Μετά από 5,5 αιώνων σκλαβιάς από Οθωμανούς και Βουλγάρους, η Ξάνθη ελεύθερη μπήκε στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδος
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης
[email protected]
Τέτοιες μέρες, στις 4 Οκτωβρίου πριν από 105 χρόνια, το 1919, μόλις ο Έλληνας αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος ενημερώθηκε απο τον Γάλλο συνάδελφό του Ντ΄Εσπερέ οτι οι σύμμαχοι επιτρέπουν στην Ελλάδα να καταλάβει την Ξάνθη, έσπευσε στα Μπούκια (Παρανέστι) όπου είχε την έδρα της η 9η Μεραρχία του στρατηγού Λεοναρδόπουλου και είπε στους στρατιώτες: «Σε σάς έλαχε η τύχη να μεταβήτε και να αποδώσετε την ελευθερίαν εις την Ξάνθη της πολυαγαπημένης μας Θράκης».
Αμέσως ο Λεοναρδόπουλος διέταξε ενα Σύνταγμα να κινηθεί προς την Ξάνθη δια μέσου του Γενίκιοϊ (Σταυρουπόλεως) και Κούρταλαν (Λυκοδρομίου), ενώ ένα άλλο προχώρησε σιδηροδρομικώς στο Κουρλάρ
(Κομνηνά) και Οξιλάρ (Τοξότες). Ιδού οι ανταποκρίσεις του εκ Θάσου δημοσιογράφου Αύγουστου Θεολογίτη (μετέπειτα υπουργού των κυβερνήσεων Καραμανλή) στην εφημερίδα «Μακεδονία»: «Τα απελευθερωτικά
στρατεύματα υπό τον Λεοναρδόπουλο συνεχίζουν την προέλασίν των καταλαβόντα τα πέριξ της Ξάνθης χωρία».
«Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 1919. Αίφνις, πάνω απο τον δρόμο των Μοναστηρίων κοντά στην Ξάνθη. διαγράφονται οι φιγούρες των στρατιωτών μας. Όλοι οι ΄Ελληνες τρέχαμε εις προϋπάντησίν των.
Έπειτα απο λίγο η κάτωθι του Μοναστηρίου πεδιάς πλημμύρισε απο χακί τιμημένο και δοξασμένο.Στην πόλη, κάτι φάτσες χονδρές βουλγαρικές κερένιες, κατάχλωμες, σέρνουν τα κάρα και φεύγουν σαν το κοράκια στα μέρη των. Η χαρά μας μεταβάλλεται εις εξωφρενικόν ενθουσιασμόν. Το όνειρο παίρνει σάρκα. Η Ξάνθη ελεύθερη θα λησμονήσει τα περασμένα και θα ξεχάσει μέσα στην αγκαλιά της πατρίδος όλη την πίκρα του παρελθόντος».
΄Ενα τάγμα, αν και ψιλόβρεχε, μπήκε εν παρατάξει στην πόλη με την σημαία μπροστά υπό τους ήχους της φιλαρμονικής και από το δρόμο που φέρει απο τότε το όνομα «της 9ης Μεραρχίας», έφτασε στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης. Μπροστά στο δημαρχείο, απέδωσε τιμές στην σημαία που υψούτο στην
ελεύθερη πλέον Ξάνθη υπό τους ήχους της μουσικής που παιάνιζε τον Ελληνικό εθνικό ύμνο.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας έφτασε και το 26ο Σύνταγμα που ξεκίνησε το πρωί απο το Παρανέστι καθώς και ο διοικητής της Μεραρχίας στρατηγός Γ. Λεοναρδόπουλος ο οποίος το πρωί της επομένης μετέβη στο δημαρχείο όπου σε επίσημη τελετή παρέλαβε απο τον Γάλλο στρατηγό Σαρπύ την πόλη.
