Του Μανώλη Σ. Χούμα
Την τράτα λέν΄Μαρίτσα – τη σκούνα Βαγγελή – Σουλτάνα τη μαούνα – τη βάρκα Παντελή …
Χειμώνας προπολεμικά στο αλησμόνητο Πόρτο Λάγος και κάποια ξύλινα σκαριά τραβηγμένα όξω για το μικρό ή το μεγάλο καλαφάτισμα. Είναι πάνω σε φαλάγγια, τακαρισμένα και κυρίως αλφαδιασμένα πρίμα – πλώρα.
Το τράβηγμα γινόταν με πολύ προσοχή, άλλοι γυρνούσαν το μακαρά κι άλλοι βαστούσαν απ’ τις πλευρές το σκαρί να μη μπατάρει, ίσαμε ν’ αλφαδιαστεί και να τακαριστεί.
Είναι η εποχή που οι βαρκάρηδες κι οι καϊκτσήδες συντηρούν τα σκαφιά τους κι έτσι το Λάγος μετατρέπεται σ’ ένα απέραντο ταρσανά.
Ξύσιμο με ξύστρα στα ύφαλα της γάστρας για να φύγει η τραγάνα κι η μαλούπα – μαλλιά – φυκιάδα, που αν είχε καιρό να συντηρηθεί τότε αυτή θύμιζε …λιβάδι Ποσειδωνίας και το σκαρί αγκομαχούσε στην πλεύση μπάρεμ!
Με φλόγιστρο – λάμπα να ζεσταθούν οι παλιές λαδομπογιές και το παλιό κατράμ’, για ν’ αφαιρεθούν εύκολα με τη σπάτουλα. Λάμπα είχαν όλοι οι παλιοί καϊκτσήδες, αφού μ’ αυτή πύρωναν τη φούσκα τ’ς μηχανής μέχρι να ζεσταθούν τα πετρέλαια κι έτσι μόλις τραβούσες τον πείρο και γύριζες το βολάν έπαιρνε μπρος το μοτόρ.
Κι αφού απομακρύνονταν χρώματα κι αρώματα και τελείωνε το γυαλοχαρτάρισμα της γάστρας (πάντα με καλό καιρό), άρχιζε η αντικατάσταση του παλιού φυτιλιού των αρμών από στουπί, με καινούργιο μπαμπακερό κορδόνι.
Οι παλιοί καϊκτσήδες κι οι βαρκάρηδες είχαν πολύ μαστουριλίκ’ στον χειρισμό της ματσόλας και των κοπιδιών, όταν αντικαταστούσαν το κορδόν’.
Κάποιοι μετά τον καθαρισμό του σκαριού, περνούσαν κι ένα φαρμάκ’.
Ίσαμε ‘δω καλά, από ‘δω και μπρος όμως άρχιζαν τα μουτζουρώματα. Μέσα σ’ ένα μεταλλικό μισοβάρελο, που ήταν πάνω από δυνατή φωτιά, έριχναν κομμάτια στερεής πίσσας και δεν αργούσε το υγρό κατράμ’ να ετοιμαστεί. Με το στ’λιάρ’ στα χέρια, που στο κάτω άκρο του ήταν δεμένη η μαλαστούφα (κουρέλια), άρχιζε το παλάμισμα (πασάλειμμα) των ύφαλων με κατράμ’, πού ‘παιρναν απ’ το μισοβάρελο βουτώντας σ’ αυτό κάθε τόσο τη μαλαστούφα.
Στα έξαλα του σκαριού και στις κουβέρτες τ’ς πλώρ’ς και τ’ς πρύμ’ς , πισσάριζαν το νέο κορδόνι στους αρμούς.
Τέλος μινιάρισμα των καθαρών ξύλων κι αγάντα οι λαδομπογιές.
Για το μεγάλο καλαφάτισμα των μικρών σκαφών ήθελες κάνα δυο βδομάδες, για δε τα μεγαλύτερα κάνα μήνα.
