ΜΙΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ Τ.Ε.Ε. Α-Μ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΤΙΚΗ
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΣΗΣ CO2 ΣΤΟ ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΡΙΝΟΥ.
Κύριοι του Τ.Ε.Ε. Α.Μ.
Δεν είχαμε ανάγκη από την φιλότιμη προσπάθειά σας να μας ξεναγήσετε στον “ειδυλλιακό” τόπο
της Μελέτης Επιπτώσεων της Energean με το ψήφισμά σας. Αυτό έγινε με ζήλο από έμμισθα στελέχη
της εταιρείας στο Καλογερικό και με το δικό σας συντονισμό μέσω του προέδρου σας σε ρόλο Πόντιου
Πιλάτου. Από εσάς περιμέναμε να συναντηθείτε με το παγιωμένο αίσθημα της κοινωνίας της Θάσου, της
περιοχής του κόλπου της Καβάλας και της Περιφέρειάς που αντιτίθενται στο έργο γιατί η ανάγνωση των
δεδομένων οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η περιοχή μας οδηγείται σε μια ζοφερή διαρκή δοκιμασία για
ΠΑΝΤΑ.
Περιέργως, ως υπόπτως, η επιλεκτική σας ανάγνωση δεν σας επίτρεψε να διατυπώσετε την
παραμικρή έστω επιφύλαξη για τους κινδύνους που ελοχεύουν από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη
εγκατάσταση γίνεται σε απόσταση αναπνοής από πυκνοκατοικημένες περιοχές, χωρίς μάλιστα άλλο
προηγούμενο παγκοσμίως. Προσπεράσατε επιμελώς το δεδομένο ότι η σεισμικότητα της περιοχής στο
διάβα των αιώνων ενισχύει την πιθανότητα του απρόβλεπτου της διαφυγής του αερίου, ύστερα από έναν
σεισμό, με ολέθριες ενδεχομένως συνέπειες στην ασφάλεια των κατοίκων. Αψηφίσατε το γεγονός ότι η
ανάπτυξη ρυπογόνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων για τη μεταφορά και την αποθήκευση του αερίου με
φορτηγά και αγωγούς να αλωνίζουν τις θάλασσές μας δίπλα σε παραλίες με λουόμενους τουρίστες,
προμηνύουν ολέθριες συνέπειες στο περιβάλλον και στην τουριστική βιομηχανία από την οποία έχουν
εισοδήματα οι κάτοικοι. Κλείσατε τα μάτια μπροστά στην παραχάραξη του χωροταξικά κατοχυρωμένο
χαρακτήρα του νησιού μας ως τόπου εξαιρετικού τουριστικού προορισμού. Δεν σκεφθήκατε ούτε με όρους
δημοσίου συμφέροντος αφού η ετήσια εισφορά του τουριστικού προϊόντος της περιοχής μας στην εθνική
οικονομία είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη από το εξευτελιστικό ποσό των 65000 € που η Energean έδωσε
στο κράτος π.χ. το 2023 από την εκμετάλλευση του κοιτάσματος στον Πρίνο.
Τέλος αρκεστήκατε στα ευχολόγια και στις υποσχέσεις της Μ.Π.Ε της Εταιρείας, κάνοντας τους
ανήξερους ότι «..ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με αγαθές προθέσεις…»
Δεν τρέφουμε καμιά απολύτως εκτίμηση στην “επιστημοσύνη” σας, σας επιστρέφουμε ως
προσβλητικά τα ψηφίσματά σας απέναντι στην κοινωνία του νησιού μας και της ευρύτερης περιοχής.
Εμείς, κάτοικοι και φορείς του νησιού με τον Δήμο μπροστά θα συνεχίσουμε με αποφασιστικότητα
μέχρι την τελική δικαίωσή τον αγώνα μας, απέναντι στο σχεδιαζόμενο “πλιάτσικο” σύγχρονων “πειρατών”
που έβαλαν στο σημάδι τον τόπο μας, ερήμην μας.
