Γράφει ο Θανάσης Μουσόπουλος συγραφέας- φιλόλογος
Η 9 η Μαΐου είναι αφιερωμένη στην Ευρώπη. Σ ένα παλιότερο κείμενό μου του 2011, στην αρχή της λεγόμενης «κρίσης», με τίτλο «ΠΟΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΛΟΥΜΕ;» διατύπωνα κάποιες σκέψεις μου. Μερικά αποσπάσματα επαναφέρω, για να καταλήξω σε ένα επίκαιρο τωρινό συμπέρασμα.
«Η Μεταπολεμική γενιά μεγάλωσε με το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης. Φανταζόμασταν πως η Ευρώπη θα γίνει κάτι σαν τις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με τη διαφορά ότι αυτές θα είναι ‘καλές’. Μου έχουν μείνει στο μυαλό οι προδικτατορικές διακηρύξεις για τη νέα Ευρώπη. Τότε γενικά υπήρχε μια αισιοδοξία στον κόσμο. Από τη μια μεριά ο Τζων Κένεντυ που έφερε έναν αέρα φιλελευθεροποίησης στις ΗΠΑ, από την άλλη ο Νικίτα Χρουτσιόφ στην ΕΣΣΔ επιχειρώντας κάτι ανάλογο. Και στη μέση η Ευρώπη- τότε δεν υπήρχε η Κίνα και οι άλλες νέες μεγάλες δυνάμεις. Στο διπολισμό, η Ευρώπη φάνταζε σαν τη μέση λύση, με τα θετικά και των δύο πόλων, σε όλους τους τομείς».
Στη συνέχεια στο κείμενο του 2011 αναφερόμουν στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, κατόπιν στο όραμα της Ευρώπης των λαών με δημοκρατία και πλουραλισμό, «για ένα πείραμα εθελοντικής συνένωσης και καλλιέργειας μιας νέας συνείδησης συνεργασίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, για το καλό του ανθρώπου, για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και της παγκόσμιας ειρήνης.
Φτάσαμε στις τελευταίες δεκαετίες να ψηφίζουμε για το ευρωκοινοβούλιο και να συζητάμε πλέον για ένα ‘σύνταγμα’ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως … Η Ευρώπη κουβαλά εκτός από τη θετική της ιστορία και τα στραβά της- τους τελευταίους αιώνες την αποικιοκρατία και τους κατακτητικούς /επιθετικούς πολέμους και τις τελευταίες δεκαετίες τη συμμετοχή σε παράλογες εκστρατείες. Να μη μιλήσουμε για τη στάση των ευρωπαίων απέναντί μας- με τις σταυροφορίες, τη μη βοήθεια το 1453, τη συνενοχή στη Μικρασιατική καταστροφή».
Θεωρούσα και θεωρώ αναγκαίο να ορίσουμε τι σημαίνει ο όρος Ευρώπη. Ο ποιητής και κριτικός T.S.Eliot στο βιβλίο του «Σημειώσεις για τον ορισμό της κουλτούρας» (εκδ. Πλέθρον, 1980) μιλώντας για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό παρατηρεί: « εννοούμε τα κοινά σημεία που μπορούμε ν’ ανακαλύψουμε στους διάφορους εθνικούς πολιτισμούς και φυσικά, ακόμα και μέσα στην Ευρώπη, μερικοί πολιτισμοί βρίσκονται σε στενές σχέσεις μεταξύ τους παρά με άλλους». Στη συνέχεια ο Τ. Σ. Έλιοτ τονίζει ότι αρνείται να τραβήξει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή, ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Ασία, ενώ θεωρεί ότι « ο δυτικός κόσμος αποκτά την ενότητά του μέσα στο Χριστιανισμό και στους αρχαίους πολιτισμούς της Ελλάδας, της Ρώμης και του Ισραήλ. Από τους πολιτισμούς αυτούς, διά μέσου των δύο χιλιετηρίδων του Χριστιανισμού, ανιχνεύουμε την καταγωγή μας».
Ο Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος Στο περίφημο βιβλίο του «Ο Σύγχρονος Άνθρωπος» (1966) μιλώντας για τον Ευρωπαίο Άνθρωπο υποστηρίζει ότι «δεν αρκεί η ένωση της Ευρώπης, για να σωθεί, κατά το μέτρο που θα επιτρέψουν οι καιροί, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, για να σωθεί ο ιστορικός τύπος του ‘Ευρωπαίου ανθρώπου’» και σε επόμενο σημείο διευκρινίζει : «Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, για να διασώσει τα πολυτιμότερα του εαυτού του, θα πρέπει όχι μόνο να διδάσκει τον ανθρωπισμό, αλλά και να τον πραγματοποιεί (…) Να σκύψει απάνου στα τεράστια σφάλματα του παρελθόντος του και να συλλογιστεί. Γιατί όλα τα ποτάμια ξεκινούν από τις κορυφές, αλλά καταλήγουν στη μεγάλη θάλασσα. Και η μεγάλη θάλασσα είναι εδώ το πλήθος των απλών, ταπεινών και ανώνυμων ανθρώπων».
Κατέληγα το 2011 μιλώντας για την Ευρώπη όλων των λαών, την Ευρώπη όλων των ανθρώπων, την Ευρώπη της εργασίας, του πολιτισμού, της ειρήνης, της δημιουργικότητας. Την Ευρώπη που φροντίζει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα όχι μόνο με λογιστική λογική. «Εκτός από την οικονομία και την αγορά, υπάρχει ο άνθρωπος, το περιβάλλον, οι δημοκρατικές αρχές και οι ανθρωπιστικές αξίες. Αυτή είναι η Ευρώπη που θέλουμε. Για να γίνει αυτό χρειάζεται όραμα και ηγέτες. Νομίζω ότι αυτό είναι το βασικότερο έλλειμμα της Ευρώπης στις μέρες μας».
Το 2013 πλέον, όχι μόνο στην Ελλάδα και στις χώρες του Νότου, αλλά στην Ευρώπη συνολικά φάνηκε ότι βρισκόμαστε σε ένα «νέο Μεσαίωνα» όπου οι ‘ηγέτες’ δεν πιστεύουν στη δημοκρατία και στον ανθρωπισμό. Το ‘όραμα’ στο «νέο Μεσαίωνα» είναι η κατακρεούργηση και η κατακρήμνιση.
Η Ευρώπη, είτε υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση είτε όχι, είναι μια σύνθετη ιστορική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική οντότητα. Στις μέρες μας έχει γίνει κατανοητό όχι μόνο ότι λείπουν οι γνήσιοι εκφραστές της Ευρώπης, αλλά πολύ περισσότερο ότι έχουν επικρατήσει στις ηγεσίες τα πιο ακατάλληλα πρόσωπα, τα πιο αντι-ευρωπαϊκά θα έλεγα. Είναι σα να βάζεις το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
Δεν αρκεί να λέω «Η Ευρώπη … ποτέ δεν πεθαίνει !», ας σκεφτώ τι πρέπει να κάνω εγώ για να την κρατήσω ζωντανή. Έστω, ένα κείμενο σαν τούτο που κλείνω, με κάποιες διαπιστώσεις, για αρχή…
Ξάνθη, Μάιος 2013
