Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών
στην τέχνη (1923-2023)
Αλεξανδρούπολη, 17-19 Νοεμβρίου 2023
Η Κοσμητεία της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης σε συνεργασία με τον Δήμο Αλεξανδρούπολης διοργάνωσε Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο: Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών στην τέχνη (1923-2023), στο πλαίσιο των εορτασμών των 50 ετών από την ίδρυση του Δ.Π.Θ. (1973-2023). Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε το διάστημα 17-19 Νοεμβρίου 2023 στην Αλεξανδρούπολη, στο εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο του Νομαρχείου Αλεξανδρούπολης. Αποτέλεσε συνέχεια του περσινού διαδικτυακού τετραήμερου συνεδρίου «Επανεκτιμώντας τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-2022)», οι ανακοινώσεις του οποίου δημοσιεύονται στον δεύτερο τόμο της Επετηρίδας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (https://classic.duth.gr/επιστημονική-επετηρίδα-της-σχολής/) και στον τρίτο υπό έκδοση τόμο.
Για πρώτη φορά τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία οργανώθηκε ένα επιστημονικό ελληνοτουρκικό συνέδριο για την επίδραση της ανταλλαγής των πληθυσμών στην τέχνη, αφού συνήθως το συγκεκριμένο ζήτημα εμφανίζεται συμπληρωματικά σε συνέδρια ιστορικά ή διεθνών και πολιτικών σπουδών. Η τέχνη περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι μια γέφυρα που ενώνει τους λαούς και θυμίζει πως ο πόνος του ξεριζωμού είναι κοινός και βαθύς. Η Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών επέλεξε να διεξαχθεί το συνέδριο όχι στην έδρα της στην Κομοτηνή, αλλά στην Αλεξανδρούπολη, αναπτύσσοντας στενή σχέση με την τοπική αυτοδιοίκηση. Η επιλογή αυτή σηματοδοτεί ότι η Σχολή αγκαλιάζει σε ερευνητικό επίπεδο και στο επίπεδο των πολιτιστικών δράσεων όλη την περιφέρεια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Από την άλλη η Αλεξανδρούπολη είναι μία μοντέρνα πόλη που δημιουργήθηκε στην ύστερη οθωμανική περίοδο και αποτέλεσε πόλο έλξης των προσφύγων στην Ανταλλαγή. Το προσφυγικό στοιχείο της Αλεξανδρούπολης συνδιαμόρφωσε τη σύγχρονη πλούσια κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική φυσιογνωμία της πόλης.
Ο αρχικός σχεδιασμός ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία, όπως αποδεικνύει το εξαιρετικά πυκνό έως εξαντλητικό πρόγραμμα του συνεδρίου. Στο συνέδριο προγραμματίστηκαν σαράντα έξι ανακοινώσεις από σαράντα επτά πανεπιστημιακούς, ερευνητές, μεταδιδακτορικούς ερευνητές, διδάκτορες, καλλιτέχνες, υποψήφιους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές από την Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο, την Αγγλία και τη Σλοβενία.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανακοινώσεων πραγματοποιήθηκε δια ζώσης και μικρός αριθμός με τηλεδιάσκεψη, ενώ δόθηκε η δυνατότητα στους συνέδρους που δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν στην Αλεξανδρούπολη να παρακολουθήσουν ολόκληρο το συνεδριακό πρόγραμμα διαδικτυακά. Σημαντικό τμήμα των συνέδρων ανήκαν στην κατηγορία των νέων επιστημόνων (μεταδιδακτορικοί ερευνητές, διδάκτορες, υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές), κάτι που συνιστούσε κεντρική πρόθεση της επιστημονικής και της οργανωτικής επιτροπής, εφόσον η προώθηση της έρευνας για την αναπαράσταση της ανταλλαγής των πληθυσμών απαιτεί νέο ερευνητικό δυναμικό.
Ικανό ποσοστό του παραπάνω δυναμικού συνδέεται ακαδημαϊκά με τη Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, γεγονός που αντανακλά και την ερευνητική και διδακτική δουλειά της. Επιπλέον, στο συνέδριο συναντήθηκαν μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και των τριών Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών της Τουρκίας, δηλαδή της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και της Αδριανούπολης. Η ΣΚΑΣ έχει συστηματική επαφή με τους νεοελληνιστές της Τουρκίας και δέχεται με ιδιαίτερη χαρά τους φοιτητές τους για μεταπτυχιακές, διδακτορικές και μεταδιδακτορικές έρευνες. Στηρίζει και θα συνεχίσει -σε συνθήκες δύσκολες για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες- να στηρίζει τις νεοελληνικές σπουδές στην Τουρκία.