Το χρωστάμε σε εμάς, στα παιδιά μας, στα παιδιά των παιδιών μας…
ΘΑΣΟΣ 09/04/25 Η ΠΑΝΘΑΣΙΑΚΗ Σ.Ε ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ CO2 ΣΤΟΝ ΠΡΙΝΟ
Απάντηση της Συντονιστικής Επιτροπής Φορέων Θάσου στο παράρτημα του Τ.Ε.Ε. Α-Μ
για την θετική γνωμοδότηση της αποθήκευσης CO2 στο κοίτασμα του Πρίνου
Θάσος, 10/04/2025
2
„1. Για το κοίτασμα «Πρίνος», το προτεινόμενο έργο αποθήκευσης είναι ένα
περιβαλλοντικό έργο μεγάλης κλίμακας το οποίο έχει ως στόχο να συμβάλλει στην
αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των αερίων του
θερμοκηπίου.“
Έργα CCS όπως ο Πρίνος θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να κρατήσουν τεχνητά
ζωντανές τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων. Αντί να προωθείται με συνέπεια η σταδιακή
κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, το CCS προτείνει ότι μπορούμε «απλά να συνεχίσουμε
όπως πριν» – μόνο με αποθήκευση CO2(Greenwashing)
Η τεχνολογία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της αποφυγής εκπομπών.
Σύμφωνα με πολλούς εμπειρογνώμονες, η εστίαση πρέπει να είναι στην πρόληψη και την
απαλλαγή από τον άνθρακα, όχι στον έλεγχο των συμπτωμάτων στα επόμενα στάδια όπως
στο CCS..
Η πραγματική συμβολή στη μείωση των εκπομπών είναι αβέβαιη. Έργα όπως ο Πρίνος
είναι ακριβά, πολύπλοκα και συχνά έχουν χαμηλή αποθηκευτική ικανότητα σε σύγκριση
με την παγκόσμια ζήτηση. Υπάρχει επίσης κίνδυνος διαρροής, δηλαδή το αποθηκευμένο
CO2 θα μπορούσε να διαφύγει και πάλι.
Τι είναι προβληματικό σε αυτό:
Αν και η μακροπρόθεσμη ασφάλεια της αποθήκευσης CO2 έχει ερευνηθεί επιστημονικά, δεν
έχει ακόμη αποδειχθεί στην πράξη, ιδίως όχι για δεκαετίες ή αιώνες. Άρα τι γίνεται με
την αρχή της Προφύλαξης; Με τι δεδομένα πουλάει η Energean τεχνογνωσία σε αλλά
έργα όπως π.χ. στην Αίγυπτο; Είναι ο Πρίνος το έργο αναφοράς;
Οικονομική βιωσιμότητα & χρηματοδότηση:
Έργα όπως ο Πρίνος είναι δύσκολα οικονομικά βιώσιμα χωρίς κρατικές επιδοτήσεις ή
δημόσια χρηματοδότηση. Τα χρήματα θα ήταν καλύτερα να επενδυθούν σε ανανεώσιμες
πηγές ενέργειας ή στην ενεργειακή απόδοση.
Θεμελιώδες ερώτημα:
Θα πρέπει τα χρήματα των φορολογουμένων να χρησιμοποιούνται για να κάνουν τις
βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων να φαίνονται “πράσινες” αντί να προωθούν πραγματικά
μετασχηματιστικές τεχνολογίες;
Περιφερειακοί κίνδυνοι και αντίσταση:
Ο Πρίνος βρίσκεται σε μια σεισμικά ενεργή περιοχή (Αιγαίο). Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά
με την ασφάλεια της αποθήκευσης σε μια γεωλογικά πολύπλοκη περιοχή. Υπάρχουν επίσης
τοπικές αντιδράσεις, π.χ. από αλιείς, τουριστικές οργανώσεις, τιμές ακίνητων που
επηρεάζονται αρνητικά από μια τέτοια περιβαλλοντική ζημία. Σε σύγκριση με τα έργα στη
Βορειά Θάλασσα (>200 km από τις ακτές) η εγγύτητα του ταμιευτήρα στον Πρίνο λαμβάνει
εγκληματικό χαρακτήρα.
„2. Η χρήση του συγκεκριμένου ταμιευτήρα δεν εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια
δεδομένης της πρότερης μακράς ιστορίας εκμετάλλευσής του κι επομένως της
εκτεταμένης γνώσης των χαρακτηριστικών του.
