Το ερώτημα για το τι συνέβη με την Ένατη Λεγεώνα είναι ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ιστορίας.
Η ξαφνική εξαφάνισή της από όλα τα αρχεία στις αρχές του δεύτερου αιώνα μ.Χ. έχει δημιουργήσει διάφορες θεωρίες για τη μοίρα της, συμπεριλαμβανομένης αυτής που χρησιμοποίησε η Rosemary Sutcliffe για το διάσημο μυθιστόρημά της, «Ο Αετός της Ενάτης».
Ωστόσο, αν και έμεινε γνωστή για την αινιγματική εξαφάνισή της, η ιστορία της Ένατης Λεγεώνας πριν από την εξαφάνισή της είναι εξίσου συναρπαστική.
Το 89 π.Χ., κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ των Ρωμαίων και πολλών από τα συμμαχικά-ιταλικά κράτη τους, ένας ρωμαϊκός στρατός πολιόρκησε το προπύργιο Asculum στη νότια Ιταλία.
Σύμφωνα με τις πηγές, η πολιορκία ήταν μακρά και οι μάχες σκληρές. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει συναρπαστικές ανακαλύψεις.
Γύρω από την αρχαία πόλη έχουν ανακαλυφθεί πολυάριθμα κομμάτια σφεντόνας μολύβδου που έχουν απομείνει από την πολιορκία.
Σκαλίσματα σε πέτρες παρουσιάζονταν με διάφορα μηνύματα «black humor» της εποχής, και άλλα που απεικονίζουν ρωμαϊκούς αριθμούς, που πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύουν λεγεώνες στη ρωμαϊκή πολιορκητική δύναμη.
Μεταξύ αυτών που ανακαλύφθηκαν είναι κάποιοι που αναφέρουν ένα Legio IX, μια ένατη λεγεώνα.
Αυτή είναι η πρώτη βεβαιωμένη απόδειξη για την ύπαρξη της Ένατης Λεγεώνας στον ρωμαϊκό στρατό.
Από τότε η Ένατη Λεγεώνα θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στους μεγάλους πολέμους της αρχαιότητας.
Το 59 π.Χ. ήταν μία από τις τέσσερις αρχικές λεγεώνες που παραχωρήθηκαν στον Ιούλιο Καίσαρα από τη σύγκλητο – το ανθρώπινο δυναμικό που χρειαζόταν για να ξεκινήσει τη διάσημη Γαλλική κατάκτησή του.
Από την πρώιμη μάχη του με τους Helvetii στο Bibracte μέχρι την επική πολιορκία της Alesia, η Ένατη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της Γαλλικής εκστρατείας του Καίσαρα και στην ανάδειξή του.
Μετά το τέλος των Γαλατικών Πολέμων του Καίσαρα και 9 χρόνια μάχης, η Ένατη Λεγεώνα ήταν τρομερή: οι στρατιώτες της σκληραγωγημένοι στη μάχη, η πίστη της στον Καίσαρα πρωτοφανής.
Ο Καίσαρας το γνώριζε πολύ καλά και συχνά βασιζόταν σε αυτό.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε μεταξύ του Καίσαρα και του Πομπήιου, η Ένατη συνέχισε να υπηρετεί τον Καίσαρα με διακρίσεις.
Αν και υπέστη σοβαρές απώλειες από τις δυνάμεις του Πομπήιου στη Μάχη του Δυρραχίου, παρέμεινε αναπόσπαστο μέρος του στρατού του Καίσαρα, συμμετέχοντας στις αξιοσημείωτες νίκες του, πρώτα στα Φάρσαλα και στη συνέχεια στη Θάψο.
Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, η Ένατη Λεγεώνα επανιδρύθηκε και συνέχισε να υπηρετεί τον νέο πλέον Αυτοκράτορα Οκταβιανό μέχρι την τελική του νίκη εναντίον του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στη Μάχη του Ακτίου το 31 π.Χ.
