ΤΡΙΤΗ 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2023, ώρα 6 – 7 μμ
«ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ ΤΟΥ ΑΒΔΗΡΙΤΗ»
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ
Διδάσκων: Θανάσης Μουσόπουλος
Στα μαθήματα Απριλίου – Μαΐου 2023 καταπιανόμαστε με δύο Αβδηρίτες σοφούς – αιρετικά πνεύματα: τον Δημόκριτο και τον Πρωταγόρα. Με τον Δημόκριτο βρισκόμαστε στους Προσωκρατικούς Φιλοσόφους, στο πέρασμα από τον Μύθο στον Λόγο. Ήδη στο μάθημα της 4ης Απριλίου μιλήσαμε για τους Προσωκρατικούς και τη ζωή του Δημόκριτου του Αβδηρίτη. Στο σημερινό μάθημα θα αναφερθούμε στο έργο του.
Ο Δημόκριτος είναι πρώτος που επινόησε την ατομική θεωρία, ή την δέχτηκε από το δάσκαλό του Λεύκιππο. Το μερίδιο της πατρικής περιουσίας (100 τάλαντα), το δαπάνησε σε μακρά ταξίδια, για να ικανοποιήσει την επιστημονική του περιέργεια. Επισκέφθηκε, ανάμεσα στις άλλες χώρες, την Αίγυπτο, τη Βαβυλωνία, την Αραβία, την Αιθιοπία.
Έμεινε αρκετό χρονικό διάστημα στην Αθήνα, όπου μάλιστα άκουσε το Σωκράτη να συζητά, δίχως όμως να έλθει σε γνωριμία με αυτόν. Ήταν τόσο δυνατός ο έρωτάς του στην επιστημονική έρευνα, ώστε έλεγε ότι προτιμούσε να βρει μια «αιτιολογία» (την επιστημονική εξήγηση ενός φαινομένου), παρά να του δινόταν ο θρόνος του βασιλείου της Περσίας.
Τα συγγράμματά του περιλαμβάνουν όλους τους κλάδους της ανθρώπινης γνώσης: μαθηματικά, φυσική, ιατρική, γεωπονία, ηθική, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, γραμματική, αισθητική, φωνητική και πολεμική τέχνη. Υπεστήριξε ότι το «ον» είναι αιώνιο, αναλλοίωτο και άφθαρτο, ωστόσο δεν είναι «απλούν», αλλά αποτελείται από απειροελάχιστα τεμάχια ύλης
(τα άτομα) που είναι αιώνια, άφθαρτα, αναλλοίωτα και αδιάσπαστα.
Κατά Σουίδα: “γνήσια δε αυτού βιβλία είσι δύο, ο τε Μέγας διάκοσμος και το Περί φύσεως κόσμου. Έγραψε δε και επιστολάς”. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αντίθετα αναφέρει τετραλογίες, όπως έκανε και για τα έργα του Πλάτωνα.
Αυτά που είχε υπόψη του ο Θρασύλος πρέπει να ήταν περίπου 50. Εμείς έχουμε τους τίτλους κοντά 70 έργων. Δυστυχώς δεν σώθηκε κανένα έργο του. Έχουμε μερικά μόνο αποσπάσματα που μας διασώζουν οι αρχαίοι συγγραφείς. Ο Διογένης ο Λαέρτιος, με βάση την κατάταξη του Θρασύλου, αναφέρει:
α. Ηθικά έργα, β. Φυσικά έργα, γ. Ασύντακτα έργα, δ. Μαθηματικά έργα, ε. Μουσικά έργα, στ. Τεχνικά έργα καιζ.. Υπομνήματα
Από την αναφορά των ενοτήτων και μόνο φαίνεται ο πλούτος και η πλατύτητα ενδιαφερόντων του Δημόκριτου και δικαιολογείται γιατί αποκλήθηκε «πένταθλος της φιλοσοφίας». Ο τίτλος “πένταθλος φιλόσοφος” (: φυσικά, ηθικά, μαθηματικά, εγκύκλιες γνώσεις, τέχνες) δείχνει την πολυμέρεια του Δημόκριτου, το εγκυκλοπαιδικό μυαλό του.
Στα μαθήματα Μαΐου 9 +23 θα προσεγγίσουμε τον αβδηρίτη σοφιστή Πρωταγόρα.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
