοντά στη μονή Μαχαιρά κάηκε όταν οι Άγγλοι ανακάλυψαν το κρησφύγετό του και έριξαν βενζίνη και εμπρηστικές χειροβομβίδες.
7 Ιουνίου 1958. Ο Κωστάκης Χριστοδούλου 18 ετών σκοτώνεται από Τούρκους στη Λευκωσία.
14 Σεπτεμβρίου 1958. Σκοτώνεται ο Χαράλαμπος Καλαϊτζής, 40 χρόνων και πατέρας 7 παιδιών στον Κάθηκα Πάφου.
5 Οκτωβρίου 1958. Σκοτώνεται ο Νίκος Ευαγόρου, 17 ετών, κατά τη διάρκεια μάχης στη Φασούλα.
19 Νοεμβρίου 1958. Σε μάχη στο Κάτω Δίκωμο έπεσε μαχόμενος ο «Σταυραετός του Πενταδάκτυλου» Κυριάκος Μάτσης, 32 χρόνων. Αμέτρητα παλικάρια έδωσαν τη ζωή τους στον άνισο αγώνα της ΕΟΚΑ εναντίον των Άγγλων, όπως για παράδειγμα ο Ανδρέας Κάρυος, ο Φώτης Πίττας. ο Ηλίας Παπακυρικού, ο Χρήστος Σαμαράς, ο Παναγιώτης Τουμάζου, ο Πρόδρομος Ξενοφώντος, ο Γιώργος Χριστοφόρου και άλλοι αμέτρητοι άγνωστοι ήρωες που τα ονόματά τους δε μάθαμε ποτέ.
Πολλά επίσης παλικάρια του Γ.Γρίβα συνελήφθησαν και καταδικάσθηκαν αμετάκλητα σε θάνατο δι’απαγχονισμσύ: Μιχαήλ Καραολής 22 ετών, Ανδρέας Δημητρίου 23 ετών, Ανδρέας Ζάκος 24 ετών, Χαρίλαος Μιχαήλ 23 ετών, Ιάκωβος Πατάτσος 22 ετών, Ανδρέας Παναγίδης 25 ετών, Μιχάλης Κουτσάρτας 25 ετών, Στέλιος Μαυρομάτης 23 ετών, Ευαγόρας Παλληκαρίδης 18 ετών.
Ο Απελευθερωτικός αγώνας τερματίστηκε μετά τη συμφωνία της Ζυρίχης με βάση την οποία δημιουργείται η ανεξάρτητη Δημοκρατία της Κύπρου.
Στις 9 Μαρτίου 1959 ο Διγενής κυκλοφόρησε προκήρυξη με την οποία διέταξε ΚΑΤΑΠΑΥΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ και στις 13 Μαρτίου απηύθυνε προς τους «ΓΕΝΝΑΙΟΥΣ ΜΑΧΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ» και την ΑΛΚΙΜΟΝ ΝΕΟΛΑΙΑΝ ΕΟΚΑ (ΑΝΕ)» αποχαιρετιστήριες πατριωτικές επιστολές.
Επέστρεψε στην Αθήνα στις 17 Μαρτίου 1959 και την επόμενη μέρα η Ελληνική Βουλή τον ανακήρυξε ομόφωνα μηδέ των κομμουνιστών βουλευτών εξαιρουμένων, ΑΞΙΟΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, έφεδρος Ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού γεννήθηκε στην κωμόπολη Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου στις 22 Φεβρουαρίου 1928. Υπήρξε ένας από τους κορυφαίους τομεάρχες της ΕΟΚΑ και έδρασε σε πολλές περιοχές της Κύπρου με τα ψευδώνυμα Ζήδρος, Αίας, Ρήγας, Σώος και Ανταίος
. Αιωνία σας η μνήμη αγνοί Κύπριοι πατριώτες που θυσιαστήκατε στη μαρτυρική Κύπρο για την Ελευθερία, αίσχος σε σας «πεπολιτισμένοι» απόγονοι της γηραιάς Αλβιόνας που σκοτώνατε αμούστακα παιδιά για να διατηρείτε τον τίτλο του «Δυνάστη των Λαών» Λευκών, Μαύρων, Ερυθρόδερμων και Κίτρινων.
Το άρθρο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη του Κύπριου Ήρωα της ΕΟΚΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ, το μνημόσυνο του οποίου γίνεται κάθε χρόνο στο χωριό Αυξέντιο Ξάνθης.
Αντγος ε.α
Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υδτης Δ’ ΣΣ
τ.Πρόεδρος Ενώσεως Αποστράτων
Νομού Ξάνθης
