Ένα κειμήλιο και ιστορικής αξίας βιβλίο είναι αυτό που έχει γράψει η Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου με τίτλο: “Μονοπάτια της διασποράς Ελλήνων βλαχόφωνων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη” Από τις βουνοκορφές τις Πίνδου στη σκιά της Ροδόπης. Οδοιπορικό μέσα από ένα ανέκδοτο οικογενειακό αρχείο και μαρτυρίες (16ος – 20ος αιώνας). Eνα έργο 390 σελίδων, με 200 φωτογραφίες και 425 έγγραφα εποχής.
Αυτό το οικογενειακό της αρχειακό υλικό, συνιστά πηγή πληροφοριών για την ιστορική καθημερινότητα της Ξάνθης τον προτελευταίο και τελευταίο αιώνα: Τις συνεχείς καταστροφές, από τις αλλεπάλληλες Βουλγαρικές κατοχές, τα στοιχεία των συναλλαγών και της εμπορικής κίνησης της εποχής και τέλος την ανόρθωση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από τις καταστροφές.
Η συγγραφή της κας Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου, σχετικά με τα μονοπάτια διασποράς των Βλαχόφωνων Ελλήνων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, συμβάλλει καθοριστικά στην τοπική ιστορία της πόλης μας, μιας και αναφέρεται σε γεγονότα πριν το 1860, τα οποία συνέπεσαν με την μεταφορά του διοικητικού κέντρου της περιοχής, από την Γενισέα στην Ξανθή.
Η Φ.Ε.Ξ. ανέλαβε το βασικό και σημαντικό έργο της έκδοσης του βιβλίου. Την επιστημονική επιμέλεια του κειμένου ανέλαβε επιτυχώς η κα. Αικατερίνη Μάρκου, Αναπλ. Καθηγήτρια Δ.Π.Θ., ενώ επίσης με επιτυχία υλοποιήθηκε και η επιστημονική επιμέλεια του αρχειακού υλικού από την Δρ. Λαογραφίας-Ιστορίας κα. Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου. Ο γραφίστας κ. Γαβριήλ Τσαγκαράτος ανέλαβε την γραφιστική επιμέλεια του βιβλίου ενώ η ψηφιακή αρχειοθέτηση του παλιού σεντουκιού της οικογενείας Μαργαριτοπούλου, έγινε από την ομάδα της Φ.Ε.Ξ. και αφορούσε περισσότερα από 2.500 έγγραφα.
Για αγορά του βιβλίου όποιος ενδιαφέρεται διατίθεται από την ΦΕΞ
Προλογικό σημείωμα στην πρώτη σελίδα του βιβλίου από την Αικατερίνη Μάρκου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκη
Το βιβλίο της κυρίας Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου αποτελεί έργο πολύχρονης προσπάθειας που ξεκίνησε όταν η συγγραφέας αποφάσισε να ανοίξει το σεντούκι το οποίο φυλάσσονταν εδώ και χρόνια στο σπίτι της και ανακάλυψε εντός του ένα πλήθος τεκμηρίων. Χάρη στο ανήσυχο πνεύμα και την επιμονή της συγγραφέως το υλικό του οικογενειακού αρχείου αναστήθηκε και μαζί με αυτό οι μνήμες ενός και πλέον αιώνα. Το έργο της κυρίας Μαργαριτοπούλου είναι σημαντικό για πολλούς λόγους.
Πρώτα απ’ όλα, συνιστά μια πολύτιμη πηγή για την κατανόηση του ρόλου των Ηπειρωτών βλαχόφωνων Ελλήνων στα μέρη όπου εγκαταστάθηκαν και της συμβολής τους στην τοπική ιστορία. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο το έργο έχει ιδιαίτερη σημασία είναι γιατί στηρίζεται σε πρωτογενές υλικό: τα γραπτά κατάστιχα, οι φωτογραφίες, οι επιστολές, τα ημερολόγια και μια σειρά εγγράφων που διασώθηκαν κινητοποιούν. τη διαδικασία ανάκλησης των ιστορικών γεγονότων και φανερώνουν τη βιωμένη εμπειρία των προσώπων που έδρασαν στο παρελθόν.
Οι πτυχές της καθημερινής ζωής των προσώπων όπως αποτυπώνονται στο αρχειακό υλι- κό διασταυρώνονται με τα ιστορικά γεγονότα και απο- καλύπτεται ο προσωπικός τρόπος με τον οποίο βίωσαν συγκεκριμένες ιστορικές εποχές. Κάθε έγγραφο, κάθε φωτογραφία του αρχείου μίκρυνε την απόσταση με το παν ρελθόν, αφύπνισε τη συναισθηματική μνήμη της συγγραφέως παρακινώντας την στην αναζήτηση συσχετισμών με πρόσωπα, καταστάσεις, γεγονότα, προφορικές μαρτυρίες και καταγεγραμμένα στοιχεία φέρνοντας στο φως άγνω- στες πτυχές της κοινωνικής ζωής των Ηπειρωτών.
Το άνοιγμα του σεντουκιού ήταν στην πραγματικότητα η αρχή ενός ταξιδιού. Ταξίδι μέσα στο χρόνο, ένα πήγαινε-έλα σε παρελθόν και παρόν. Μέσα από τα γραπτά τεκμήρια που συνδέονται με τις προσωπικές ιστορίες και τη δράση των παππούδων, γιαγιάδων, θείων, των γονέων και του αδελφού της κυρίας Μαργαριτοπούλου, αναγνώστης ακολουθεί τα ιστορικά περάσματα που σημάδεψαν την Ελλάδα από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι τη μετεμφυλιακή περίοδο στα μέσα του 20ου αιώνα.
Επίσης, το υλικό του αρχείου δεν είναι μόνο ένα ταξίδι στο χρόνο αλλά και στο χώρο. Τα υλικά αποτυπώ ματα μέσα από τα οποία αποκαλύπτονται οι πράξεις και τα έργα των δρώντων προσώπων ενώνουν γεωγραφικούς τόπους – Λάϊστα, Μοσχόπολη, Χρυσούπολη, Ξάνθη, Με λένικο, Δράμα, Κωνσταντινούπολη οποίοι διαμορ φώνουν το γεωγραφικό τοπίο της διασποράς της οικο γένειας εγγράφοντας στο χώρο δύο βασικές συνιστώσες της ύπαρξής της: την ορθοδοξία και την ελληνικότητα. Το ιστορικό της οικογένειας και το ρίζωμά της στην Ξάν θη, οι κοινωνικές εσωτερικές εξωτερικές σχέσεις, οι εμπορικές συναλλαγές, τα οικογενειακά ανταμώματα των Ηπειρωτών στην Ξάνθη, συνυφαίνουν την ιστορία της πόλης.
Για όλους αυτούς τους λόγους, το αρχείο και το έργο αποτελούν μια σοβαρή παρακαταθήκη για την πόλη της Ξάνθης και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της με λέτης για τους Ηπειρώτες βλαχόφωνους Έλληνες και τη διασπορά. Ως συνεργάτης της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης και εκ μέρους της ομάδας που συνεπιμελήθηκε την παρούσα έκδοση θα ήθελα να εκφράσω την ιδιαίτερη χαρά μου για την πραγματοποίηση του υψηλού και ευγενούς στόχου της κυρίας Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου μαζί με τις ευχαριστίες όλων μας για την πολυσχιδή δράση και προσφορά της στον τόπο.
Αικατερίνη Μάρκου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