Με αυτή την επιτυχία, ο Οκταβιανός κυβέρνησε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Ωστόσο, αυτό δεν σηματοδότησε το τέλος για την Ένατη. Στην πραγματικότητα, ήταν μόνο η αρχή.
Το 29 π.Χ., ο Οκταβιανός οδήγησε την Ένατη και άλλες έξι λεγεώνες στη βόρεια Ισπανία για να εκστρατεύσει κατά των τελευταίων μη υποταγμένων φυλών στην περιοχή.
Για δέκα χρόνια διεξήχθη ο πόλεμος, κατά τη διάρκεια των οποίων φαίνεται ότι η Ένατη Λεγεώνα είχε εξαιρετική απόδοση.
Για τον ρόλο που έπαιξε κατά τη διάρκεια αυτών των εκστρατειών, η Ένατη απέκτησε τον μόνιμο τίτλο της, Legio IX Hispania.
Το 21 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Τιβέριος μετέφερε τη λεγεώνα στη Βόρεια Αφρική για να συντρίψει την εξέγερση υπό την ηγεσία ενός Βέρβερου που ονομαζόταν Tacfarinas.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο Tacfarinas είχε ηγηθεί χαρισματικά ενός φαύλου ανταρτοπόλεμου εναντίον των καταπατητών Ρωμαίων στη Βόρεια Αφρική και είχε ήδη φέρει τις τοπικές λεγεώνες στα όριά τους.
Έτσι ο Τιβέριος κάλεσε την Ένατη Λεγεώνα για να τερματίσει επιτέλους την ενοχλητική εξέγερση.
Χάρις στην Ένατη, σύντομα ακολούθησε μια ακόμη νίκη για τους Ρωμαίους.
Και ενώ ο Τιβέριος πίστευε ότι ο πόλεμος είχε τελειώσει, ο διοικητής της Ένατης Λεγεώνας, ο Πούπλιος Σκιπίων, τιμήθηκε με το Lepcis Magna και η Λεγεώνα μετακινήθηκε στην Βρετανία.
Το 43 μ.Χ., η Ένατη απέπλευσε για τη Βρετανία ως μέρος της δύναμης εισβολής του αυτοκράτορα Κλαύδιου.
Συμμετείχε στη ρωμαϊκή κατοχή που ακολούθησε και για τα επόμενα 15 περίπου χρόνια, έδωσε πολλές μάχες ενάντια σε διάφορες εχθρικές κελτικές φυλές.
Η Βρετανία έγινε δεόντως το νέο σπίτι της Λεγεώνας και περίπου το 55 μ.Χ., ίδρυσε τη βάση της στο λεγεωνάριο οχυρό Lindum Colonia, το σύγχρονο Lincoln.
Ωστόσο, σύντομα θα ερχόταν η καταστροφή για την Ένατη.
Το 61 μ.Χ., μια αιματηρή εξέγερση κατέκλυσε τη Ρωμαϊκή Βρετανία.
Η Boudicca, βασίλισσα των Iceni, είναι μια γυναίκα που θέλοντας να εκδικηθεί για τη ρωμαϊκή βαρβαρότητα και τον εξευτελισμό της οικογένειάς της και του λαού της, συγκέντρωσε μια τεράστια βρετανική δύναμη για να εκδιώξει τους Ρωμαίους από το νησί.
Σύντομα ακολούθησε επιτυχία για την Boudicca καθώς η ίδια και η τεράστια πολεμική της μηχανή αποδεκάτισαν τη ρωμαϊκή αποικία στο Camulodonum.
Στο άκουσμα της επίθεσης, η Ένατη βάδισε νότια για να προσφέρει βοήθεια.
Καθώς η Ένατη ήταν καθ’ οδόν, η Boudicca και ο μεγάλος στρατός της περικύκλωσαν και κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της Λεγεώνας.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Τάκιτο, κάθε πεζός σκοτώθηκε και μόνο ο Ρωμαίος διοικητής και το ιππικό της κατάφεραν να διαφύγουν.
