Ο Ίων Δραγούμης, πέμπτος γιος του Μακεδόνα Στέφανου Δραγούμη και της Ελισάβετ Κοντογιαννάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2 Σεπτεμβρίου του 1878.
Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και το 1899, ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις, έγινε δεκτός στην Διπλωματική υπηρεσία και το Νοέμβριο του 1902 ονομάσθηκε Υποπρόξενος στο Γενικό Προξενείο του Μοναστηρίου, ενώ στον άτυχο Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 υπηρέτησε ως εθελοντής.
Έκτοτε αρχίζει και η Εθνική του δράση, συνεργαζόμενου με τον πατέρα του και τον γαμπρό του (σύζυγο της αδελφής του Ναταλίας ) Παύλο Μελά, Αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού. Εργάσθηκε επίμονα για την οργάνωση των Ορθοδόξων κοινοτήτων της Δυτικής Μακεδονίας εναντίον της Βουλγαρικής προπαγάνδας των σχισματικών.
Συνεργάστηκε στενά με τον Μητροπολίτη Καστοριάς τον Γερμανό Καραβαγγέλη, από τους πρωτεργάτες του Μακεδόνικου Αγώνα από το 1901, Έως το 1907 ο Ίων Δραγούμης υπηρέτησε στην Ανατολική Μακεδονία, την Ανατολική Ρωμυλία, και την Θράκη, προσπαθώντας να ενισχύσει την πίστη και το ηθικό των Ελληνικών πληθυσμών της περιοχής.
Στα 1907-1908 υπηρέτησε στην Ελληνική Πρεσβεία στην Κων/πολη με το βαθμό του γραμματέα και βρέθηκε εκεί όταν το 1908 κηρύχθηκε η Επανάσταση των Νεότουρκων, όταν ίδρυσε την «Οργάνωσιν της Κωνσταντινουπόλεως»,βοηθούμενος από τον Έλληνα Αξιωματικό Αθ. Σουλιώτη-Νικολαΐδη, με αποκλειστικό σκοπό «την συνεννόησιν και σύμπραξιν με όλας τας Εθνότητας, Χριστιανικός και μη, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προς απαίτησιν ισοπολιτείας και Ειρηνική ν ανάπτυξιν».
Στα 1909-1910 υπηρέτησε στη Πρεσβεία της Ρώμης και του Λονδίνου και αναμείχθηκε στο επαναστατικό κίνημα στο Γουδί (1909), ενώ το 1911 οργάνωσε στην Πάτμο συνέδριο με αίτημα την Ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα.
Κατετάγη στον Ελληνικό Στρατό κατά τους Βαλκανικούς πολέμους ως Δεκανέας και αποσπάσθηκε από τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κων/νο στο Στρατηγείο του, ως πολιτικός σύμβουλος. Συνόδευσε τους Επιτελείς Βίκτωρα Δούσμανη και Ιωάννη Μεταξά στις διαπραγματεύσεις με τον Τούρκο Στρατηγό Ταχσίν πασά για την παράδοση της Θεσ/νίκης και συνέταξε ιδιοχείρως την παράδοση της πόλεως και αυτός πρώτος ύψωσε την Ελληνική Σημαία στο Αρχιεπισκοπικό μέγαρο Θεσ/νϊκης.
Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους υπηρέτησε στις Πρεσβείες Πετρούπολης, Βιέννης και Βερολίνου και το 1914 ονομάσθηκε Πρεσβευτής στην Πετρούπολη. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν
τον Μάρτιο του 1915 έκλεισε η συμφωνία Ρωσίας και Αντάντ για την εκστρατεία-στα Δαρδανέλια, φοβούμενος βλέψεις-των Ρώσων -«πι- της Κων/πόλεως και των στενών, συμβούλεψε τον Ελ. Βενιζέλο να εξέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.
Στις Εκλογές της 31 Μαίου 1915 παραιτήθηκε από την διπλωματική υπηρεσία και εκλέχθηκε ανεξάρτητος Βουλευτής στη Φλώρινα. Τον Ιανουάριο του 1916 εξέδωσε το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις» το οποίο συμμερίζονταν τις απόψεις της αντιβενιζελικής παρατάξεως και ασκώντας δριμύτατην κριτική. Το 1917, μετά την επιτυχία του Βενιζελικού κινήματος, ο Ίων Δραγούμης εξορίσθηκε μαζί με άλλους αντιβενιζελικούς πολιτικούς στην Κορσική, όπου έμεινε έως το τέλος του πολέμου. Τον Ιούνιο του 1920 επανεκδίδει το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις», και συμμετείχε στην «Ηνωμένην Αντιπολίτευσιν».
Το απόγευμα της επομένης της απόπειρας δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού (30 Ιουλίου 1920) από δύο απότακτους Αξιωματικούς, τον Υποπλοίαρχο Απ. Τσερέπη και Υπολοχαγό Γεώργ. Κυριακή, ο Ίων Δραγούμης δολοφονήθηκε στην Λεωφόρο Κηφισίας (σήμερα λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας) κοντά στο Χΐλτον, κάτω από συγκεχυμένες συνθήκες, από άντρες του Βενιζελικού Αξιωματικού Παύλου Γύπαρη.
Η δολοφονία του, άδικη και άσκοπη συγκίνησε την πρωτεύουσα και την πολιτική ηγεσία του τόπου, ιδιαίτερα μάλιστα τον Ελευθέριο Βενιζέλο , όπως μαρτυρούν κείμενα της Πηνελόπης Δέλτα.
Τα μίση, ο φανατισμός, τα πολιτικά πάθη και η διχόνοια (σήμα κατατεθέν της Ελληνικής φυλής) για μια ακόμη φορά έκαναν το θαύμα τους.
Ένας γόνος μεγάλης οικογενείας, ένας θερμός Πατριώτης, ένας εραστής της Μακεδονίας μας χάθηκε τόσο άδοξα από Ελληνικά χέρια.
Αντγος Ε.Α.
Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υδκτης Δ’ΣΣ