Κατά αυτό τον τρόπο, οι παράμετροι σχεδιασμού του συνόλου των συστημάτων
μπορούν να εκτιμηθούν βέλτιστα ενισχύοντας την αποδοτικότητα και, κυρίως, την
ασφάλεια του έργου απέναντι στον ανθρώπινο παράγοντα και τις διάφορες
δραστηριότητες.“
Οι εναπομείναντες κίνδυνοι παραμένουν, για τους ακόλουθους λόγους:
3
- Διαφορετική συμπεριφορά του CO2
Το CO2 διαφέρει φυσικά από το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο: είναι υπερκρίσιμο σε συνθήκες
αποθήκευσης και έχει διαφορετική πυκνότητα και ιξώδες. Επομένως, μπορεί να κινηθεί
διαφορετικά στο πέτρωμα από ό,τι τα προηγούμενα ρευστά – ακόμη και εάν υποτεθεί ότι ο
ταμιευτήρας έχει καλά μελετηθεί. - Παλαιά πηγάδια ως μονοπάτια διαρροής
Παλαιότερα πηγάδια θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πιθανά αδύνατα σημεία – ειδικά
εάν δεν ήταν σφραγισμένα σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα. Η διαρροή μέσω παλαιών
γεωτρήσεων αποτελεί πραγματική τεχνική πρόκληση για το CCS σε υφιστάμενα κοιτάσματα. - Μακροπρόθεσμη σταθερότητα
Ακόμη και αν ο ταμιευτήρας έχει λειτουργήσει καλά, η μακροπρόθεσμη αποθήκευση CO2
(επί αιώνες) είναι μια διαφορετική διάσταση.
Θεωρεί το TEE ότι οι κίνδυνοι αυτοί είναι μηδαμινοί; Τι θα γίνει σε περίπτωση σεισμικής
δραστηριότητας ή γεωλογικών διαταραχών.
„3. Σε αντίθεση με τους υδρογονάνθρακες σε κάθε σημείο της υφιστάμενης
εγκατάστασης (χερσαία εγκατάσταση «Σίγμα», υποθαλάσσιος αγωγός,
πλατφόρμες), το CO2 αποτελεί ένα ασφαλές, αδρανές αέριο που δεν παρουσιάζει
εκρηκτική συμπεριφορά ή τοξικότητα.“
Τι ισχύει:
Μη εύφλεκτο / μη εκρηκτικό
Το CO2 είναι χημικά πολύ σταθερό. Είναι μη εύφλεκτο, μη εκρηκτικό και δεν υποστηρίζει
την καύση – αντίθετα: χρησιμοποιείται ακόμη και για την κατάσβεση πυρκαγιών (π.χ.
πυροσβεστήρες CO2).
Δεν είναι μια τυπική περιβαλλοντική τοξίνη
Το CO2 δεν είναι μια κλασική τοξίνη με την έννοια ενός περιβαλλοντικού ρύπου όπως ο
υδράργυρος κτλ. Παράγεται και φυσικά στην ατμόσφαιρα (π.χ. μέσω της αναπνοής, της
αποσύνθεσης κ.λπ.).
Το CO2 μπορεί να εξακολουθεί να είναι επικίνδυνο:
Κίνδυνος ασφυξίας σε υψηλές συγκεντρώσεις
Το CO2 είναι βαρύτερο από τον αέρα και μπορεί να συγκεντρωθεί σε χαμηλά σημεία, π.χ.
σε νεροχύτες, κελάρια ή λάκκους. Σε κλειστούς χώρους μπορεί να προκαλέσει ασφυξία
χωρίς να γίνει αντιληπτό (άοσμο, άχρωμο). Φυσιολογικές επιδράσεις εμφανίζονται από
περίπου 5% κατ’ όγκο στον αναπνευστικό αέρα: Πονοκέφαλος, ζάλη, δύσπνοια. Από 8-10
% μπορεί να γίνουν απειλητικές για τη ζωή. Αυτό έχει σημασία, για παράδειγμα, στην
περίπτωση διαρροών CO2 από βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή χώρους αποθήκευσης.