Οι σαράντα έξι ανακοινώσεις του συνεδρίου σχετίστηκαν με διαφορετικά επιστημονικά πεδία: λογοτεχνικές, συγκριτολογικές, κινηματογραφικές, λαογραφικές, ανθρωπολογικές, μουσειολογικές και καλλιτεχνικές σπουδές και προσεγγίσεις της ιστορίας της τέχνης. Το εύρος των πεδίων των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών υποδεικνύει πως το εγχείρημα να διερευνηθεί διεπιστημονικά η αποτύπωση της ανταλλαγής των πληθυσμών σε ποικίλες πολιτισμικές πρακτικές είναι απολύτως επιτυχημένο. Κυρίαρχα αντικείμενα του συνεδρίου ήταν η Λογοτεχνία και τα Μουσεία που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον τριάντα τριών ανακοινώσεων από τις σαράντα έξι.
Κατά το κλείσιμο των εργασιών ο Κοσμήτορας και Πρόεδρος του συνεδρίου Καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης και ο Γραμματέας του συνεδρίου Επίκουρος Καθηγητής Θ. Β. Κούγκουλος ευχαρίστησαν τον Δήμο Αλεξανδρούπολης, που ανέλαβε κυρίως το οικονομικό βάρος της συνδιοργάνωσης. Προσωπικές ευχαριστίες εξέφρασαν στον Δήμαρχο Γιάννη Ζαμπούκη και στον Αντιδήμαρχο Θεόδωρο Βουρδόλη για την άψογη συνεργασία και για την αγόγγυστη επίλυση πληθώρας μεγάλων και μικρών προβλημάτων. Ευχαρίστησαν ακόμη την Ιερά Μητρόπολη Αλεξανδρούπολης και τον σεβασμιότατο Μητροπολίτη κ. Άνθιμο για την προσφορά των μεσημεριανών μπουφέδων, την Περιφερειακή Ενότητα Έβρου της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης για την παραχώρηση του πολύ όμορφου συνεδριακού και εκθεσιακού χώρου του Νομαρχείου, την Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης Περιουσίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης για τη χρηματοδότηση μέρους των εκτυπωτικών αναγκών του συνεδρίου, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Νομού Έβρου και την Art Traces, ιδίως στην διευθύντρια των ΓΑΚ Εύα Βλυσίδου, τον μεταπτυχιακό φοιτητή και φωτογράφο Συμεών Χατζηλίδη και τον εικαστικό καλλιτέχνη Απόστολο Ιτσκούδη για το στήσιμο των δύο παράλληλων εκθέσεων «Πρόσφυγες 1922-1923: αρχειακά τεκμήρια από τις συλλογές των Γενικών Αρχείων του Κράτους – Ν. Έβρου» και «Εμείς ως «Άλλος»: μια εικαστική αναπαράσταση της Ανταλλαγής των πληθυσμών», το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης – Αγγελική Γιαννακίδου και το Εκκλησιαστικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης για τις εξαιρετικές ξεναγήσεις στους συνέδρους, την τυπογραφική εταιρεία Two Key Project της Κομοτηνής και την τεχνική εταιρεία Πλαίσιο Κατασκευαστική της Αλεξανδρούπολης για τις ευγενικές χορηγίες της συνεδριακής τσάντας, του φακέλου, της εκτύπωσης του εικαστικού αρχειακού υλικού της Art Traces και του γεύματος στους φοιτητές της γραμματείας του συνεδρίου.
Επίσης εγκάρδια ευχαρίστησαν την γραμματεία του συνεδρίου, τους μεταπτυχιακούς και προπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες Δέσποινα Παπαδοπούλου, Βασίλη Κούγκουλο, Σινέμ Αλήμπαση, Ευαγγελία Καπρινιώτη, Aslı Yılmaz και Αριστείδη Χαραλαμπίδη, που αόκνως για εβδομάδες πριν και για τρεις ημέρες συνεχώς φρόντισαν με την ψυχή τους κάθε λεπτομέρεια του συνεδρίου, βοήθησαν πρόθυμα σε κάθε ανάγκη των εισηγητών που βρέθηκαν στην Αλεξανδρούπολη και στήριξαν ενεργητικά τη διαδικτυακή συμμετοχή και παρακολούθηση όσων συνέδρων συνδέθηκαν από μακριά. Τέλος ευχαρίστησαν όλες και όλους τους συνέδρους θερμά για τη σημαντική συμβολή τους στο συνέδριό και ευχήθηκαν καλή αντάμωση σε επόμενες επιστημονικές συναντήσεις της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
