Η Άλωση της Πόλης στις 29 Μαΐου 1453 αποτελεί ένα ορόσημο στην πορεία όχι μόνο του Ελληνισμού αλλά και όλης της ανθρωπότητας.
Στο κείμενό μας θα αναφερθούμε αρχικά στο γεγονός της Άλωσης, όπως το παρουσιάζει στο βιβλίο της «Εάλω η Πόλις» η Πολίτισσα Τατιάνα Σταύρου (1899 Κωνσταντινούπολη – 1990 Αθήνα), ενώ στο δεύτερο μέρος θα δούμε την πορεία της Θράκης.
ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ
Είτανε Τρίτη, δύο ώρες πριν να φέξει, 29 Μαΐου 1453.
Το πρώτο κύμα — πενήντα χιλιάδες κορμιά — ρίχτηκε από την πιο ψηλή γωνία του τριγώνου, το παλιό παλάτι του Πορφυρογέννητου ίσαμε κάτω την κατηφοριά, στην κοιλάδα του Λύκου. Οι μπασιμπουζούκοι πού αρχίζουν την έφοδο κουβαλούνε μαζί τους χιλιάδες σκάλες, εξόν τα τόξα, τα βέλη, τις σφεντόνες, τους μπαλτάδες και τα μακριά δόρατα. Προχωρούν με βήμα σιγανό στην αρχή και όταν φτάνουνε πια σε απόσταση βολής κόβουνε την προέλαση και η μάχη αρχίζει. Βροχή τα βέλη κι’ από τις δυο μεριές, οι λίθοι, τ’ ακόντια. Χωριστά οι μολυβένιες σφαίρες από τα τουφέκια και τα μικρά πετροβόλα πού ανέβασαν στις επάλξεις οι πολιορκημένοι. Μάζα πηχτή οι επιτιθέμενοι πήδησαν και πέρασαν το κατεστραμμένο χαντάκι, όσο να ανοιγοκλείσει μάτι, χιλιάδες σκάλες στήθηκαν κι’ επάνω λαχανιασμένοι, τσαλαπατημένοι βάλθηκαν να σκαρφαλώνουν οι άτακτοι του Καρατζάμπεη. Μα οι σκάλες γκρεμίζονται φορτωμένες κορμιά. Κοτρώνια, πέτρες πέφτουνε από πάνω και καταπλακώνουν τους γκρεμισμένους.
[…] Ο Αυτοκράτορας πρώτος μάχεται έξω από την πύλη του Ρωμανού έχοντας το άνθος του Βυζαντίου μαζί του […] Γύρω στα κάστρα, στις επάλξεις, τα φρούρια κατεβαίνει ο δικέφαλος των Παλαιολόγων κι’ ανεβαίνει στη θέση του η ματωμένη σημαία του εχτρού.
Μια κραβγή φρικτή αντηχεί πέρα ως πέρα και παγώνει τον αέρα : Εάλω η Πόλις! Εάλω η Π ό λ ι ς!
Τότε ο Κωνσταντίνος ο ΙΑ’ ξεπεζεύει και με το σπαθί γυμνό και την ασπίδα υψωμένη ρίχνεται να σταματήσει το καταραμένο πλήθος πού βιάζεται να κυριέψει την «Βασιλείαν» του. […] Ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου πέφτει ανάμεσα στο μέγα πλήθος των μαχητών πού έδωσαν τη ζωή αυτοπροαιρέτως για να υπερασπίσουν την περικαλλή πατρίδα και την Πίστη εις Εκείνον πού υπόσχεται Ν ο μ ή ν της ψυχής αιωνίαν».
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Στο βιβλίο μου, «Θρακών οικήσεις και κτίσματα – Λαμπρών καιρών μάρτυρες (15ος – 19ος αι.)», 1998, γράφω για την πορεία της Θράκης:
«Το 1453, με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, ολοκληρώνεται η υποταγή της Θράκης στους Οθωμανούς. Παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες πάντως, ο Ελληνισμός της Θράκης όχι μόνο επιβιώνει αλλά και αναπτύσσεται, έτσι που γίνεται και βασικός ρυθμιστής της οικονομικής ζωής του τόπου. Καθώς οι Οθωμανοί θεωρούν ταπεινωτική την ενασχόληση με το εμπόριο και τη γεωργία, οι υπόδουλοι ασχολούνται με αυτά και κάνουν θαύματα.
Στα δύσκολα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας παλιοί θεσμοί αποκτούν για τους Έλληνες ιδιαίτερο βάρος και παίζουν πολυσήμαντο ρόλο (αναφερόμαστε στην κοινοτική οργάνωση και στις συντεχνίες). […] Οι κοινότητες αναλαμβάνουν αρμοδιότητες στο εσωτερικό των μικρών ή μεγάλων κοινωνικών συνόλων με τα οποία συνδέονται και αναπτύσσουν δραστηριότητες γύρω από την εκπαίδευση, τους χώρους και τις εκδηλώσεις της συλλογικής ζωής, την ασφάλεια, τις συναλλαγές […] Οι συντεχνίες […] επιτελούν οικονομικές αλλά και ηθικές, πολιτισμικές και ανθρωπιστικές λειτουργίες […] Τον 19ο αιώνα οι Έλληνες καλύπτουν το 70% της εμπορικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας στη Θράκη. Αυτή η οικονομική και κοινωνική άνθηση βρίσκει έκφραση στην εκπαιδευτική και γενικότερη πνευματική άνοδο. Ο 18ος και ο 19ος αι. είναι η εποχή της Θρακικής Αναγέννησης».
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