Συνθήκες πίεσης κατά την αποθήκευση
Στα έργα CCS, το CO2 διοχετεύεται υπόγεια υπό υψηλή πίεση και συχνά σε υψηλές
θερμοκρασίες. Συνήθως βρίσκεται σε υπερκρίσιμη κατάσταση – μια μορφή στην οποία
συμπεριφέρεται εν μέρει σαν αέριο και εν μέρει σαν υγρό. Εάν διαφύγει με ανεξέλεγκτο
τρόπο (π.χ. μέσω ελαττωματικού σωλήνα ή γεώτρησης), μπορεί να προκληθούν ταχείες
εκφορτίσεις πίεσης και άλλες βλάβες. Καθώς η πίεση εξαπλώνεται, τα υπόγεια ύδατα σε
ακτίνα έως και 100 χιλιομέτρων μπορεί να γίνουν αλατούχα ή μολυσμένα με βαρέα
μέταλλα, καθιστώντας τα ακατάλληλα για την παραγωγή πόσιμου νερού και τη γεωργία.
4
Κίνδυνος από διαρροές μεγάλης κλίμακας (παράδειγμα: λίμνη Nyos, Καμερούν)
Το 1986, μεγάλη ποσότητα CO2 διέφυγε ξαφνικά από μια ηφαιστειακή πηγή στη λίμνη
Nyos – πάνω από 1.700 άνθρωποι πέθαναν από ασφυξία. Τέτοια σενάρια είναι εξαιρετικά
απίθανα με το CCS, αλλά δείχνουν ότι το CO2 δεν είναι ακίνδυνο όταν απελευθερώνεται
σε μεγάλες ποσότητες ανεξέλεγκτα.
Συμπέρασμα:
Η δήλωση «το CO2 είναι ένα ασφαλές, αδρανές αέριο» είναι μόνο εν μέρει σωστή. Ναι, δεν
είναι εύφλεκτο ή εκρηκτικό. Όχι, δεν είναι ακίνδυνο: σε υψηλές συγκεντρώσεις ή υπό
πίεση, μπορεί κάλλιστα να ενέχει κινδύνους για την υγεία.
„4. Οι συνθήκες κυκλοφορίας του CO2 στις χερσαίες εγκαταστάσεις είναι
διαχειρίσιμες και εγκυμονούν μικρό κίνδυνο λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών και
μέτριων πιέσεων που απαιτεί η διεργασία της παραλαβής του CO2 και αποστολής
του προς τις πλατφόρμες.“
Οι κίνδυνοι εδώ δεν είναι μικροί ή μηδενικοί
Η «μέτρια» πίεση μπορεί να είναι επικίνδυνη
Ακόμη και στα 40-80 bar, όπως απαιτείται για την υγροποίηση ή τη συμπίεση του CO2,
υπάρχει κίνδυνος σε περίπτωση διαρροών, π.χ.: Ψυχρή βλάβη κατά τη διάρκεια της
διαστολής (το CO2 μπορεί να φτάσει σε θερμοκρασίες κάτω των -50 °C), Εκτόπιση
οξυγόνου σε κλειστούς χώρους σημαίνει κίνδυνο ασφυξίας.
Κίνδυνοι διάβρωσης και υλικών
Το CO2 μπορεί να δημιουργήσει όξινες συνθήκες (ανθρακικό οξύ) σε συνδυασμό με νερό
ή υγρασία , άρα υπάρχει κίνδυνος διάβρωσης σε σωλήνες και βαλβίδες. Που είναι τα
πρωτοκολλά ασφάλειας της Energean για αυτές τις διαδικασίες;
Κίνδυνος σε περίπτωση διαταραχών της διαδικασίας
Οι αποφράξεις που προκαλούνται από το σχηματισμό παγετού CO2 (το λεγόμενο
“φράξιμο από ξηρό πάγο”) μπορεί να μπλοκάρουν τους σωλήνες. Εάν η πίεση δεν
εκτονώνεται σωστά, υπάρχει κίνδυνος ταχείας πτώσης της πίεσης, η οποία μπορεί να
προκαλέσει μηχανικές βλάβες.
