Με ιερό ενθουσιασμό ο φαρισαίος υμνεί τον εαυτό του. Τον θαυμάζει, διακηρύττει την αγιότητα και την υπεροχή του. Δε μοιάζει αυτός με τους άλλους ανθρώπους, που είναι βουτηγμένοι στην κλεψιά, την τοκογλυφία, την ανηθικότητα. Μέσα στο υπεροπτικό του παραλήρημα αναφέρεται περιφρονητικά στον τελώνη που προσεύχεται μαζί του. Ο υπερήφανος, όταν πρόκειται να τονίσει την υπεροχή του, λίγο νοιάζεται αν πληγώνει τους άλλους.
Δεν είναι ωστόσο λίγες οι φορές που και εμείς βαδίζουμε στα ίχνη του. Ας αναλογισθούμε κι εμείς, υπερτιμώντας τις πράξεις και τα προσόντα μας, πόσες φορές αναπαυόμαστε στις ψεύτικες δάφνες των ικανοτήτων και των επιτευγμάτων μας. Έχουμε χρήματα, είμαστε μορφωμένοι; Ένα αίσθημα υπεροχής μας κυριεύει. Η λαχτάρα να υψώσουμε και να προβάλουμε τον εαυτό μας μπορεί να μολύνει ακόμα και καλές προσπάθειες, όπως η προσευχή.
Εξετάζουμε με ζήλο τη ζωή των άλλων. Ανθρώπινα μικροσφάλματα των άλλων τα θεωρούμε εγκλήματα. Και δε μένουμε ως εκεί. Επιζητούμε ευκαιρία να τα φέρουμε στη δημοσιότητα, για να φανεί η δική μας υπεροχή. Παιδί της περηφάνειας είναι η περιφρόνηση, το κακόμορφο τέκνο μιας σκληρής μητέρας.
Μερικές φορές προσπαθούμε να χρωματίσουμε τις κρίσεις μας για τους συνανθρώπους μας με λύπη τάχα για το λάθος του άλλου. Φροντίζουμε να αποκρύψουμε από τους γύρω μας και από την ίδια μας τη συνείδηση τα πραγματικά ελατήρια που μας κινούν. Ντύνουμε με ένδυμα αμεροληψίας την πρόθεσή μας να μειώσουμε τους άλλους για να υψώσουμε τον εαυτό μας.
Η λανθασμένη στάση έναντι του εαυτού μας και των άλλων, που υπάρχει στο φαρισαϊκό φρόνημα, συνδέεται με μια λανθασμένη στάση έναντι του Θεού. Στην προσευχή του τελώνη ο Θεός είναι το υποκείμενο∙ «ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Αντίθετα, στην προσευχή του Φαρισαίου, υποκείμενο είναι το εγώ του∙ «ο Θεός, ευχαριστώ σοι, ότι ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί». Αυτή είναι η ρίζα του φαρισαϊκού αμαρτήματος: όταν κέντρο της υπάρξεώς μας δεν είναι ο Θεός, αλλά ο ασήμαντος εαυτός μας. Πρόκειται για μια καταστροφική αλλοτρίωση. Τα αμαρτήματα του τελώνου μπορεί να έχουν διαβρώσει την ψυχή του, στο βάθος της όμως διατηρεί τη νοσταλγία για το Θεό.
Η προσευχή, η ευγενέστερη πράξη του ανθρώπου, μας καταδικάζει όταν δεν γίνεται με ταπείνωση και με αγάπη για όλο τον κόσμο. Και αυτό μας διδάσκει η σημερινή Ευαγγελική Περικοπή.
