Αθανάσιος Τσακνάκης
Καθηγητής Ξένων Γλωσσών – Συγγραφέας
Η επινόηση και χρήση τής γραφής, ως μέσου για την διάσωση και διάδοση των καρπών τής σκέψης, υπήρξε αναμφίβολα ένα φωτεινό επίτευγμα τής ανθρώπινης νόησης. Η δυνατότητα τής καταγραφής και κληροδοσίας των γεγονότων και των στοχασμών ενίσχυσε την ατομική και συλλογική μνήμη των ανθρώπινων κοινωνιών, διατηρώντας ζωντανό και προσεγγίσιμο στο παρόν ένα σημαντικό τμήμα πληροφοριών από το παρελθόν και μετατρέποντας την διαδικασία τής βραχύχρονης ατομικής επιβίωσης σε ομαδική διαχρονική πολιτιστική πορεία. Η γραφή, βέβαια, δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί ένα εργαλείο και, όπως συμβαίνει με κάθε εργαλείο, η αξία του κρίνεται από το έργο που επιτελεί, άρα από την ηθική ποιότητα τού χρήστη του. Γνωρίζουμε ότι τα εργαλεία είναι παντελώς άχρηστα μεταξύ των θηρίων και ίσως να είμαστε σε θέση να ισχυριστούμε ότι μάλλον είναι άχρηστα και μεταξύ των Θεών. Εφόσον, όμως, δεν έχουμε ακόμη δημιουργήσει μία θεϊκή κοινωνία επάνω στην Γη, διατηρούμε ακέραιο το δικαίωμα να μην επιθυμούμε να ζούμε σε μία αποθηριωμένη πραγματικότητα. Επίσης, είναι βέβαιο ότι ένα χέρι δύναται τόσο να βοηθήσει, όσο και να δολοφονήσει, αλλά ποτέ δεν θα επιλέγαμε να αποκόψουμε τα χέρια μας φοβούμενοι το δεύτερο ενδεχόμενο. Μας συμφέρει, λοιπόν, να αποδεχθούμε την γραφή και να περιφρουρήσουμε αποφασιστικά την ορθή και επωφελή χρήση της.
Η γραφή είναι τυπωμένη πληροφορία, έντυπος λόγος και, ως τέτοιος, διασώζεται επάνω στην πέτρα και στο μάρμαρο, στο ξύλο και στο πλαστικό, στο ύφασμα και στο χαρτί. Στις μέρες μας, κυρίως στο χαρτί. Φυλάσσοντας το ανάλογο υλικό, διαφυλάσσουμε και το νόημα τού γραπτού κειμένου που αποτυπώνεται στην επιφάνειά του. Αυτή η διαδικασία κατέστη ευκολότερη, ταχύτερη και οικονομικότερη χάρη στην αλματώδη πρόοδο που γνώρισε η τυπογραφία στο δεύτερο μισό τού 20ού αιώνα, ο οποίος πρόσφερε στο ανθρώπινο γένος την δυνατότητα να προσεγγίζει με θαυμαστή ευκολία και να αναγιγνώσκει ένα πλήθος εντύπων, καθώς και να δημιουργεί ένα πλήθος ατομικών ή συλλογικών αρχείων και βιβλιοθηκών. Εάν, μάλιστα, ο άνθρωπος είχε εγκαίρως φροντίσει να επινοήσει οικολογικές μεθόδους αναπαραγωγής εντύπων, θα είχε οπωσδήποτε διαφύγει τις καταστροφικές συνέπειες τής ανεξέλεγκτης υλοτόμησης, προκειμένου να παραχθεί το απαιτούμενο χαρτί, και τής επικίνδυνης μόλυνσης τού εδάφους και των υδάτων από τα χημικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην τυπογραφία. Ωστόσο, ακόμη δεν είναι «πολύ αργά» γιά να επανορθώσει. Από τα τέλη τού 20ού αιώνα και μετά, η ανθρωπότητα άρχισε να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, διδασκόμενη την ψηφιακή τεχνολογία και ανακαλύπτοντας την ψηφιακή γραφή. Έχοντας εξέλθει πρόσφατα από δύο παγκόσμιους πολέμους, που δεν κατέστρεψαν, καίτοι μόνον εκεί αποσκοπούσαν, αλλά έβλαψαν σημαντικά τον πολιτισμό, η ανθρωπότητα, ακόμη σκοτισμένη, και ας μην το κατανοεί, ακόμη αποπροσανατολισμένη, και ας μην το διαισθάνεται, ήρθε αντιμέτωπη με την καλούμενη «υψηλή τεχνολογία», τής οποίας η εξέλιξη είναι τόσο ταχεία, που ο μέσος νους αδυνατεί να την συλλάβει σε όλη της την έκταση, ενώ ο μέσος άνθρωπος καλείται εσπευσμένα να την κάνει κτήμα του (μήπως μόνον αφεντικό του;), αν και δεν γνωρίζει ούτε στο ελάχιστο τα χαρακτηριστικά, την δράση και τις επιπτώσεις της. Η νέα μορφή γραφής, η ψηφιακή, και το νέο εργαλείο εξάπλωσής της, το Διαδίκτυο, συνέβαλαν στην τάχιστη μετάδοση των πληροφοριών σε ολόκληρο τον πλανήτη μας, ενώ παράλληλα επέτρεψαν σε έναν ασύλληπτο αριθμό ανθρώπων να έχει άμεση πρόσβαση σε αυτές. Η «κοινωνία τής πληροφορίας», λοιπόν, έγινε πραγματικότητα, ενώ το συμβάν, η γνώση, η σκέψη, η εικόνα και ο ήχος, δεδομένα αληθή ή ψευδή, παλαιά ή νέα, μεταδίδονται καθημερινά σε κάθε σημείο τής οικουμένης. Αυτή η κατάσταση οδηγεί έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων στην αμφισβήτηση τής περαιτέρω χρησιμότητας τού έντυπου λόγου, με το σκεπτικό ότι οι πληροφορίες δεν έχουν πλέον την ανάγκη τής καταγραφής σε στερεή ύλη, αφού ο ηλεκτρισμός παρέχει την δυνατότητα τής μεταφοράς τους οπουδήποτε, οποτεδήποτε, απλώς με την χρήση κατάλληλων καλωδίων και μηχανημάτων. Σε αυτό το σκεπτικό, ωστόσο, εντοπίζεται ένα μεγάλο λάθος.
Η συνέχεια στο αυριανό φύλλο μας.