Μικρό καλαφάτισμα κάθε χρόνο και μεγάλο κάθε πέντε χρόνια περίπου.
Μιγάλ’ μανούρα σ’ λέου μαθές!
Ε ρε δρουμίδ’ π’ ‘δίναν τα ξ’λουκάϊκα μιτά του καλαφάτισμα. Ικεί να δγεις ικανοποίησ’ για τ’ αξιόπλουου, την καλή πλεύσ’ κι χαμόγιλα μέχρι τ’ αυτχιά!
Οι Μπουρουδιώτις τ’ς Βιστουνίδας είχαν κι τ’ς βουλίκες – βάρκες, πισσαρισμένες μέσα – όξου, χωρίς καρίνα κατάλληλες γι’ αβαθή νερά. Πλέανι και σι μ’σή π’θαμή νιρό.
Η υδατοαπωθητική πίσσα αδιαβροχοποιεί τα ξύλα, που είναι από κωνοφόρα δέντρα κατά κανόνα και τα προτιμούν στη ναυπήγηση σκαφών, γιατί έχουν ρετσίνι.
Τα βάσανα των παλιών ψαράδων δεν τελείωναν εδώ! Έπρεπε κάθε χειμώνα να βάφουν τα μπαμπακερά τους εργαλεία, γιατί έτσι μόνο τα έσωζαν.
Μέσα σ’ ένα μεταλλικό μισοβάρελο – άντε πάλε ξανά μανά, έβραζαν κομμάτια πετίκας (φλούδα) πεύκου, μέχρι το νερό να γίνει καστανό. Στη συνέχεια βουτούσαν τα μπαμπακερά τους δίχτυα ή το γρίπο τους, αφού προηγουμένως μπάλωναν τις τρύπες απ’ τα δελφίνια, τους σκύλους, την τραγάνα, τα βράχια … Έτσι λοιπόν τα δίχτυα και τα καζίλια (σχοινιά) των φελλών και τα μολυβιών γίνονταν αδιάβροχα, αφού το ζουμί της πετίκας έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ρετσίνι.
Όλο το Πόρτο Λάγος τον χειμώνα μύριζε κατράμ’ και πετίκα. Την έντονη μυρωδιά τους έχω ακόμη στη μύτη μου.
Άμα καθόσουν στο καφενέ μι τ’ς παλιοί Πουρτουλαγίτις ψαράδις ικεί να δγεις μασάλια κι κακό.
Μ’ λέανι μια βουλά για τ’ς παλιοί χταπουδάδις, πους τα χταπόδια που πιάναν μι τ’ς χταπουδιέρις, τα λιάζαν στα σκοινιά και στ’ς αντένις των καϊκιών τους, αφού τα πασάλειβαν με λ’γάκ’ λαδάκ’ για να μη τα φτύνουν οι μύγις. Όταν ξεραίνονταν τα έπλεκαν μεταξύ τους σε μια τεράστια μπάλα και την έστελναν με τα ποστάλια στον Περαία για τ’ς μερακλήδις.
Στα κάρβουνα το λιαστό χταπόδι, είναι ο ορισμός του μεζέ για ούζο.
Κατά καιρούς το Λάγος …επισκεπτόταν πλωτή Φαγάνα εκβάθυνσης του Λιμανιού της και σε μια επίσκεψή της αφαιρέθηκε όλη η χωμάτινη μάζα, που βλέπουμε στο κάτω μέρος της επιστολικής κάρτας.
Η κάρτα έχει φωτογραφηθεί γύρω στο 1930 κι έχει διαστάσεις : 14 x 9 εκ.
Ο οπισθότυπος είναι κενός χωρίς στοιχεία εκδότη.
Ευγνωμοσύνη στο βλογημένο Πόρτο Λάγος, που μας μεγάλωσε!
Δεκέμβριος του 2024 – ΜΣΧ.
