Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου
Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Καπναποθήκη «Π», αίθουσα «Βιργινία Τσουδερού», ώρα 18:00
Εσπερίδα Λαογραφίας: Ας συστήσουμε τον «Καλόγερο» και τη συνοδεία του. Ένα δρώμενο από τη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης αναβιώνει στην Ξάνθη.
Ο Δήμος Ξάνθης, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, το Λύκειο Ελληνίδων Ξάνθης, τον Σύλλογο Ποντίων Ξάνθης και τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης, διοργανώνουν εσπερίδα ενημέρωσης του κοινού για την αναβίωση του δρώμενου του Καλόγερου, στα πλαίσια των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών.
Μετά από πρόταση των τεσσάρων πολιτιστικών φορέων και στη μνήμη των προσφύγων που ήρθαν από τις πατρογονικές μας εστίες, ο Δήμος Ξάνθης εμπλουτίζει το λαογραφικό περιεχόμενο των ΘΛΕ, αναβιώνοντας τον Θρακιώτη «Καλόγερο», όπως ακριβώς τον περιγράφει ο μεγάλος Θραξ συγγραφέας Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896) στα τέλη του 19ου αιώνα.
Για την ιστορία, τη σημειολογία, τα στοιχεία και την αναβίωση του δρώμενου θα εισηγηθούν οι κυρίες Πηνελόπη Καμπάκη – Βουγιουκλή, Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου και Αθανασία Θεοδωρίδου.
Εισήγηση 1η: Ιχνηλατώντας τον Θρακιώτη «Καλόγερο»
Πηνελόπη Καμπάκη – Βουγιουκλή, Ομότιμη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Ξεκινώντας από τον Άγιο Γεώργιο-Βιζύης, το χωριό του Βιζυηνού, θα παρακολουθήσουμε τον ίδιον τον ποιητή να μας περιγράφει αριστοτεχνικά και με λεπτομέρεια ένα-ένα τα πρόσωπα του δρώμενου «Καλόγερος» καθώς και τη συνολική εξέλιξη μέχρι την ολοκλήρωση ενός κύκλου ζωής. Στη συνέχεια και μέσα από ένα ταξίδι στον χωροχρόνο, θα ταξιδέψουμε όλοι μαζί σε διάφορες περιοχές της ενιαίας Θράκης από το Σκεπαστό και το Σαμμακόβι όπου θα δούμε τους Πιτεράδες, τους Γκαγκλαδες και τους Σεϊμένηδες, το Κιγίκ με τον Σκυλόμπεη, μέχρι το Ορτακιοϊ, τη Ν. Βύσσα, και τα Βρυσικά με το δρώμενο του Μπέημ για να καταλήξουμε τελικά στην Ξάνθη και στο κάψιμο του Τζάρου.
Εισήγηση 2η. Προς τους πρώτους θεατρικούς ρόλους, από το δρώμενο στο δράμα: ανθρωπόμορφες μεταμφιέσεις και παραστατικά δρώμενα με εθιμικό υπόβαθρο.
Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου, Δρ. Λαογραφίας, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια ΔΠΘ
Ένα από τα πλέον περιεκτικά παραστατικά συνονθυλεύματα εθιμικών τελετουργιών στον ιστορικό θρακικό και μακεδονικό γεωγραφικό χώρο των Βαλκανίων, το οποίο προσεγγίζεται υπό το πρίσμα της σύγχρονης λαογραφίας, είναι ο Kαλόγερος/kuker/köpek-bey που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του δράματος με εθιμικό υπόβαθρο, δηλαδή: Τη δομή του αγερμού, την πομπή, τη θηριομορφική μεταμφίεση, την παρωδία του γάμου, το μοτίβο «Θάνατος/Ανάσταση», τη σατιρική κηδεία, εν τέλει την τελετουργική ψευδαροτρίωση. Στη συνέχεια αναφέρονται παραστάσεις δικαστηρίου (Καδή π.χ., Σάμου, Κιοπέκ Μπέη π.χ., Έβρου). Θα αναφερθούμε και στις σύνθετες πομπές μασκαρεμένων, προσεγγίζοντας το παλαιό παραδοσιακό καρναβάλι στο Σαμμακόβι (Demirköy), βoρείως της παλαιάς θρακικής Βιζύης (Βίζας), στο οποίο κυριαρχούσαν οι Σεϊμένηδες και οι Πιτεράδες.
Εισήγηση 3: Γυναίκες σε ανδροκρατούμενα έθιμα και δρώμενα: Ο tempora o mores!
Αθανασία Θεοδωρίδου, Πρόεδρος Δ.Σ. Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμπακίου Δράμας, μέλος του Δικτύου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Δράμας.
Η παρουσία των γυναικών σε ανδροκρατούμενα λαϊκά έθιμα και δρώμενα τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση στις κοινότητες που είναι φορείς της ζώσας παράδοσης αλλά και στην επιστημονική κοινότητα. Νέοι καιροί, νέα ήθη.
Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου
Δημοτικό Αμφιθέατρο Ξάνθης, ώρα 19:00
Μουσικοχορευτική βραδιά λαογραφικών συλλόγων
Ο χορός, η μουσική και οι παραδόσεις κάθε λαού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής του κληρονομιάς. Οι λαογραφικοί σύλλογοι της πόλης, ως συνεχιστές της παράδοσης, παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα με πλούσιες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις απ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας.
Συμμετέχουν οι σύλλογοι:
- Πολιτιστικός Σύλλογος «Θάμυρις»
- Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Μαγγάνων Ξάνθης
- Ενοριακός Σύλλογος Πηγαδίων «Χατζηγυριώτες»
- Σύλλογος Κιμμερίων «Ο Αμφέραος»
- Σύλλογος Μικρασιατών Ν. Ξάνθης «Αλησμόνητες Πατρίδες»
Σάββατο 15 Φεβρουαρίου
Πλατεία Δημοκρατίας (Σημείο έναρξης δρώμενου), ώρα 18:00
Αναβίωση Δρώμενου: Ο «Καλόγερος της Βιζύης».
Ο Δήμος Ξάνθης προσκαλεί τις φίλες και τους φίλους των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών – Ξανθιώτικο Καρναβάλι να συμμετάσχουν στην πρώτη αναβίωση του δρώμενου του «Καλόγερου». Στο δρώμενο θα συμμετάσχουν μέλη των χορευτικών τμημάτων των πολιτιστικών συλλόγων: Λύκειο των Ελληνίδων Ξάνθης, Σύλλογος Εβριτών Ξάνθης, Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης και Χορευτικός Όμιλος Ξάνθης. Μαζί με τους συλλόγους συμπράττει το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. Το έθιμο θα επενδύσει μουσικά το σχήμα παραδοσιακής μουσικής «Μπάντα Τέτοια». Η αναβίωση θα ξεκινήσει στην πλατεία Δημοκρατίας και θα ολοκληρωθεί στην πλατεία Μητροπόλεως στην παλιά πόλη, όπου και θα στηθεί παραδοσιακό γλέντι, ενώνοντας συμβολικά τον χρόνο και τον χώρο, των παλαιών Ξανθιωτών, και των προσφύγων, με το παρόν των σημερινών κατοίκων.
Ο «Καλόγερος», δηλαδή ο καλός γέρος, είναι ένα δρώμενο που παιζόταν στη Βιζύη της Θράκης, τη Δευτέρα της Τυρινής. Στους ρόλους, που δραματοποιούνται από άνδρες, συμπεριλαμβάνονται οι δύο Καλόγεροι, τα Κορίτσια, η Μπάμπω με το εφταμηνίτικο παιδί της, οι Μουντζούρηδες, οι Ζαπτιέδες (χωροφύλακες), ο Κεχαγιάς, κ.ά..
Η πομπή ξεκινάει με τύμπανα και γκάιντες, χορεύουν και παίρνουν για δώρο χρήματα ή κρασί ενώ οι ζαπτιέδες με τις αλυσίδες αρπάζουν όποιον διαβάτη περνάει απελευθερώνοντάς τον μόνο με λύτρα, τα οποία ορίζονται από τους Καλόγερους. Καταλήγουν στην πλατεία όπου στήνεται μια ολόκληρη παράσταση, η οποία στην αρχή χαρακτηρίζεται από ενθουσιασμό και πειράγματα από τα μέλη του θιάσου και μεταξύ τους αλλά και προς τον κόσμο, με αποκορύφωμα τον γάμο του Αρχικαλόγερου και τη δολοφονία του από τον άλλο καλόγερο. Στη συνέχεια όμως και μετά την ανάστασή του σταματάνε όλες οι φωνές και οι φασαρίες και ξεκινάει η άροσημια τελετή σοβαρή και επίσημη, όπου οι Καλόγεροι, με σοβαρότητα ζεύονται το αλέτρι και το σέρνουν, ενώ ο Μουχτάρης σπέρνει και φωνάζει: -Να γίνει δέκα γρόσια το κιλό το στάρι!-Πέντε γρόσια το κιλό η σίκαλη!-Τρία γρόσια το κιλό το κριθάρι!
Οι θεατές φωνάζουν:-Αμήν! Θεέ μου για να φάνε οι φτωχοί! Ναι, Θεέ μου να χορτάσει η φτωχολογιά! Έπειτα πιάνουν τον χορό και γλεντάνε όλοι μαζί έως το βράδυ με μπόλικο κρασί! Έτσι και στην αναβίωση του δρώμενου, θα προσφερθεί στους συμμετέχοντες κρασί από το Δήμο Ξάνθης.
*Σε περίπτωση δυσμενών καιρικών συνθηκών, το δρώμενο θα γίνει στην Καπναποθήκη Π, στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, την ίδια ημέρα και ώρα.
