Του Θανάση Μουσόπουλου
Γενισέα, 8 Νοεμβρίου 2017
Ο Νίκος Καζαντζάκης ταξίδεψε πολύ στη ζωή του: Νάξος, Αθήνα, Παρίσι, Άγιον Όρος, Καύκασος, Βιέννη, Βερολίνο, Ιταλία, Κύπρος, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, Σινά, Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, Ισπανία, Τσεχοσλοβακία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία και αλλού.
O Καζαντζάκης βασανίστηκε πολύ στη ζωή του. Ένας διαρκής αγώνας και μια βασανιστική αγωνία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της πορείας του από την Κρήτη ως τον κόσμο ολόκληρο. Ο αγώνας και η αγωνία του ήταν για τον άνθρωπο. Αγώνας να κινήσει τον άνθρωπο και αγώνας να νικήσει τον θάνατο. Τα ταξίδια εκφράζουν αυτή τη διαρκή του αγωνία και αναζήτηση.
«Ολάκερη η ψυχή μου μια κραυγή. Κι όλο μου το έργο, το σχόλιο στην κραυγή αυτή. Μια λέξη πάντα σ’ όλη μου τη ζωή με τυραννούσε και με μαστίγωνε, Η ΛΈΞΗ ΑΝΗΦΟΡΟΣ”.
«Χρέος σου, ήσυχα, χωρίς ελπίδα, με γενναιότητα, να βάνεις πλώρα κατά την άβυσσο. Και να λες: Τίποτα δεν υπάρχει!
Μήτε ζωή, μήτε θάνατος».
«Η ουσία του Θεού μας είναι ο αγώνας. Μέσα στον αγώνα τούτον ξετυλίγονται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά κι η ελπίδα».
Ο Καζαντζάκης δεν κάνει θεολογία, αλλά ανθρωπολογεί – μιλά για τον άνθρωπο και τον αγώνα του. Προτρέπει τον άνθρωπο να διασώσει την ανώτερη ουσία του ανθρώπου. Στους ήρωές του, η κοινή καζαντζάκεια συνισταμένη είναι η απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο Καζαντζάκης καταγράφει τις αντιλήψεις του για την κοινωνική αδικία, για τους πλουσίους, τη δικαιοσύνη, την κοινωνική επανάσταση και ανατροπή, συνδυάζοντας μέσα από αυτές τις αντιλήψεις ποικίλες απόψεις και θεωρίες.
Ήταν ακόμα μαθητής Γυμνασίου στην Φράγκικη σχολή της Νάξου, όταν μετέφρασε ένα λεξικό, έγραψε σε κάθε γαλλική λέξη την αντίστοιχη ελληνική. Για την εργασία αυτή αφιέρωσε πολλούς μήνες και επένδυσε τεράστιο για την παιδική αντοχή του μόχθο. Όταν τελείωσε η παράτολμη αυτή για την ηλικία του προσπάθεια, έτρεξε ολόχαρος να επιδείξει τα αποτελέσματα της δουλειάς του στο διευθυντή του σχολείου, ο οποίος γεμάτος καλοσύνη του είπε: «Αυτό που έκαμες, Κρητικόπουλο, δείχνει πως μια μέρα θα γίνεις σημαντικός άνθρωπος χαρά σε σένα, που από τόσο μικρός βρήκες το δρόμο σου αυτός είναι ο δρόμος ο δικός σου, η μάθηση – έχε την ευκή μου». Πήγε στη συνέχεια γεμάτος χαρά στον υποδιευθυντή και του ’δειξε το κατόρθωμά του. Εκείνος όμως αντέδρασε κατά εντελώς διαφορετικό τρόπο λέγοντάς του: «Δε ντρέπεσαι, παιδί ’σαι συ ή γέρος; Τι ’ναι αυτά τα γεροντίστικα που κάνεις και χάνεις τον καιρό σου; Αντί να παίζεις, να γελάς, να κοιτάζεις από το παράθυρο τα κορίτσια που περνούνε, εσύ κάθεσαι σα μπαμπόγερος και μεταφράζεις λεξικά! Φύγε, να μη σε βλέπω! Αν είσαι αληθινός Κρητικός, κάψε το αυτό το καταραμένο λεξικό και φέρε μου τη στάχτη. Τότε θα δώσω την ευκή μου. Σκέψου και πράξε – φεύγα».