„5. Η γεωλογική ιστορία του κοιτάσματος του Πρίνου και η συγκράτηση του
περιεχόμενου πετρελαίου για εκατομμύρια χρόνια καταδεικνύει ότι και το CO2
μπορεί να παραμείνει μόνιμα μέσα στο σχηματισμό χωρίς διαφυγές προς την
επιφάνεια.“
Αυτή η αναλογία δεν είναι μεταβιβάσιμη 1:1: Οι λόγοι:
Το CO2 διαφέρει φυσικά από το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο
Το CO2 στη διαδικασία CCS εγχέεται συχνά στο πέτρωμα σε υπερκρίσιμη κατάσταση:
Είναι λιγότερο ιξώδες, πιο κινητό και μπορεί να μεταναστεύσει ευκολότερα μέσω
μικρορωγμών. Το πετρέλαιο είναι πιο ιξώδες και κινείται πιο αργά, γεγονός που μειώνει
τον κίνδυνο μετανάστευσης. Άρα το CO2 μπορεί δυνητικά να ακολουθήσει διαφορετικές
διαδρομές από ό,τι το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο. Πετρελαιοκηλίδες εμφανίζονται κατά
χρονικά διαστήματα στις παράλιες ανατολικά και βορειοδυτικά της Θάσου. Αυτά έχουν
μελετηθεί επαρκώς;
5
Η ανθρώπινη παρέμβαση μεταβάλλει τις γεωλογικές συνθήκες
Η εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου στον Πρίνο έχει αλλάξει τις συνθήκες πίεσης
επί δεκαετίες:
o δημιούργησε νέες διαδρομές γεώτρησης,
o πιθανώς προκάλεσε μικροσκοπικές ρωγμές ή ρήγματα στα υπερκείμενα
πετρώματα. Ακόμη και αν οι γεωτρήσεις έχουν σφραγιστεί, παραμένουν κίνδυνος
για διαρροές CO2.
o Η γεωλογική ακεραιότητα μετά από δεκαετίες χρήσης δεν είναι ίδια με την αρχική
κατάσταση. Πόση είναι η διάρκεια ζωής των σφραγισμένων γεωτρήσεων και πως
ελέγχονται;
Η μακροπρόθεσμη συμπεριφορά του CO2 υπόκειται σε αβεβαιότητες
To CCS στοχεύει στην αποθήκευση του CO2 για τουλάχιστον μερικούς αιώνες – ιδανικά
ακόμη και μόνιμα. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ήταν στατικά παγιδευμένα. Ωστόσο,
το CO2 διοχετεύεται τεχνητά και ενεργά, μερικές φορές σε μεγάλες ποσότητες , μεγάλη
πίεση γύρω στα 480 bar και για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Υπάρχουν αβεβαιότητες
όσον αφορά τις χημικές αντιδράσεις (π.χ. με το πέτρωμα), τις μετατοπίσεις της πίεσης και
τους μακροπρόθεσμους κινδύνους.
Δεν υπάρχει εγγύηση πλήρους στεγανότητας
H πιθανότητα αργής μετανάστευσης CO2 μέσω γεωλογικών ρηγμάτων, μικρορωγμών ή
παλαιών διαδρομών γεώτρησης δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί 100%.
Συμπέρασμα:
H γεωλογική ιστορία του κοιτάσματος του Πρίνου δεν αρκεί από μόνη της για να εγγυηθεί
μια μόνιμη, χωρίς κινδύνους αποθήκευση. Η αναλογία με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο
δεν υποκαθιστά μια ολοκληρωμένη εκτίμηση κινδύνου.
„6. Οι γεωμηχανικές μελέτες που αναφέρονται στη ΜΠΕ καθορίζουν αυστηρά τα
μέγιστα όρια, της πίεσης που θα αναπτυχθεί, στον ταμιευτήρα, προκειμένου να
εξασφαλιστεί απροβλημάτιστα ο εγκλωβισμός του εισπιεζόμενου CO2 στον
ταμιευτήρα.“
Αυτό από μόνο του δεν αρκεί για βεβαιότητα
Τα μοντέλα βασίζονται σε παραδοχές και αβεβαιότητες
Οι γεωμηχανικές μελέτες βασίζονται σε μοντέλα, π.χ. monte carlo simulation, και
γεωλογικά δεδομένα – αλλά: Η συμπεριφορά των πετρωμάτων δεν είναι πάντα
εξιδανικευμένη, συχνά υπάρχουν τοπικές ανομοιογένειες που δεν αποτυπώνονται πλήρως
στο μοντέλο. Ειδικότερα οι παλαιές περιοχές παραγωγής, όπως ο Πρίνος, μπορεί να είναι
γεωμηχανικά «καταπονημένες» – λόγω παλαιότερων γεωτρήσεων ή αλλαγών πίεσης.
