του Μανώλη Σ. Χούμα
Τρεις μήνες σχεδόν πριν την απελευθέρωση της πολύπαθης Ξάνθης απ’ τους Βούλγαρους και πεντέμισι αιώνες απ’ την σκλαβιά της στους Οθωμανούς, το εικονιζόμενο επιχρωματισμένο επιστολικό δελτάριο Ξάνθης ταχυδρομείται απ’ την Κομοτηνή στη Γαλλία (μάλλον).
Χρονικά είμαστε στην περίοδο της ενσωμάτωσης της Θράκης στη Βουλγαρία (1913-1919), σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου.
Σε πρώτο πλάνο η αποξηραμένη 2η κοίτη του Κόσσινθου ποταμού, όπου σήμερα λειτουργεί η Υπαίθρια Αγορά – Παζάρι του Σαββάτου.
Το 1914 οι Βούλγαροι κατακτητές κατασκευάζουν μεγάλο φράγμα βράχων στην δυτική πλευρά της κύριας κοίτης, μεταξύ των Μυλαγωνίων και του σημερινού Δημοτικού Κήπου κι έτσι απενεργοποιείται η εικονιζόμενη εφεδρική κοίτη.
Αυτή λειτουργούσε σπάνια και μόνο σε ακραίο καιρικό φαινόμενο έντονης νεροποντής, όταν τα ορμητικά όμβρια νερά έσπαζαν τα παλιά φράγματα της κύριας κοίτης.
Η ενεργοποίηση της κοίτης αυτής συχνά απειλούσε τον οικοδομικό ιστό της πόλης κι αυτός ήταν ο λόγος της κατάργησής της.
Με την αχρήστευσή της το 1914, έπαψε κι ο λόγος ύπαρξης της ξύλινης καμπυλόσχημης γέφυρας πάνω σε λίθινα βάθρα της περιοχής της Ωραίας Θέας ή Bella Vista (σημερινή Παραλία), όπως την αποκαλούσαν οι παλιοί κοσμοπολίτες Ξανθιώτες.
Μέσα στην εικονιζόμενη κοίτη και στις αρχές του Μεσοπολέμου, θ’ αναγερθεί το κτήριο του Ηλεκτροφωτιμού επί δημαρχίας Ευριπίδη Χασιρτζόγλου, ενώ στο βάθος της και στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, θ’ ανεγερθεί το Ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ.
Στη μέση και δεξιά ο Συνοικισμός των Βυρσοδεψείων – Ταμπάκ Χανέ, όπου σήμερα βρίσκεται και λειτουργεί η Πολυτεχνική Σχολή.
Με σχετική μεγέθυνση της εικόνας, βλέπουμε τα κατεργασμένα δέρματα να στεγνώνουν κρεμασμένα.
Αριστερά το Καβάκι κι απέναντι το Σαμακώβ.
Η σημερινή οδός Βασιλίσσης Σοφίας, χωματόδρομος τότε, διακρίνεται καθαρά στ’ αριστερά των Βυρσοδεψείων.
Ψηλά σχεδόν στην κορυφογραμμή η Παναγιά η Αρχαγγελιώτισσα, ένα απ’ τα τέσσερα Μοναστήρια, που σε σχήμα σταυρού καθαγιάζουν την πόλη σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και ορίζουν τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Ο φωτογράφος βρίσκεται κοντά στα σημερινά «σκαλάκια» που οδηγούν στο φημισμένο ξανθιώτικο Παζάρι.
Σε σχόλιο ακολουθεί ο οπισθότυπος της κάρτας.
Για σένα όμορφη γραφική Ξάνθη.
Νοέμβριος του 2023 – ΜΣΧ.