Ο νεαρός τότε Καζαντζάκης ένιωσε ταυτόχρονα χαρά και λύπη. Ο Καζαντζάκης λέγει: «Έφυγα και τα ’χα σαστίσει ποιος έχει δίκιο, τι να κάμω, ποιος από τους δυο δρόμους είναι ο σωστός; Χρόνια παράδερνα κι όταν βρήκα ποιος είναι ο δρόμος ο σωστός, τα μαλλιά μου είχαν ψαρύνει. Αργότερα, ύστερα από πολλά χρόνια, όταν άρχισα πια να καταλαβαίνω, το ’ριξα στην φωτιά μα δε μάζεψα τη στάχτη του, ο Περ Λελιέβρ είχε από καιρό πεθάνει».
Ο αγώνας του Νίκου Καζαντζάκη – ο αγώνας του ανθρώπου.
1.«Όχι η μοίρα, όχι η τύχη, μήτε οι άνθρωποι γύρω σου. Εσύ έχεις μόνο την ευθύνη» 2.«Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε». 3.«Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά». 4.«Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα». 5.«Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω». 6.«Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει». 7.«Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει». 8.«Σα δεν φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει». 9. «Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες˙ αυτή ’ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;».
———————————— Ως παράδειγμα για τις απόψεις του Νίκου Καζαντζάκη παραθέτουμε αποσπάσματα από το έργο του «Ταξιδεύοντας – Αγγλία» που αναφέρονται στο Ομαδικό Παιχνίδι.
1/ Κάποτε ένας Ανατολίτης σοφός είδε μερικούς σκοινοβάτες να πραγματοποιούν με τα κορμιά τους τις πιο επικίντυνες τόλμες· και ξέσπασε στα κλάματα. «Γιατί κλαις;» τον ρώτησαν. «Γιατί συλλογιέμαι», αποκρίθηκε ο σοφός, «πως αν, όπως γυμνάζουμε έτσι τα σώματά μας, γυμνάζαμε και την ψυχή μας, τί θάματα θα μπορούσαμε να κάμουμε!»
2/ Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: σε συνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθεις πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπου ανήκεις: σχολή, Πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος.
3/ Ο ανώτατος σκοπός του παιχνιδιού δεν είναι η νίκη παρά από ποιους δρόμους, με ποια προπόνηση, με τι πειθαρχία, ακολουθώντας αυστηρά τους νόμους του παιχνιδιού να μάχεσαι για την νίκη. Έτσι που κοίταζα στο ήσυχο δειλινό τους ωραίους εφήβους του Ήτον, άλλους με τα γαλάζια και άλλους με τα άσπρα κασκέτα τους να πολεμούν λυγεροί, συγκεντρωμένοι, έτοιμοι με τον ανάλαφρο κραδασμό του λιγνού ατσαλένιου σπαθιού, προσπαθούσα να βρω τους θεμελιακούς νόμους της άσκησης. Βρήκα τέσσερεις:
1) Ν΄ασκείς το σώμα και την ψυχή ως άτομο, ανεξάρτητο από την ομάδα
2) Ν΄ασκείς το σώμα και την ψυχή ως άτομο μέσα στην ομάδα την δική σου
3) Ν΄ ασκείς το σώμα και την ψυχή αναφορικά με την άλλη ομάδα
4) Ν΄ασκείται αλάκερη η μια ομάδα αναφορικά με την άλλη ομάδα
4/ Η ζωή είναι παιχνίδι σαν το τέννις, σαν το γκολφ. Δεν παίζεις μόνος σου, παίζεις με άλλους. Έχεις ευθύνη απέναντι σε όλους τους συντρόφους σου, όλοι σου οι σύντροφοι έχουν ευθύνη απέναντι σου. άτομο και ομάδα είναι ένα.
Αν περιμένεις οποιαδήποτε αμοιβή, αν εργάζεσαι για να ικανοποιείς όχι εσωτερικές σου επιταγές παρά για να πλερωθείς, είσαι μιστοφόρος δεν είσαι πολεμιστής. “οποιος δεν βρίσκει την ανταμοιβή μέσα του είναι σκλάβος. Η λαχτάρα να αρέσει σε άλλους τρικυμίζει τις πέντε αίστησες του ανθρώπου”……
