Παρασκευή 1 Απριλίου 2022 [20.00] Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
Απ’ τη Βαγιοβδομάδα και το Λαζαροσάββατο έως του Άϊ-Γιώργη: Η γήινη έλξη του θανάτου και η Ανάσταση στον λαϊκό πολιτισμό των ελλήνων προσφύγων της Μικρασίας, της Ανατολικής Ρωμυλίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου που εγκαταστάθηκαν στην Ξάνθη (από το 1922 μέχρι σήμερα).
Με την Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου, Δρ. Λαογραφίας, Διδάσκουσα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Σχετικά με τον Κύκλο διαλέξεων για τον «λαϊκό πολιτισμό των ελλήνων προσφύγων της Μικρασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου στον Κύκλο του χρόνου». Με την Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου, Δρ. Λαογραφίας, Διδάσκουσα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Οι ιστορικές συγκυρίες και περιπέτειες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην πληθυσμιακή σύσταση, την εθνοτική ταυτότητα και την πολιτισμική φυσιογνωμία της Θράκης και της Μικρασίας: Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Βούλγαροι, Ρώσοι, Κιρκάσιοι, Τάρταροι, Αθίγγανοι, Αλβανοί κατοίκησαν τις ἐν λόγῳ περιοχές, στις οποίες ήδη από τη βυζαντινή, τη ρωμαϊκή και την περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας παγιώθηκε ένα πολιτισμικό μωσαϊκό.
Η καταστροφή του 1922 και η ανταλλαγή των πληθυσμών βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης (1923-24) κινητοποίησε τις πνευματικές δυνάμεις των Θρακών, Μικρασιατών και Ποντίων ώστε να καταγράψουν και να δημοσιεύσουν τα τεκμήρια της ιστορικής τους πορείας και της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι το εγχείρημα αυτό αποτυπώνει την ανάγκη της αυτογνωσίας και του αυτοπροσδιορισμού των ἐν Ελλάδι πλέον προσφύγων και ταυτόχρονα σημειοδοτεί μια τεράστια προσπάθεια διάσωσης μιας πραγματικότητας που είχε χαθεί. Κατά καθολική ομολογία οι πρόσφυγες συνέβαλαν στην ενδυνάμωση και αναζωογόνηση του ελληνισμού σε όλα τα επίπεδα – οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, εθιμικό, κ.α., ενώ ταυτόχρονα επεχείρησαν να συγκεντρώσουν μια πλούσια συλλογή ιστορικού, λαογραφικού και γλωσσικού υλικού, αφ ότου συσπειρώθηκαν γύρω από σωματεία και κέντρα. Αναφέρω ενδεικτικά: «Θρακικό Κέντρο» από το 1928 με το δελτίο Θρακικά, «Εταιρεία Θρακικών Μελετών» από το 1934 με το δελτίο Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, «Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών» από το 1930 με το ομώνυμο δελτίο, «Επιτροπή Ποντιακών Μελετών» από το 1927 με το περιοδικό Αρχείον Πόντου, κ.ά.
Οι διαλέξεις στηρίζονται σε προσφυγικές καταγραφές και αναμνήσεις, όπως αυτές έχουν δημοσιευτεί από επιστήμονες λαογράφους και ερασιτέχνες λαογραφούντες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Οι πληροφορίες για την τελετουργική οργάνωση του κύκλου του χρόνου αντλούνται από πρωτογενές υλικό με παρελθοντικές αναφορές, δηλαδή βασιζόμαστε στην αρχειακή και βιβλιογραφική έρευνα της προσφυγικής μνήμης, κυρίως της πρώτης γενιάς προσφύγων. Το περιεχόμενο τους αφορά στο πώς ο λαός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και Ανατολικής Ρωμυλίας, της Μικρασίας, του Πόντου οργάνωνε τον κύκλο του χρόνου στο παρελθόν των κοινοτήτων εκείνων που γέννησαν και διατήρησαν τις λαϊκές τελετουργίες, ορισμένες εκ των οποίων συντηρήθηκαν στις νέες πατρίδες ως προσφυγική ταυτότητα και μνήμη. Μελετούμε το ζήτημα ἐν τόπῳ και χρόνῳ συγκεκριμένῳ, στο πλαίσιο της ονομαζόμενης «ιστορικής λαογραφίας» και αναπαριστούμε την πραγματικότητα των μικρασιατικών και θρακικών κοινωνιών εντός των οποίων επικρατούσε το ελληνικό στοιχείο. Επίσης διασταυρώνουμε το ἐν λόγῳ υλικό με τα ευρήματα επιτόπιας έρευνας (αρχείο: Γαρυφαλλιάς Γ. Θεοδωρίδου), την οποία διεξήγαγα σε πρόσφυγες της πόλης και της υπαίθρου του νομού Ξάνθης κατά το χρονικό διάστημα 1991-2021.
Σε συνεργασία με τον Σύλλογο Μικρασιατών Ν. Ξάνθης
