Του Θανάση Μουσόπουλου
Φέτος, ο γιορτασμός της 4ης Οκτωβρίου 1919 αποκτά μια ιδιαίτερη πανθρακική σημασία. Αυτό οφείλεται στον Πανελλήνιο Εορτασμό Εκατονταετηρίδας της Μικρασιατικής Πληγής 1922.
Από τη μία μεριά οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η ενσωμάτωση της Ξάνθης (1919) και της νοτιοδυτικής Θράκης (1920) στην Ελλάδα εντάσσεται στα παρεπόμενα του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και είναι μία πτυχή του λεγόμενου «Ανατολικού ζητήματος».
Από την άλλη, και συγχρόνως προς την παραπάνω παραδοχή, οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι ο εικοστός αιώνας είναι περίοδος παγκοσμιοποιημένου γίγνεσθαι. Ο ιστορικός Eric Hobsbawm στον τόμο «Η εποχή των άκρων – Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914 – 1991» τονίζει ότι στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο «πολιτική και οικονομία συγχωνεύθηκαν. Η διεθνής πολιτική αντιπαλότητα ακολούθησε τα ίχνη της οικονομικής ανάπτυξης και του οικονομικού ανταγωνισμού, αλλά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γνώρισμα ήταν ακριβώς το γεγονός ότι δεν είχε κανένα όριο».
Αυτή η στάση της πολιτικής απεμπολεί κάθε ανθρωπιστικό και ηθικό στοιχείο και στοχεύει μόνο ή κυρίως στα υλικά κέρδη.
Ο εικοστός αιώνας είναι γεμάτος καταστροφές και αναστατώσεις για όλη τη Θράκη. Οι μεγάλες δυνάμεις ενδιαφέρονται για οικονομικούς λόγους για την ευρύτερη περιοχή – πετρέλαια Θράκης, ΑΟΖ, έλεγχος Στενών. Έχουμε τον ένδοξο Μακεδονικό – Θρακικό αγώνα εναντίον του βουλγάρικου επεκτατισμού, τους Βαλκανικούς πολέμους, στη συνέχεια τον πρώτο παγκόσμιο. Το 1912 η Ξάνθη για οκτώ μήνες περνά στα χέρια των Βουλγάρων, στις 13 Ιουλίου 1913 η πόλη μας λευτερώνεται για πρώτη φορά από τα ελληνικά στρατεύματα μετά από σκλαβιά 550 χρόνων. Όμως στις 28 Ιουλίου του ίδιου χρόνου η Ξάνθη ξαναδίνεται στους Βουλγάρους, που την κρατούν στα βάναυσα χέρια τους ως τις 4 Οκτωβρίου 1919. Τότε με απόφαση των δυνάμεων που συνεδριάζουν στο Παρίσι αποφασίζουν διασυμμαχικός στρατός με τη συμμετοχή και Ελλήνων να κυριεύσουν την περιοχή της σημερινής ελληνικής Θράκης. Τότε άρχισε η διαδικασία για την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα. Τούτο ολοκληρώθηκε το Μάη του 1920. Αυτό γιορτάζουν οι υπόλοιποι Θράκες, εμείς γιορτάζουμε την αρχή της ελευθερίας, οι άλλοι την ολοκλήρωση.
Να θυμηθούμε ότι η Θράκη στις αρχές του εικοστού αιώνα έχει γίνει έρμαιο νέων διασπαστικών ιδεών και των μεγάλων δυνάμεων. Η βόρεια Θράκη αναρπάζεται από τη Βουλγαρία, η Ανατολική ανήκει στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ η Δυτική Θράκη, και η Ξάνθη βέβαια, περνά από την οθωμανική στη βουλγαρική κυριαρχία. Κατά την επταετία της βουλγαρικής κατοχής οι νέοι κατακτητές επιδιώκουν διά πυρός και σιδήρου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή μας. Το πιο συνταρακτικό αυτής της περιπέτειας, που άλλωστε επιβεβαιώνεται με το φρικτότερο τρόπο ως τις μέρες μας είναι η πολιτιστική και ανθρωπιστική διάσταση των πολέμων. Οι Βούλγαροι καταλήστευσαν την περιοχή μας από ελληνικά και χριστιανικά έργα τέχνης και τεκμήρια της εδώ παρουσίας μας.
Το 1919, εκτός από τα αναφερόμενα στην Ξάνθη και την υπόλοιπη νοτιοδυτική Θράκη, έχουμε τον ελληνικό στρατό που αποβιβάζεται στη Σμύρνη, ενώ το 1920 εκτός από τη Δυτική και η Ανατολική Θράκη παραχωρείται στην Ελλάδα. Η περίοδος που ακολουθεί είναι γεμάτη αίμα και τραύματα.
Τον Αύγουστο του 1922 έχουμε την κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου, την πυρπόληση της Σμύρνης, την καταστροφή και τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Όμως εκτός από την απώλεια της Μικρασιατικής – Ιωνικής Γης, χωρίς κανένα λόγο οι Μεγάλες Δυνάμεις επιβάλλουν την απώλεια της Ανατολικής Θράκης και την παραχώρησή της στους Τούρκους. Η Έξοδος από την αρχέγονη ρίζα τριών χιλιάδων ετών είναι η επιβεβαίωση του παγκοσμιοποιημένου γίγνεσθαι, όπως διατύπωσε ο ιστορικός Eric Hobsbawm. Και, βέβαια, αποτελεί την οριστική χαριστική βολή στον ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης που επήλθε με την Συνθήκη της Λωζάνης.
Όταν, λοιπόν τιμούμε και θυμόμαστε την 4η Οκτωβρίου 1919 οφείλουμε να συνυπολογίζουμε την τραγική τριετία που ακολούθησε για την Αρχαία Γη των Θρακών, της ενιαίας Θράκης.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, παραμονές 4ης Οκτωβρίου 2022
