ΜΑΓΓΑΝΑ ΞΑΝΘΗ
ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΜΠΑΜΠΩΣ (ΓΥΝΑΙΚΟΚΡΑΤΙΑ).
ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2024
‘Ενα από τα χαρακτηριστικότερα θρακικά έθιμα που τελείται και σήμερα σε πολλά μέρη της Θράκης είναι η “Ημέρα της Μπάμπως” (μέρα της Γρηάς). Κυρίως τελούνταν στη Βόρεια και την Ανατολική Θράκη, απ’ όπου οι πρόσφυγες το μετέφεραν στις νέες τους πατρίδες. Οι πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, το έλεγαν “Μπάμπω Ντεν”, από την Τουρκία “Μπάμπου Γκιουνού”, ενώ όσοι ήρθαν από τα παράλια του Πύργου (Μεσημβίας Σουζόπολη), το έλεγαν “Μπαμπώτερα”.
Η «γιορτή της Μπάμπως» ή αλλιώς για τους ντόπιους η «Μπάμπου Γκιουνιού», ένα έθιμο το οποίο έφεραν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και συγκεκριμένα από το Μπαμπάισκ.
Το έθιμο αυτό, τελείται στις 8 Ιανουαρίου, εορτή της Αγίας Δομνίκης, ή Δόμνης και σκοπό έχει την απόδοση τιμής στο πρόσωπο της γιαγιάς, η οποία συνέβαλε στη γέννα των παιδιών. Η γιαγιά στην αρχαιότητα, λέγονταν μάμμη και ως έμπειρη στη ζωή, ήταν αυτή που με τη σοφία και την πείρα της βοηθούσε τις έγκυες στη γέννα. ‘Ετσι με τα χρόνια η μάμμη με την μετάθεση του τόνου έγινε μαμή και από γιαγιά απόχτησε τη σημασία της μαίας.
Η εκδήλωση γίνεται με την εξής λειτουργικότητα.
Το πρωί της 8ης Ιανουαρίου, η κάθε γυναίκα του χωριού που γέννησε τη χρονιά που πέρασε, επισκέπτεται στο σπίτι της την “Μπάμπω”, φέρνοντας της δώρα, πετσέτα και παπούτσια, για να μπορεί να σκουπίζεται και να τρέχει στα σπίτια, όσων την έχουν ανάγκη. Εκείνη που έχει καλοντυθεί και στολιστεί, ανταποδίδει με κεράσματα κι ευχές. ‘Οταν συγκεντρωθούν όλες οι γυναίκες, φέρνουν τη “Μπάμπω” με πομπή επάνω σε αμάξι ως τη βρύση του χωριού, όπου η κάθε γυναίκα της πλένει τελετουργικά τα χέρια. Ακολουθεί διασκέδαση μόνο των γυναικών με τη “Μπάμπω”
Κατά τους λαογράφους, το έθιμο έχει αρχαιοελληνική προέλευση και θυμίζει τα “Θεσμοφόρια”, αγροτική γιορτή κατά την οποία οι γυναίκες επικαλούνταν γονιμότητα και ιδιαίτερα τα Αλώα, που γίνονταν την ίδια εποχή (αρχές Ιανουαρίου), στα οποία μετείχαν μόνο γυναίκες, οι οποίες πορεύονταν τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια, ενώ στα τραπέζια τους είχαν πολύ κρασί και ομοιώματα “μορίων”. ‘Ολα αυτά, ήταν χαρακτηριστικά για όλες τις γιορτές, οι οποίες αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των ανθρώπων και των καρπών.
Η πομπή με γυναίκες του χωριού ντυμένες με παραδοσιακές στολές ξεκινήσε από την πλατεία, όπου με κάρο στολισμένο με λουλούδια και δώρα, πάει στο σπίτι να παραλάβει την «μπάμπω, και επιστρέφει στην πλατεία.
Εκεί, σ’ ένα σπιτάκι θα γίνει η αναπαράσταση της γέννας, όπου η ‘μπάμπω’ θα ξεγεννήσει μια έγκυο. Στη συνέχεια, όσες γυναίκες γέννησαν το προηγούμενο έτος, προς τιμήν της ‘μπάμπως’ θα πάνε και θα πλύνουν τα χέρια της.
Ακολουθήσε θρακιώτικο γλέντι στην πλατεία του χωριού, με ελεύθερη είσοδο.
