Του Θανάση Μουσόπουλου
Στις 4 Οκτωβρίου 1989 έφυγε από τούτη τη ζωή – μια σημαδιακή μέρα για την Ξάνθη. Ταυτόχρονα, καθώς τιμούμε τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Πληγή 1922, κυρίαρχος είναι ο ρόλος της στη μνήμη των Χαμένων Πατρίδων.
Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη (1912 – 1989 ) πρόσφυγας από τους Επιβάτες της ανατολικής Θράκης, ρίζωσε στην Ξάνθη και από το 1952, εκτός από τη λογοτεχνία, ασχολήθηκε ουσιαστικά με τη λαογραφία, δημοσιεύοντας σημαντικές μελέτες που αναφέρονται κυρίως στη Θράκη. Η Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή παρουσίασε στο παρελθόν τις γλωσσολογικές εργασίες της Σεραμέτη. Η Σεραμέτη μέσα από τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης συντέλεσε στη συλλογή λαογραφικού υλικού και στο στήσιμο του Λαογραφικού Μουσείου της Ξάνθης.
Την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη τη γνώρισα με την απαρχή της πορείας μου στα λογοτεχνικά και πολιτιστικά πράγματα της Ξάνθης και της Θράκης το 1972, κι ως το θάνατό της το 1989 είχαμε να πω καθημερινή επικοινωνία και επαφή. Από το 1976 – 77 δημοσιεύω κείμενα για το πλούσιο έργο της. Το 1979 με την ευκαιρία της κυκλοφορίας της ποιητικής της συλλογής «Ψηφίδες» έγραφα :
«Ανάμεσα και στα εκδομένα και στα ανέκδοτα έργα της Κατίνας Βέικου-Σεραμέτη κυρίαρχη θέση κρατούν όσα θυμίζουν τις «Χαμένες Πατρίδες». Το πρότυπο του Οδυσσέα, που δέκα χρόνια πολεμά μακριά απ’ την πατρίδα του κι άλλα τόσα, μετά τον πόλεμο, παλεύει με τα κύματα, για να δει τον καπνό από το τζάκι του σπιτιού του, είναι πρότυπο πολύ ελληνικό, σύγχρονο.
Ο Ελληνισμός πέφτει από προσφυγιά σε προσφυγιά… Και η ίδια η Σεραμέτη, πρόσφυγας από τους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, νιώθει σαν Οδυσσέας – με την πένα της γυρνά (αντί για κουπιά) στην Ιθάκη της, τα ποιήματά της η επιβεβαίωση ενός τόσο συναρπαστικού ταξιδιού (…) Μαντήλι μισεμού η σκέψη της οδεύει παντοτινά στη Χαμένη Πατρίδα, μας πληροφορεί η ποιήτρια της Ξάνθης (…)
«Μεγάλο…,
ατέλειωτο το ταξίδι,
για την Χαμένη μου Πατρίδα»
Το ταξίδι στα προγονικά, για να ξαναζήσουν οι ορφικοί ρυθμοί που τώρα κοιμούνται στις παιδικές μνήμες, αναζητά και προσπαθεί η Σεραμέτη. Ατέλειωτο το ταξίδι για τη Χαμένη Πατρίδα.
Πάντρεψε τον παραδοσιακό με τον ελεύθερο στίχο. Ο εσωτερικός ρυθμός στα ποιήματά της μας δονεί, μας ευχαριστεί (…) Πολλές φορές χρησιμοποιεί και διαλεκτολογικά στοιχεία, για να παρουσιάσει καλύτερα τη Χαμένη της Πατρίδα. Ώρες ώρες αναρωτιέσαι αν η πατρίδα αυτή δε διευρύνεται και δεν παίρνει περισσότερο καθολικό χαρακτήρα. Να είναι ο ανθρωπισμός, η ευτυχία, η ψυχική γαλήνη για τα οποία παλεύει ο άνθρωπος. Περισσότερο σήμερα μοιάζει με ξεριζωμένος· τότε η Χαμένη Πατρίδα, γίνεται η χαμένη ζωή, ενός βασανισμένου ανθρώπου, ενός αγωνιστή που παλεύει σαν τον Οδυσσέα να βρει την Ιθάκη του.
Η μόνη διαφορά ότι ποτέ ακόμη δεν έφτασε κανένας Οδυσσέας σε καμιά Ιθάκη. Μόνο οι ευαίσθητοι άνθρωποι, οι ποιητές, μας δείχνουν από μακριά τη διαδρομή, το ταξίδι το ατέλειωτο.
«Τα χείλη μου αν πικρογελούν, ή σιωπούνε,
ω, το θλιμένο ανάβλεμά μου, σε χαϊδεύει,
κι είν’ η αλήθεια μου αυτή, που θα σου ειπούνε:
η σκέψη μου παντοτινά σε σένα οδεύει!».
Η ποιήτρια έχει πλήρη αυτοσυνειδησία του έργου και του ρόλου της:
«Χτίζω, / αλλά η οικοδομή μου / δεν προχωρεί.
Είναι γιατί, / χρησιμοποιώ / υλικά δυσεύρετα.
Είναι γιατί, / εντείνω την προσπάθεια,/ σε μια δύσκολη περιοχή».
Στην πρώτη της συλλογή «Κύματα και ψίθυροι», 1955, διαβάζουμε: Ψίθυροι ή Ταξιδεμένοι Καϋμοί
ΘΕΙΟ ΔΩΡΟ
Και βρίσκει την άνθισή του στα χείλη / το χαμόγελο.
Βρίσκει διέξοδο η κληρονομημένη προσδοκία·
η διπλωμένη χαρά. / Απ’ τη Σηλύβρια ένα σημάδι στο δρόμο.
Ο πρώτος καβαλάρης, / ο δεύτερος, / οι πολλοί. (Ζυγώνουν).
Ζυγώνει το θείο, το ανεχτίμητο δώρο. / Και πλανιέται παντού.
Και κυματίζει παντού. / Στα σπίτια μας,
– μέσα στα σπίτια μας -, / στις καρδιές μας.
*
Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (των εκδόσεων Πατάκη) στη σελίδα 271 στο λήμμα για την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη του Αλέξη Ζήρα, ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε :
«Λυρική ποίηση και πεζογραφία, λιτότητα στο ύφος, αλλά πλούσια στην ποικιλία της αφηγηματική γλώσσα, που χρησιμοποιεί εκφράσεις της λαϊκής ομιλούμενης της Θράκης. Ηθογραφισμός και νοσταλγία για το παρελθόν, αλλά και ευστοχία στην ανάπλαση των προσώπων που ανήκαν στις λαϊκές κοινότητες της περιοχής».
Τιμούμε τη Μικρασιατική Πληγή του 1922.
Τιμούμε τα 110 χρόνια από τη γέννηση της Κατίνας Βέικου Σεραμέτη.
Τιμούμε τη φυγή της στις 4 Οκτωβρίου του 1989.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2022
