Του Μανώλη Σ. Χούμα
Το Τάμα το ‘χαν παράδοση – αντέτ και το τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια οι ψαράδες της Βιστονίδας, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Νικολάου, να προσφέρουν ψάρια και ψωμιά στους επισκέπτες του Βατοπαιδινού Μοναστηριού.
Οι γεροντότεροι αλιείς της Βιστονίδας που γνώρισα ως παιδί έλεγαν, πως το έθιμο αυτό το είχαν ετήσιο Τάμα προς τον προστάτη Άγιό τους και το βρήκαν στη Μπουρού απ’ τους παλιότερους.
Απ’ την προηγούμενη της γιορτής, οι μάγειρες του Αλιευτικού Συνεταιρισμού ζύμωναν και φούρνιζαν τα ψωμιά – καρβέλια, οι δε ψαράδες συγκέντρωναν και καθάριζαν τα κεφαλόπουλα.
Χαράματα της γιορτής του Αγίου και το μαγειρείο της Μπουρούς έσφυζε από ζωή.
Άλλοι έκοβαν τα καρβέλια σε φέτες και τα τοποθετούσαν σε ψάθινα πανέρια κι άλλοι τηγάνιζαν τα κεφαλόπουλα στην πλάκα της μεγάλης μασίνας και τα ‘βαζαν σε λαμαρίνες.
Αν ο καιρός ήταν καλός υπήρχε μεγάλος αριθμός επισκεπτών στο Μοναστήρι κι όλοι έπρεπε να δοκιμάσουν τα μοναδικά σε ποιότητα ψάρια της Λιμνοθάλασσας.
Αν δεν επαρκούσαν τα κεφαλόπουλα, λόγω κοσμοσυρροής, τότε έκοβαν σε φέτες – τάκους μεγάλα κεφάλια και τις τηγάνιζαν.
Δεν έπρεπε να μείνει κανείς επισκέπτης παραπονεμένος.
Ιεροτελεστία !
Προσφορά αγάπης των ευσεβών φτωχών ψαράδων στην γιορτή του Αγίου τους, του προστάτη των θαλασσινών.
Και στην αθρόα προσέλευση του κόσμου δεν έλειπαν βέβαια το σάμαλι, της γριάς το μαλλί, τα καραμελωμένα μηλαράκια, οι τυρόπιτες, οι ξηροί καρποί, τα κάστανα, τα λουκούμια κι άλλα τέτοια καλούδια, που διαλαλούσαν οι πλανόδιοι πωλητές.
Ένα πολύχρωμο και πολύβουο «παναΐρ» στην τότε μικρή αλάνα και στον δρόμο που σταματούσαν τα πράσινα λεωφορεία και τα κάθε λογής αμάξια με τους επισκέπτες.
Ο Ναός απέκτησε την σημερινή του μορφή το 1904, όπως μας πληροφορεί η κτητορική επιτοίχια μαρμάρινη πλάκα της πρόσοψης, επί αρχιερατείας του αοίδιμου Μητροπολίτη Ξάνθης και Καβάλας Ιωακείμ Σγουρού (1891- 1910).
Αναρτώνται ταχυδρομικές κάρτες κι αποσπάσματα εφημερίδων εποχής, για ένα σύντομο φωτογραφικό ταξίδι στο χρόνο.
Δεκέμβριος του 2022 – ΜΣΧ.
Ανήμερα της γιορτής του Αγίου Νικολάου και η βάρκα της Μπουρούς με τα τηγανιτά κεφαλόπουλα και τα ψωμιά, πλησιάζει τη νησίδα του Μοναστηριού.
Πλήθος κόσμου συγκεντρωμένο περιμένει την προσφορά αγάπης των πιστών αλιέων.
Στ’ αριστερά της Εικόνας, απομεινάρι – σπάραγμα του μεγάλου κι εντυπωσιακού Ξενώνα του Μοναστηριού, που ανακαινίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’30 και καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1947.
Επίσης την ίδια χρονιά της ανακαίνισης του Ξενώνα, χτίζεται με πυργοειδή μορφή το σύγχρονο καμπαναριό αντικαθιστώντας το μικρό ξύλινο, που ήταν στη κορυφή της στέγης του Ναού.
Στα δεξιά ο οικίσκος ήταν το κατάλυμα του εκάστοτε μοναχού.