Η μακροπρόθεσμη συμπεριφορά δεν μπορεί να προβλεφθεί πλήρως
Τα όρια πίεσης διασφαλίζουν τη φάση της έγχυσης – αλλά: Τι συμβαίνει μετά από
δεκαετίες ή αιώνες; Μπορούν να αλλάξουν οι συνθήκες πίεσης; Μπορούν να
αναπτυχθούν μικρά μονοπάτια διαρροής σε μεγάλες χρονικές περιόδους; Αυτό δεν μπορεί
να αποκλειστεί με απόλυτη βεβαιότητα με οποιανδήποτε γεωμηχανικό σχεδιασμό.
Παράγοντας κινδύνου παλαιά πηγάδια / ζώνες ρηγμάτων
Ακόμη και αν ο ίδιος ο ταμιευτήρας είναι σταθερός, παλαιές διαδρομές πηγαδιών,
κρυμμένα ρήγματα ή τσιμεντοποιήσεις που διαρρέουν μπορούν να λειτουργήσουν ως
μονοπάτια διαρροής – ανεξάρτητα από την πίεση στον σχηματισμό.
6
„7. Επιπρόσθετη προϋπόθεση για την ασφαλή παραμονή του αποθηκευμένου CO2
στο διηνεκές, αποτελεί η απαρέγκλιτη τήρηση όλων των διαδικασιών
παρακολούθησης (monitoring) της κατάστασης του ταμιευτήρα από τους
αρμόδιους φορείς, σύμφωνα με την κείμενη Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία.“
Ουδέν σχόλιο… Εδώ σφυρίζουν τα Τέμπη!
„8. Οι πιθανοί κίνδυνοι για τον άνθρωπο εντοπίζονται κυρίως τοπικά στους χώρους
εργασίας (Εγκαταστάσεις «Σίγμα» και υπεράκτιες πλατφόρμες), ενώ οι κίνδυνοι για
το θαλάσσιο περιβάλλον χαρακτηρίζονται από μικροί έως μέτριοι.“
Τι αντιτίθεται σε αυτή την απλουστευμένη εκτίμηση;
Οι διαρροές δεν είναι απίθανες. Δεν υπάρχει ποσοτική εκτίμηση και διασφάλιση των
κίνδυνων
Εάν το CO2 διαφύγει, π.χ. μέσω παλαιών γεωτρήσεων, γεωλογικών ρηγμάτων ή
δυσλειτουργιών κατά την έγχυση, αυτό μπορεί να έχει σημαντικές τοπικές επιπτώσεις στα
θαλάσσια οικοσυστήματα. Πιθανές συνέπειες:
o Οξίνιση του θαλασσινού νερού (το CO2 διαλύεται στο νερό σχηματίζοντας
ανθρακικό οξύ),
o μείωση της τιμής του pH κοντά στον πυθμένα
o επιπτώσεις στο βένθος (οργανισμοί που ζουν στον πυθμένα)
o πιθανή βλάβη σε ευαίσθητα είδη (π.χ. μύδια κτλ.)
o διαταραχή των μικροβιακών διεργασιών στα ιζήματα.
Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές σε οικολογικά ευαίσθητες
περιοχές.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι ασαφής
Το CO2 σε περίπτωση διαρροής μπορεί να διαφεύγει αργά για μεγάλα χρονικά
διαστήματα. Οι μακροπρόθεσμες βιολογικές επιπτώσεις τέτοιων διαρροών χαμηλού
επιπέδου δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί με πειστικό τρόπο.
Η παρακολούθηση αποτελεί πρόκληση
Η παρακολούθηση των υπεράκτιων περιοχών είναι τεχνικά πολύπλοκη και δαπανηρή.
Μικρές διαρροές θα μπορούσαν να αγνοηθούν ή να αναγνωριστούν μόνο αργά με
καθυστερημένες επιλογές αντίδρασης.
