Η 6η Φεβρουαρίου Παγκόσμια Ημέρα κατά του ακρωτηριασμού των
γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ) ή (FGM), καθιερώθηκε από την
UNESCO και τα Ηνωμένα Έθνη το 2003. Ο ακρωτηριασμός των
γυναικείων γεννητικών οργάνων αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των
θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προκαλεί ισόβια βλάβη στη
σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών και των κοριτσιών.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ), ως
ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων νοείται κάθε
διαδικασία που συνεπάγεται τη μερική ή ολική αφαίρεση των
εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή άλλον τραυματισμό των
γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους.
Από τον ΠΟΥ εκτιμάται ότι περίπου 200 εκατομμύρια γυναίκες και
κορίτσια έχουν υποβληθεί σε ΑΓΓΟ και ότι κάθε χρόνο 4,2 εκατομμύρια
κινδυνεύουν να υποβληθούν σε αυτόν. Η πλειονότητα των κοριτσιών
υφίσταται την πρακτική πριν την ηλικία των 15 χρονών, με το μέσο όρο
ηλικίας κατά τον οποίον διεξάγεται ο ακρωτηριασμός μειώνεται τα
τελευταία χρόνια.
Μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αιμορραγία, σηψαιμία, προβλήματα
στην ούρηση, λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο.
Επίσης, αργότερα, πιθανές επιπλοκές κατά τον τοκετό και αυξημένο
κίνδυνο θανάτων νεογέννητων και υψηλό ρίσκο μητρικής θνησιμότητας
καθώς και μειωμένα επίπεδα σεξουαλικής απόλαυσης. Η χρήση του
ίδιου εργαλείου σε παραπάνω από μια γυναίκες χωρίς αποστείρωση,
μπορεί να προκαλέσει την εξάπλωση του ιού HIV. Οι ψυχολογικές
επιπτώσεις του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων
είναι πιο δύσκολο να ερευνηθούν επιστημονικά σε σύγκριση με
τις σωματικές.
Η διαδικασία είναι πιο συχνή σε χώρες της Αφρικής, της Μέσης
Ανατολής και της Ασίας όμως εξακολουθεί να υφίσταται μεταξύ των
μεταναστών, που ζουν στον υπόλοιπο κόσμο
Εκτιμάται ότι 600.000 γυναίκες ζουν στην Ευρώπη με τις συνέπειες του
ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και 190.000
κορίτσια διατρέχουν αυτό τον κίνδυνο. Κάθε χρόνο τουλάχιστον 20.000
γυναίκες και κορίτσια έρχονται στην Ευρώπη ως αιτούσες άσυλο από
χώρες στις οποίες διατρέχουν κίνδυνο ακρωτηριασμού των γυναικείων
γεννητικών οργάνων.
Πόσα κορίτσια κινδυνεύουν στην Ελλάδα;
Εκτιμάται ότι το 25 % έως 42 % των κοριτσιών ηλικίας 0-18 ετών, που
διαμένουν στην Ελλάδα και προέρχονται από χώρες όπως η Αίγυπτος,
το Ιρακ, η Αιθιοπία, η Σομαλία, η Ερυθραία, η Νιγηρία, το Καμερούν και
την Ακτή Ελεφαντοστού διατρέχει τον κίνδυνο του ΑΓΓΟ, σύμφωνα με
έρευνα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων.
Παρήγορο είναι, ότι διαχρονικά μειώνεται ο απόλυτος αριθμός των
κοριτσιών που κινδυνεύουν.
Η αντιμετώπιση του ΑΓΓΟ στην Ελλάδα-Άσυλο.
Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων προβλέπεται
στα άρθρα: 308 περί Σωματικής Βλάβης, 309 περί Επικίνδυνης
Σωματικής Βλάβης και 310 περί Βαριάς σωματικής βλάβης του Ποινικού
Κώδικα από το 2006.
Από το 2018 για τον ΑΓΓΟ διαλαμβάνει πλέον ρητά ο Νόμος 4531/5-4-
2018, ο οποίος κυρώνει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (4).
Εφαρμόζεται η αρχή της εξωεδαφικότητας, η οποία ποινικοποιεί τον
ΑΓΓΟ όταν τελείται στο εξωτερικό.
