Εκδόθηκαν από την «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία», το αρχαιότερο και εγκυρότερο επιστημονικό σωματείο των Ελλήνων λαογράφων, που έχει ιδρυθεί το 1909 από τον Νικόλαο Γ. Πολίτη, δύο βιβλία του Καθηγητή Μανόλη Γ. Βαρβούνη, Κοσμήτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών και Διευθυντή του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΔΠΘ. Το πρώτο, με τίτλο Λαϊκός πολιτισμός και εκκλησιαστική παράδοση στη Σάμο. Μελετήματα Λαογραφίας, Ιστορίας και Πολιτισμού,αποτελείται από 480 σελίδες, στις οποίεςσυγκεντρώνονται είκοσι έξι δημοσιευμένες και αδημοσίευτες μελέτες που αφορούν την ιστορία, κυρίως μάλιστα την εκκλησιαστική ιστορία, και τον πολιτισμό της Σάμου.
Η συγκεντρωτική αυτή δημοσίευση γίνεται στα πλαίσια μια γνωστής επιστημονικής πρακτικής, που αποτελεί παλιά παράδοση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, σύμφωνα με την οποία η συγκέντρωση δημοσιευμένων και αδημοσίευτων επιστημονικών μελετών σε τόμους εξυπηρετεί κατά κανόνα χρηστικούς σκοπούς και διευκολύνει ομοτέχνους και ερευνητές.
Και βέβαια η θεματολογία των μελετών του παρόντος τόμου εντάσσεται στα πλαίσια μιας συστηματικής επιστημονικής προσπάθειας, στα όρια δηλαδή των τοπικών σπουδών και της μελέτης της τοπικής Ιστορίας και Λαογραφίας, ώστε να αποτυπωθούν ψήγματα της πολιτισμικής, ιστορικής, θρησκευτικής και σε τελική ανάλυση εθνικής ταυτότητας των κατοίκων της Σάμου.
Ψηφίδες δηλαδή της ιδιοπροσωπίας της τοπικής κοινωνίας, και ταυτόχρονα θραύσματα της πατριδογνωσίας μας, σε ιστορικό και πολιτισμικό επίπεδο, που με την συναρμογή τους συναποτελούν το πολύχρωμο μωσαϊκό της ταυτότητας και της εθνότητας των Σαμίων.
Το δεύτερο βιβλίο του κ. Βαρβούνη είναι γραμμένο στην αγγλική γλώσσα, και έχει τίτλοGreek Folklore. Methodology – History – Education – Rituals – Urban Space. Athens 2024, αποτελείται δε από 367 σελίδες.Ο τόμος αυτός περιέχει είκοσι δύο μελέτες για την Ελληνική Λαογραφία, στα αγγλικά, αλλά και -σε παράρτημα- στην ισπανική, ρουμανική, ρωσική, γεωργιανή, βουλγαρική, αρμενική γλώσσα. Κάποια από αυτά έχουν ανατυπωθεί από επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων και κάποια από αυτά πρωτοδημοσιεύτηκαν ως μελέτες σε συλλογικούς τόμους.
Όλα όμως έχουν κάτι κοινό: Μεθοδολογικά και Εκπαιδευτικά Θέματα, Ιστορική Λαογραφία, Τελετουργική και Θρησκευτική Λαογραφία και Αστική Λαογραφία μελετώνται μαζί, ως συμβολή στη σύγχρονη ελληνική λαογραφία και τη νεοελληνική Λαογραφία. Η μελέτη της Ελληνικής Λαογραφίας, όπως καθιερώθηκε από παλαιότερους λαογράφους, επικεντρώθηκε στις πολιτισμικές συνέχειες, για λόγους που αναφέρονται επαρκώς στη σχετική βιβλιογραφία.
Ωστόσο, η αντίληψη του πολιτισμικού μετασχηματισμού στο χώρο του λαϊκού πολιτισμού οδήγησε και στη μελέτη μιας σειράς υποδειγματικών μοντέρνων ή μεταμοντέρνων φαινομένων από τη σύγχρονη Λαογραφία, όπου ο συσχετισμός με τις ιστορικές, κοινωνικές και πολιτισμικές παραμέτρους είναι επιβεβλημένος.
Ως εκ τούτου, η κυρίαρχη έννοια της πολιτισμικής διαφοροποίησης εισήχθη και στο χώρο της Λαογραφίας, ιδιαίτερα με τη μορφή της μελέτης των σύγχρονων, κατά κανόνα αστικών, πολιτιστικών φαινομένων. Οι εργασίες που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίο αναφέρονται στην Ελληνική Πολιτιστική Κληρονομιά, τόσο στις παραδοσιακές όσο και στις σύγχρονες και λαϊκές μορφές και εκφράσεις.
Όπως διαφαίνεται από τις μελέτες του τόμου, στις εκδηλώσεις της λαϊκής ζωής συνυπάρχουν οι έννοιες της συμβολικής λειτουργικότητας των λαογραφικών μορφών και οι στρατηγικές απόκτησης κοινωνικού κύρους, που συχνά αποτελούν την κινητήρια δύναμη των διαφόρων εθιμικών και εορταστικών εκδηλώσεων, δεδομένου ότι το κοινωνικό κύρος είναι συχνά ο συνδετικός κρίκος κάθε κοινότητας, γεγονός που επαναλαμβάνεται μέχρι σήμερα παρά τις αλλαγές στην κοινωνική βάση και το καθεστώς των παραδοσιακών κοινοτήτων.
Οι δύο αυτοί τόμοι δείχνουν το υψηλό επίπεδο της επιστημονικής λαογραφικής έρευνας που διεξάγεται στη Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, και ιδιαίτερα στο «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του πανεπιστημίου μας.