Συμπέρασμα:
Ο κύριος κίνδυνος για τους ανθρώπους εντοπίζεται στις τεχνικές εγκαταστάσεις (θέσεις
εργασίας, λειτουργική ασφάλεια).
Ο κίνδυνος για το θαλάσσιο περιβάλλον δεν είναι αμελητέος – ειδικά σε περίπτωση
διαρροών ή αστοχιών παρακολούθησης. Η κατηγοριοποίηση «χαμηλός έως μέτριος»
δικαιολογείται εάν δεν έχουμε ποσοτικά αποτελέσματα .
Τα χειρότερα σενάρια δείχνουν: Το CO2 μπορεί επίσης να προκαλέσει τοπικές
οικολογικές ζημιές εάν απελευθερωθεί ανεξέλεγκτα.
7
„9. Το έργο έχει σημαντική γεωπολιτική σημασία και αναδεικνύει τη
Βορειοανατολική Ελλάδα σε πρωτοπόρο περιοχή εγκατάστασης και λειτουργίας
τέτοιων έργων στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο.“
Τι αγνοείται εδώ:
1 εκατομμύριο τόνοι CO2 ετησίως είναι πολύ λίγο
Αυτό είναι ελάχιστο σε διεθνή σύγκριση: Νορβηγία : έως και 5 εκατομμύρια τόνοι,
στόχοι του Ηνωμένου Βασιλείου: > 20 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Οι βιομηχανικές
εκπομπές της Ελλάδας είναι πάνω από 35 εκατομμύρια τόνους ετησίως – οπότε ο Πρίνος
καλύπτει το <3% αυτών.
Η γεωπολιτική χρειάζεται κλιμάκωση – όχι μόνο συμβολισμούς
Το έργο παραμένει ένα συμβολικό έργο χωρίς πραγματικό γεωπολιτικό αντίκτυπο.
Από γεωπολιτική άποψη: μεγάλα λόγια με λίγη ουσία.
Συμπέρασμα:
Η φράση “μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας” είναι πολύ υπερβολική αυτή τη στιγμή, αν
σκεφτεί κανείς νηφάλια ότι μιλάμε για 1 εκατομμύριο τόνους CO2 ετησίως, ένας όγκος
που ελάχιστα έχει βαρύτητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
„10. H επένδυση αυτή είναι θετική για τη βιωσιμότητα της Ελληνικής Βιομηχανίας
και δημιουργεί δυνατότητες για νέες θέσεις εργασίας σε τεχνολογίες αιχμής.“
Το έργο CCS του Πρίνου μπορεί να είναι τεχνολογικά ενδιαφέρον και ένα συμβολικό σημάδι
της πράσινης καινοτομίας στην περιοχή, αλλά ο θετικός αντίκτυπος στη βιωσιμότητα της
ελληνικής βιομηχανίας και της αγοράς εργασίας φαίνεται υπερβολικός. Το CCS είναι μια
τεχνολογία έντασης κεφαλαίου, που μειώνει τις εκπομπές, η οποία δεν αποτελεί πραγματική
λύση για μακροπρόθεσμα βιώσιμη βιομηχανία και δημιουργεί πολύ λιγότερες θέσεις
εργασίας από άλλες πράσινες επενδύσεις. Επιπλέον, το έργο θα μπορούσε να οδηγήσει σε
εγκλωβισμό των υποδομών ορυκτών καυσίμων, γεγονός που θα μπορούσε να καθυστερήσει
την αναγκαία μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία χωρίς άνθρακα. Επιπλέον το εργο δεν
βοηθάει με κανένα τρόπο την ανάπτυξη του τουρισμού που είναι για το νησί και την Ελλάδα
ο στρατηγικός κλάδος ανάπτυξης, Ας τα δούμε ένα ένα:
Αξιολόγηση της βιωσιμότητας και του αντίκτυπου του έργου CCS στον Πρίνο στην
αγορά εργασίας
Το έργο αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο παρουσιάζεται συχνά ως έργο που συμβάλλει στη
βιωσιμότητα της ελληνικής βιομηχανίας και στη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής
τεχνολογίας. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί αυτοί πρέπει να εξεταστούν με διαφοροποιημένο τρόπο
καθώς έχουν κρίσιμους περιορισμούς.