Σε περιπτώσεις ΑΓΓΟ μπορούν να εφαρμοστούν οι γενικές διατάξεις
περί προστασίας των παιδιών, και δύναται οι γονείς να κληθούν να
λογοδοτήσουν εάν έχει τελεστεί ΑΓΓΟ στο παιδί τους. Σε γυναίκες και
κορίτσια που έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν να υποστούν
ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορεί να
χορηγηθεί άσυλο βάσει του άρθρου 11 του νόμου 3907/2001 για το
άσυλο. Εκτιμάται ότι το 5% των αιτούντων άσυλο είναι γυναίκες που
κινδυνεύουν με ΑΓΓΟ.
Τον Απρίλιο του 2024 το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε νόμο που
ποινικοποιεί το αδίκημα του ΑΓΓΟ σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση
και προβλέπει ποινές φυλάκισης από ένα και πλέον χρόνο.
Οι απόψεις των κοινοτήτων
Για να αποκτηθεί ουσιαστική γνώση και κατανόηση στα μέλη της
διασποράς που ζουν στην Ελλάδα σχετικά με την πρακτική του
ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, διοργανώθηκαν
και διοργανώνονται συζητήσεις σε ομάδες εστίασης με άνδρες και
γυναίκες από την Αίγυπτο, το Ιράκ, τη Νιγηρία, τη Σομαλία και το
Σουδάν.
Συστάσεις της Grevio προς την Ελλάδα
Ενίσχυση του διωκτικού μηχανισμού, 2) Θέσπιση ενός συστήματος
ασύλου ευαίσθητου σε θέματα φύλου, 3) Εφαρμογή εθνικής
στρατηγικής πρόληψης, 4) Κατάρτιση και εφαρμογή πολιτικών σε
συνεργασία με τις μεταναστευτικές κοινότητες, 5) Παροχή
διεπιστημονικών υπηρεσιών υποστήριξης, 6) Ενημέρωση σχετικά με τις
έννομες και τις υγειονομικές συνέπειες με στοχευμένες και
συστηματικές εκστρατείες για γυναίκες και άνδρες, με εργαλεία
πληροφόρησης διαθέσιμα σε διάφορες γλώσσες, διαδικτυακά αλλά και
εκτός διαδικτύου, τα οποία θα συμβάλουν στην αποθάρρυνση της
εφαρμογής της πρακτικής. Η στοχευμένη ενημέρωση των ανδρών για
τις επιπτώσεις στην υγεία και τον κοινωνικό στιγματισμό που προκαλεί
η επίμαχη πρακτική ενθαρρύνει τη δημόσια συζήτηση και την απόκτηση
γνώσεων σχετικά με την πρακτική, 7) Κατάρτιση επαγγελματιών και
εκπαίδευση οργάνων πρέπει να μεριμνούν για τη διασφάλιση της
προστασίας τους, την αναφορά και την παραπομπή των σχετικών
περιστατικών, 8) Διεξαγωγή εκτιμήσεων κινδύνου ανά τακτά χρονικά
διαστήματα με στόχο την ευκολότερη πρόσβαση στα δεδομένα.
Συλλογή αναλυτικών στοιχείων για τον πληθυσμό μεταναστριών και όχι
μόνον για τις έχουσες άδεια παραμονής. Παροχή στοιχείων που
αφορούν τις γεννήσεις ζώντων κοριτσιών από μητέρες καταγόμενες από
χώρες όπου εφαρμόζεται η πρακτική του ΑΓΓΟ. Συλλογή στοιχείων για
τις αιτήσεις ασύλου που σχετίζονται με την πρακτική του ΑΓΓΟ.
Έχουν γίνει βήματα βελτίωσης στον αγώνα κατά του ΑΓΓΟ, όμως οι
βαθιά ριζωμένες πολιτισμικές και κοινωνικές πεποιθήσεις, η σύνδεσή
του με ευρύτερα ζητήματα όπως η ανισότητα των φύλων και η έλλειψη
πόρων αποτελούν σημαντικά εμπόδια για την εξάλειψη του. Για την
αντιμετώπιση του απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που
περιλαμβάνει (i) νομοθεσία και πολιτική, (ii) την εμπλοκή και
ενδυνάμωση της κοινότητας, (iii) την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση,
(iv) τις παρεμβάσεις στην υγειονομική περίθαλψη και (v) την
αξιοποίηση της τεχνολογίας και της συνηγορίας με διαδικτυακές
εκστρατείες και μέσω των ΜΜΕ. Οι προκλήσεις είναι πολλές και μόνο
μέσα από μια σφαιρική προσπάθεια μπορούμε να ελπίζουμε στην
εξάλειψη του φαινομένου και την διασφάλιση μιας αξιοπρεπούς ζωής
για τις γυναίκες και τα κορίτσια που κινδυνεύουν από τον ΑΓΓΟ.