Η φωτογράφιση έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’50.
Η κάρτα έχει σχήμα 13.7 x 8.9 εκ. κι εκδότης είναι το Φώτο Κομνηνός Ξάνθης
Ο οπισθότυπος της κάρτας του Κομνηνού.
Ο γέροντας Ευθύμιος Βατοπαιδινός, διορίζεται Ηγούμενος του Μονυδρίου του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος το 1900.
Δεν θυμάμαι να ‘χω δει φωτογραφία του Ναού του Αγίου Νικολάου, πριν το 1904.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 1902 αρ.φ.233 σελ 2
ΝΑ πλευρά του Βατοπαιδινού Μοναστηριού του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος, την εποχή της απελευθέρωσης της Ξάνθης.
Αριστερά ο μεγάλος Ξενώνας της Μονής και στο κέντρο ο Ναός με το επικόρυφο ξύλινο καμπαναριό.
Έγραφε ο έγκριτος δημοσιογράφος Νικόλαος Φαρδής, «αυτό το καμπαναριό θα σημάνει την εξόδιο ακολουθία της Βουλγαρίας».
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης 11 Οκτωβρίου 1919 αρ.φ.2815 σελ 1.
Το απόσπασμα της εφημερίδας μας πληροφορεί, πως ο δρόμος Ξάνθη – Κομοτηνή μέσω Πόρτο Λάγους είναι εύχρηστος μόνο το καλοκαίρι.
Συνεπώς το «πλωτό» Μοναστήρι το χειμώνα, προσεγγίζεται απ’ το Πόρτο Λάγος μόνο με βάρκα.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Θεσσαλονίκης, Τρίτη 24 Μαΐου 1927 αρ.φ.1048 σελ 3.
Το γραφικό Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου «έχει επιδιορθωθεί τελευταία και παρουσιάζει όψη βενετσιάνικου Παλατιού».
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Πέμπτη 13 Ιουνίου 1935 αρ.φ.8206 σελ 4.
ΒΔ πλευρά του Μοναστηριού, που αποκτά την εικονιζόμενη μορφή του στα μέσα της δεκαετίας του ’30.
Αριστερά βλέπουμε μια μικρή ξύλινη προβλήτα, για την προσέγγιση πλωτών μέσων.
Η γνωστή ξύλινη γέφυρα δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη.
Η φωτογραφία έχει ληφθεί στην διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής 1941 – 1944.
Εκδότης του επιστολικού δελταρίου το Φωτο Τράκια Κομοτηνής (Φωτο Βάττης).
ΝΔ άποψη του Μοναστηριού λίγο προτού καταστραφεί ο Ξενώνας από πυρκαγιά.
Ο εντυπωσιακός Ξενώνας θυμίζει βενετσιάνικο Παλάτι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε προηγούμενο απόσπασμα εφημερίδας.
Εκδότης το Φωτο Βάττης – Κομοτηνή.
Το 1947 ο εντυπωσιακός Ξενώνας του Μοναστηριού καίγεται από σφάλμα επισκέπτη, είπαν, χωρίς πολλές εξηγήσεις. Τι νόημα θα είχαν άλλωστε ;
Να και η σκάλα στην πρώτη της μορφή.
Στο πρώτο βήμα έκανες το σταυρό σου και στο τελευταίο ευχαριστούσες τον Άη Νικόλα, που «σώθκεις».
Η φωτογράφιση έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’50 κι εκδότης το Φωτο Βάττης.
Διαστάσεις : 14 x 9.1 εκ.
Αριστερά στη θέση του μεγάλου Ξενώνα, το εικονιζόμενο αρχονταρίκι.
Κάρτα αχρησιμοποίητη της δεκαετίας του ’70 κι εκδότης ο Ιωάννης Ρέκος – Θεσσαλονίκη.
Διαστάσεις 14.9 x 10.3 εκ.
Σύγχρονη καλαίσθητη εικόνα της Μονής του Αγίου Νικολάου, μέσα απ’ το καλλιτεχνικό φωτογραφικό μάτι του Α.Πανδρευμένου.
Έκδοση : Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.
Διαστάσεις : 20 x 14 εκ.
Εύχομαι στη Νικολέττα και στο Νικόλαο Χρόνια Πολλά
ΜΣΧ
