Στις 29 Μαΐου, η ιστορική μνήμη στρέφεται στην καθοριστική καμπή του
1453, όταν η Κωνσταντινούπολη, έδρα πνευματικής, πολιτισμικής και
θεσμικής συνέχειας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, περιήλθε στην
κυριαρχία των Οθωμανών. Η πτώση της Βασιλεύουσας δεν σηματοδότησε
απλώς τη λήξη μιας πολιτικής οντότητας, αλλά πυροδότησε την έναρξη ενός
μακροϊστορικού μετασχηματισμού με συνέπειες που υπερβαίνουν το ορατό
πεδίο της γεωπολιτικής.
Η ανατροπή ενός πολιτισμικού οικοδομήματος, στο οποίο η λειτουργική
θεολογία, η οντολογική ιεραρχία και η ενσώματη μεταφυσική συνέθεταν έναν
συνεκτικό ορίζοντα ζωής, συνεπάγεται με την κατάρρευση μιας θεμελιακής
κοσμοαντίληψης. Η Άλωση συνιστά αφετηρία διαδικασίας αποδόμησης που,
στην εξέλιξή της, εγγράφεται σε ευρύτερα πλαίσια αποϊεροποίησης,
αποσταθεροποίησης και ριζικής ανθρωπολογικής ανακατασκευής. Το γεγονός
προσλαμβάνει διαστάσεις αρχέτυπες, λειτουργώντας ως πρόπλασμα μιας
γενικευμένης κατάστασης αποξένωσης.
Στην ύστερη νεωτερικότητα, η παραδοσιακή έννοια του προσώπου ως φορέα
νοήματος και μετόχου σε συλλογικές μορφές ζωής υφίσταται δραστική
αναίρεση. Η προτεραιότητα του ατομικού αυτοπροσδιορισμού έναντι των
παγιωμένων πολιτισμικών και ηθικών σχημάτων οδηγεί σε διαρκή αποσύνδεση
από κάθε κανονιστική εστία. Η εσωτερική αποδιοργάνωση και η διάχυση του
σχετικισμού καθιστούν την ανθρώπινη ύπαρξη ευάλωτη σε μια νέα μορφή
«άλωσης»∙ όχι με τη μορφή εξωτερικής επιβολής, αλλά ως συνθήκη
οντολογικής ρευστότητας και νοηματικής ανεπάρκειας.
Η παγκοσμιοποιημένη κοινωνική δομή, εδραιωμένη σε τεχνοκρατικές λογικές,
ψηφιακές κυριαρχίες και μηχανισμούς ομογενοποίησης, μετασχηματίζοντας τα
υποκείμενα σε αποπλαισιωμένες μονάδες χωρίς πρόσβαση σε υπερβατικές
αναφορές. Η διαγραφόμενη συνθήκη δεν συνίσταται σε συγκυριακή κρίση,
αλλά σε βαθιά υπαρξιακή μετάλλαξη. Η επικράτηση του εργαλειακού λόγου
εις βάρος της εσωτερικής καθοδήγησης συντελεί στην έκλειψη της
μεταφυσικής συγκρότησης του κόσμου, απονευρώνοντας τις πηγές της
πνευματικής συνείδησης.
Η ανάδυση αυτής της κατάστασης συνιστά αδιάλειπτη πνευματική πολιορκία.
Δεν προέρχεται από έναν ορατό εχθρό, αλλά από τη σταδιακή έκπτωση κάθε
νοηματοδοτικής δομής που παραδοσιακά συγκροτούσε τον κόσμο ως ενότητα
και σκοπό. Η απουσία εσχατολογικού ορίζοντα μετατρέπει την
καθημερινότητα σε οντολογικά αδιάφορη ροή συμβάντων, χωρίς εσωτερική
καθοδήγηση ή τελολογική φορά.
Απέναντι σε αυτή τη νέα μορφή καθολικής απορρύθμισης, καθίσταται
αναγκαία η διατύπωση ενός αντιλόγου όχι με όρους αναχρονιστικής
αναδίπλωσης, αλλά μέσω κριτικής επαναδιεκδίκησης του πνευματικού πυρήνα
της ύπαρξης. Η αναστοχαστική προσφυγή σε πολιτισμικά σχήματα που
ενσωματώνουν το ιερό, την κοινότητα και την ασκητική ελευθερία δεν
αποσκοπεί στην επιστροφή σε παρελθόντα σχήματα, αλλά στην ανασύσταση
των όρων προσανατολισμού μέσα σε ένα αποδιοργανωμένο πεδίο.