Το 61 μ.Χ. ήταν μια πολύ άσχημη χρονιά για την Ένατη.
Παρά το γεγονός ότι αρχικά ηττήθηκαν από την Boudicca, οι Ρωμαίοι στη συνέχεια κατέστειλαν την εξέγερση και επανέφεραν την Ένατη Λεγεώνα στη δύναμη με ενισχύσεις από ηπειρωτικές περιοχές της ρωμαϊκής επικράτειας.
Στη συνέχεια, η Λεγεώνα μεταφέρθηκε από το Lindum στο Eboracum, το σύγχρονο York, για να ελέγξει την ισχυρή φυλή Brigantes και να υπερασπιστεί τη Ρωμαϊκή Βρετανία από τις βόρειες φυλές της.
Ωστόσο, η Boudicca δεν θα ήταν ο τελευταίος εχθρός που σακάτεψε τη Legio IX.
Λίγο μετά την τοποθέτησή της στο York, η Ένατη γνώρισε και πάλι δράση.
Υπό τις διαταγές του Gnaeus Julius Agricola, η Ένατη Λεγεώνα βάδισε στη σύγχρονη Σκωτία και βοήθησε στην εδραίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας μέχρι τον ποταμό Forth.
Αν και η εκστρατεία του Agricola στη Σκωτία πέτυχε, η εμπειρία της Ένατης Λεγεώνας δεν ήταν καθόλου ευχάριστη.
Το 82 μ.Χ., ως μέρος του σχεδίου του Agricola να νικήσει τους Καληδονίους και να εξασφαλίσει τα σύνορα Forth-Clyde, ο Agricola χώρισε τη δύναμή του σε τρία ξεχωριστά τμήματα.
Οι Καληδόνιοι έμαθαν ότι ο Agricola είχε χωρίσει τον στρατό του σε πιο αδύναμες μονάδες, και άδραξαν την ευκαιρία, στοχεύοντας μία από αυτές τις μικρότερες δυνάμεις: και δεν ήταν καμία άλλη από την Ένατη Λεγεώνα.
Περιορισμένη στο ξύλινο οχυρό της, η Ένατη Λεγεώνα αιφνιδιάστηκε από τους Καληδονίους σε μια νυχτερινή επιδρομή τους.
Αρχικά το σχέδιο των Καληδόνιων εκτελέστηκε τέλεια. Και οι ρωμαίοι φάνηκαν εντελώς απρόσεκτοι, η Λεγεώνα υπέφερε σοβαρά.
Απελπισμένοι με ό,τι όπλα και πανοπλίες μπορούσαν να πάρουν στα χέρια τους, η Ένατη κατάφερε τελικά να σχηματίσει κάποιο είδος αποτελεσματικής άμυνας.
Ωστόσο, δεν θα μπορούσε να κρατήσει για πολύ. Η ήττα φαινόταν αναπόφευκτη.
Τη στιγμή που η Ένατη φαινόταν καταδικασμένη, ο Agricola έμαθε την είδηση της επίθεσης και κινήθηκε με βιαστικά για να ενισχύσει το στρατόπεδο.
Ο Agricola και ο στρατός του έφτασαν στο σημείο της μάχης την τελευταία στιγμή, παγίδευσαν τους Καληδονίους και τους κατέσφαξαν.
Η Ένατη Λεγεώνα είχε απειληθεί με θάνατο.
Επιβίωσε και έλαβε διαταγές αργότερα να κινηθεί στα βόρεια της Βρετανίας.
Αυτή είναι και τελευταία γραπτή αναφορά στη Legio IX Hispania.
Μετά την πορεία της προς τα βόρεια, κάθε αναφορά της στις ιστορικές πηγές εξαφανίζεται χωρίς εξήγηση.
Οι θεωρίες για το τι μπορεί να συνέβη στη Λεγεώνα είναι πολλές.
Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο, ότι η ιστορία της είναι από μόνη της συναρπαστική ακόμη και δίχως το μυστήριο της εξαφάνισής της.