Η προοπτική της βιωσιμότητας για τη βιομηχανία
Τι ακούμε;
Η αποθήκευση CO2 (CCS) θα μπορούσε πράγματι να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών σε
κλάδους έντασης CO2, όπως η χημική βιομηχανία, η τσιμεντοβιομηχανία και η χαλυβουργία,
επιτρέποντας τη συνέχιση της ύπαρξής τους στο πλαίσιο των κλιματικών στόχων. Η
διαδικασία αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει ιδίως τους «δύσκολα καταργήσιμους» τομείς να
μειώσουν τις εκπομπές τους χωρίς να χρειαστεί να διακόψουν εντελώς τις δραστηριότητές
τους. Από την άποψη αυτή, το CCS μπορεί να θεωρηθεί ως μια τεχνολογία-γέφυρα που
προσφέρει μια προσωρινή λύση για την απεξάρτηση από τον άνθρακα.
8
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι το CCS δεν καθιστά τους τομείς αυτούς βιώσιμους. Είναι
απλώς ένα τεχνικό μέτρο για τη μείωση των εκπομπών χωρίς να επιλύει τα θεμελιώδη
προβλήματα, όπως η υψηλή κατανάλωση πόρων ή οι μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές
επιπτώσεις των ορυκτών καυσίμων.
Επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και τεχνολογική εργασία
Η ιδέα ότι το έργο CCS του Πρίνου θα δημιουργήσει μεγάλο αριθμό νέων θέσεων
εργασίας στον τομέα της τεχνολογίας αιχμής είναι υπερβολική. Είναι αλήθεια ότι η
κατασκευή και η λειτουργία των εγκαταστάσεων αποθήκευσης CO2 θα δημιουργήσει
εξειδικευμένες θέσεις εργασίας σε τομείς όπως η γεωφυσική, οι τεχνολογίες
παρακολούθησης και τα logistics. Ωστόσο, πρόκειται για θέσεις εργασίας υψηλής
εξειδίκευσης και περιορισμένης εμβέλειας. Επιπλέον, το CCS είναι μια τεχνολογία εντάσεως
κεφαλαίου που απαιτεί ελάχιστη εργασία κατά τις φάσεις λειτουργίας, καθώς πολλές
διαδικασίες μπορούν να αυτοματοποιηθούν ή να παρακολουθούνται εξ αποστάσεως.
Σε σύγκριση με άλλες πράσινες τεχνολογίες, όπως ο τομέας των ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας ή η ενεργειακή αποκατάσταση (π.χ. κτιριακές ή βιομηχανικές κατασκευές), οι
οποίες δημιουργούν σημαντικά περισσότερες θέσεις εργασίας, η συμβολή του CCS στη
δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι μάλλον περιορισμένη. Ως εκ τούτου, ο ισχυρισμός
ότι ο CCS δημιουργεί πολυάριθμες νέες θέσεις εργασίας στον τομέα της τεχνολογίας
αιχμής δεν μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντική οικονομική ευκαιρία.
Κίνδυνος εγκλωβισμού στα ορυκτά καύσιμα
Ένα άλλο κρίσιμο επιχείρημα αφορά τον κίνδυνο εγκλωβισμού. Το CCS θα μπορούσε να
οδηγήσει στην παραμονή των ορυκτών βιομηχανιών στη θέση τους για μεγαλύτερο χρονικό
διάστημα από ό,τι θα συνέβαινε στο πλαίσιο μιας πραγματικής στρατηγικής απαλλαγής από
τον άνθρακα. Αυτό θα μπορούσε να καθυστερήσει τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες μεθόδους
παραγωγής και τελικά να καθυστερήσει την ανάγκη για περαιτέρω μετατροπές σε
τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο το έργο του Πρίνου, με το σχετικά χαμηλό
δυναμικό αποθήκευσης CO2 της τάξης του 1 εκατομμυρίου τόνων ετησίως, μπορεί πράγματι
να θεωρηθεί βιώσιμη λύση για την ελληνική βιομηχανία. Το έργο απέχει πολύ από μια
πραγματική λύση μετασχηματισμού, καθώς η ποσότητα CO2 που αποθηκεύεται έχει μόνο
οριακό αντίκτυπο στις συνολικές εκπομπές της ελληνικής βιομηχανίας.