Ηταν ομολογουμένως συγκινητική η στιγμή, κατά την οποία ο Γάλλος στρατηγός παρέδιδε τα κλειδιά της πόλεως στον Λεοναρδόπουλο. Η μπάντα της Μεραρχίας παιάνιζε μπροστά στα αγήματα Ελλήνων και Γάλλων στρατιωτών τους Εθνικούς ύμνους των δύο χωρών, ενώ στον ιστό έπαιρνε υπερήφανα την
θέση της η γαλανόλευκος.
Το Γενικό Στρατηγείο στο ανακοινωθέν του τόνιζε: «Η Ξάνθη κατελήφθη σήμερον την πρωϊαν. Ο στρατηγός Λεοναρδόπουλος διοικητής της 9ης Μεραρχίας εισήλθεν εις την πόλιν την 10ην και 30 πρωϊνήν. Η υποδοχή του
εκ μέρους των κατοίκων υπήρξεν ενθουσιώδης. Απόλυτος τάξις επικρατεί εις άπασαν την περιοχήν».
Η ανταπόκριση του Θεολογίτη στη «Μακεδονία»: «Κόσμος κατακλύζει απο παντού. Ελληνες, Ισραηλίται, Τούρκοι, χανούμισσες, ξυπόλυτα τουρκάκια, ελληνοπούλες με γαλανόλευκες στολές και μαλλιά ξέμπλεκα, γρηούλες που
έμειναν εκεί κατά τον χρόνον της σκλαβιάς, σέρνοντας τα μανδήλια στα μάτια.
Η Ξάνθη ελευθέρα! Μετά δουλείαν μαύρων πεντακοσίων και πλέον ετών, η περικαλλής θρακική πόλις αποδίδεται εις την μητέρα πατρίδα. Η Ξάνθη Ελληνική! Τα σκορπισμένα τέκνα της συγκεντρούμενα και πάλιν υπο την σκέπην της κυανολεύκου θα την αναστήσουν και θα την καταστήσουν μεγάλην, οσον και πρίν, εστίαν ελληνικής ζωής και Ελληνικού πατριωτισμού, οπως υπήρξαν και προ επταετίας, πριν τα κτηνώδη ένστικτα των νεοτούρκων εκσπάσουν επ΄αυτής και πριν η βουλγαρική κακουργία την καταδικάσει εις θάνατον».
Και πάντα τέτοιες μέρες, η Ξάνθη θα γιορτάσει την ιερή γι αυτήν ημέρα, με δοξολογία στην Μητρόπολη και μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στους κεντρικούς της δρόμους.
Η Ξάνθη τελούσε υπόδουλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1375, όταν κατελήφθη απο τους Τούρκους και έκτοτε τελούσε υπό κατοχή. Στα τέλη του 15ου αιώνος, είχε 3.000 κατοίκους Ελληνες και μόνο 200
Τούρκους. Ολα αυτά τα χρόνια οι Ελληνες κατόρθωσαν να διατηρήσουν αναλοίωτη την εθνική τους ταυτότητα κάτω από την ομπρέλα της Εκκλησίας. Με την φροντίδα της λειτούργησαν σχολεία που συνετέλεσαν στην πνευματική και εθνική αναγέννηση της πόλεως.
Η πρώτη απ ελευθέρωση της Ξάνθης εγινε στις 13 Ιουλίου 1913. Η χαρά των κατοίκων της δεν κράτησε παραπάνω απο 13 ημέρες. Τους πανηγυρισμούς διαδέχθηκε ο πανικός της φυγής. Οι Βούλγαροι κατακτητές επέβαλαν την κυριαρχία τους και εφάρμοσαν τον αφελληνσιμό με σκληρά μέτρα. Οσοι αντιδρούσαν εφυλακίζοντο ή εξορίζοντο στη Βουλγαρία, ενώ οι περιουσίες τους εδημεύοντο. Χρειάστηκε να περάσουν 6 χρόνια για να απελευθερωθεί το 1919 απο τον βουλγαρικό ζυγό.
πλατεία!