Η Άλωση, επομένως, πρέπει να ερμηνευθεί όχι μόνο ως ιστορική τομή, αλλά
και ως διαχρονική εικόνα της πτώσης του νοήματος. Η σύγχρονη
ανθρωπολογική κρίση, η οποία εκδηλώνεται μέσα από πολλαπλές εκφάνσεις
αποπροσανατολισμού, είναι κατά βάση συνέπεια της εγκατάλειψης των
εσωτερικών μορφών προσαρμογής σε έναν κόσμο που οφείλει να υπερβαίνει
τη χρησιμοθηρική του λειτουργία.
Η επέτειος της πτώσης της Πόλης λειτουργεί, συνεπώς, ως υπαρξιακός
καθρέπτης. Αντί να αναλώνεται σε ρητορικά σχήματα θρήνου ή αμυντικού
πατριωτισμού, οφείλει να προκαλεί αναστοχασμό επί των συνθηκών εκείνων
που καθιστούν τον σύγχρονο πολιτισμό ευπρόσβλητο σε μορφές άλωσης
λιγότερο ορατές, αλλά περισσότερο διαβρωτικές. Μόνο μέσω της ανάκτησης
του νοήματος ως εμπειρικής και υπαρξιακής πράξης μπορεί να αρθρωθεί μία
πειστική απάντηση στην κρίση που προκύπτει .
Το έλλειμμα ουσίας δεν οφείλεται σε ελλειμματική παραγωγή περιεχομένου,
αλλά σε απόσυρση του θεμελιώδους ερωτήματος περί σκοπού. Η αλήθεια δεν
απορρίπτεται ρητά· απλώς καθίσταται αδιάφορη. Ο κόσμος δεν αμφισβητείται·
απομένει απλώς ακατανόητος.
Μέσα σε αυτή τη συνθήκη, η άμυνα δεν μπορεί να εδραιωθεί μέσω
επιφανειακών επιστροφών ή επιλεκτικών αναφορών στο παρελθόν. Απαιτείται
ριζική επανεξέταση της σχέσης με το βάθος του είναι, αναθεώρηση της στάσης
απέναντι στο χρόνο, την ενσώματη εμπειρία και την ευθύνη έναντι του
απρόβλεπτου. Η πνευματική εγρήγορση δεν συνιστά ρομαντική προσφυγή
στην παράδοση, αλλά πράξη ελευθερίας απέναντι στην ακατάσχετη
παθητικότητα του πολιτισμικού καταναγκασμού.
Η Άλωση της Πόλης, με την πολυσημία της, ανακαλεί την προειδοποίηση ότι η
απώλεια μορφής δεν επέρχεται πάντα με βοή. Συχνά προκύπτει εκεί όπου η
αφωνία γίνεται συνήθεια και η αδράνεια εκλαμβάνεται ως κανονικότητα. Η
συνείδηση της πτώσης αποκτά λυτρωτική δυναμική μόνο όταν οδηγεί στην
ανασύνθεση εσωτερικής συγκρότησης, ικανής να αντέξει τη δοκιμασία της
ριζικής αμφισβήτησης. Κι αυτό, διότι η Άλωση δεν είναι απλώς ένα γεγονός
του παρελθόντος· παρά ο τρόπος που αρνούμαστε το πρόσωπο, ξεχνώντας πως
η ελευθερία δεν κατοικεί στην ισχύ, αλλά στη σχέση.
Βιογραφικό του αρθρογράφου:
Ο Μπαχτσεβανίδης Ραφαήλ γεννήθηκε 1η Οκτωβρίου 2003 στο
Διδυμότειχο Έβρου και ολοκλήρωσε τη στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση στην
Ορεστιάδα. Το 2018 έλαβε μέρος στον 1ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Θεατρικού
Μονοπράκτου, όπου διακρίθηκε στη 2η θέση. Το θεατρικό έργο, με τίτλο
«Ελένη», συμπεριλήφθηκε στην έκδοση του εγχειριδίου «Από το υλικό που είναι
φτιαγμένα τα όνειρα». Επιπλέον, συμμετείχε ενεργά στην ΚΔ’ Σύνοδο της Βουλής
των Εφήβων, διατελώντας τακτικός έφηβος βουλευτής. Από το 2021 φοιτεί στο
Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δ.Π.Θ. (Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης).
Κατά έτος 2021-2022 εκπλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία, ολοκληρώνοντας τις
υποχρεώσεις του προς τις Ένοπλες Δυνάμεις.
