Ένα βιβλίο που μιλά για την εποχή μας, με ένα τρόπο ευφυή και χαλαρό. Τα πιο δύσκολα πράγματα μπορούν να ειπωθούν με τρόπο ευάρεστο. Αναφέρομαι βέβαια στον «Τρυποκάρυδο του Τομ Ρόμπινς.
Θα ξεκινήσω το κείμενό μου με ένα μικρό απόσπασμα χαρακτηριστικό:
«O έρωτας είναι ο ύστατος παράνομος. Το περισσότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσυπογράψουμε σαν συνεργοί του».
«Το σημαντικότερο πράγμα είναι ο έρωτας», είπε η Λη – Τσέρι. «Τώρα το ξέρω. Δεν υπάρχει λόγος να σώσουμε τον κόσμο αν πρέπει για αυτό να χάσουμε το φεγγάρι». Η Λη – Τσέρι έστειλε αυτό το μήνυμα στον Μπέρναρντ με τον δικηγόρο του. Το μήνυμα συνέχιζε: «Δεν είμαι καλά-καλά 20 χρόνων, αλλά χάρη σε σένα, έμαθα κάτι που πολλές σημερινές γυναίκες δεν μαθαίνουν ποτέ: ο Μαγεμένος Πρίγκιπας είναι πράγματι βάτραχος. Και η ωραία πριγκίπισσα έχει δυσοσμία του στόματος. Το συμπέρασμα είναι ότι (α) οι άνθρωποι ποτέ δεν είναι τέλειοι ενώ ο έρωτας μπορεί να είναι, (β) Αυτός είναι ο μόνος και μοναδικός τρόπος να βελτιωθούν οι μέτριοι ευτελείς, και (γ) κάνοντας τον, τον κάνεις. Ο έρωτας κάνει έρωτα. Ο έρωτας κάνει τον εαυτό του. Χάνουμε τον καιρό μας ψάχνοντας για τον τέλειο εραστή αντί να δημιουργούμε τον τέλειο έρωτα. Μήπως αυτός είναι ο τρόπος να κάνουμε τον έρωτα να μείνει;». Την άλλη μέρα, ο δικηγόρος του Μπέρναρντ της παρέδωσε αυτή την απάντηση: «O έρωτας είναι ο ύστατος παράνομος. Απλώς δεν παραδέχεται κανονισμούς. Το περισσότερο που εμείς μπορούμε να κάνουμε είναι να προσυπογράψουμε σαν συνεργοί του. Το περισσότερο την άλλη μέρα αντί να ορκιζόμαστε τιμή και υπακοή καλύτερα να ορκιζόμαστε βοήθεια και παρακίνηση. Αυτό σημαίνει πως η ασφάλεια αποκλείεται. Οι λέξεις ”κάνω” και να “μείνει” καταντάνε ακατάλληλες. Ο έρωτάς μου για σένα δεν δέχεται δεσμά. Σε αγαπώ ελεύθερα και τζάμπα». Η Λη – Τσέρι ελεύθερα βγήκε στις βατομουριές και έκλαψε. «Θα τον ακολουθήσω ως την άκρη του κόσμου» μονολόγησε με λυγμούς. Ναι χρυσή μου, μόνο που ο κόσμος δεν έχει άκρη. Ο Κολόμβος το διευκρίνισε».
Λίγα λόγια για τον Τομ Ρόμπινς και τα έργα του.
Ο Τόμας Γιουτζίν Ρόμπινς (Thomas Eugene Robbins) είναι Αμερικανός συγγραφέας. Γεννήθηκε στις 22 Ιουλίου του 1932 στο Μπλόουινγκ Ροκ (Blowing Rock) της Βόρειας Καρολίνα. Τα μυθιστορήματά του αποτελούνται από πολύπλοκες, συχνά φανταστικές, ιστορίες με σατιρικό υπόβαθρο και πολλές, παράξενες, και καλά τεκμηριωμένες λεπτομέρειες. Το βιβλίο του Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1993, με πρωταγωνίστρια την Ούμα Θέρμαν.
Το 1954 ο Ρόμπινς γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Washington and Lee του Λέξινγκτον, στη Βιρτζίνια, αλλά το εγκατέλειψε λόγω πειθαρχικών προβλημάτων. Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη με σκοπό να γίνει ποιητής, αλλά αργότερα, υπό την απειλή επιστράτευσης, κατατάχτηκε στην αεροπορία. Υπηρέτησε για τρία χρόνια στην Κορέα. Εκεί διδάχτηκε μετεωρολογία και έκανε σε μεγάλη έκταση μαύρη αγορά με σαπούνια και οδοντόπαστες. Επέστρεψε ως πολίτης στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια το 1960. Εκεί εισήχθη στη σχολή Καλών Τεχνών. Μετά την αποφοίτησή του, μετακόμισε στο Σιάτλ για μεταπτυχιακά στη σχολή Ανατολικών Σπουδών του πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον. Εκείνη την εποχή εργάστηκε σε εφημερίδες. Το 1970 μετακόμισε στο Λα Κόννερ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου και ζει μέχρι σήμερα.
Έχει γράψει 8 μυθιστορήματα από το 1971 και μετά. Τα πιο γνωστά είναι «Ο Τρυποκάρυδος» (Still Life with Woodpecker , 1980), «Ο Χορός των Εφτά Πέπλων» (Skinny Legs and All, 1990), «Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν»(1976).
*
Θα δούμε στη συνέχεια στοιχεία και σχόλια για τον περίφημο Τρυποκάρυδο, εκδόσεις Αίολος, μετάφραση Ντίνος Γαρουφαλιάς. Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
«Ο «Τρυποκάρυδος» είναι ένα είδος ερωτικής ιστορίας που εκτυλίσσεται μέσα σ’ ένα πακέτο τσιγάρα Κάμελ. Αποκαλύπτει το σκοπό της σελήνης, εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στους κακοποιούς και τους παράνομους, εξετάζει τη διαμάχη ανάμεσα στο δεσμευμένο σοσιαλιστή και το ρομαντικό ατομικιστή, ζωγραφίζει το πορτραίτο μιας σύγχρονης κοινωνίας με ζάπλουτους Άραβες, εξόριστους βασιλιάδες και εγκυμονούσες μαζορέτες. Τέλος, ασχολείται και με τα μυστήρια των πυραμίδων».
Η Ελισάβετ Σπαντιδάκη, critique.gr, 26/3/2010, γράφει:
«Ο Ρόμπινς έχει έναν πρωτοποριακό τρόπο να γράφει και να συνθέτει τα έργα του. Και η συγκεκριμένη ιστορία αγάπης είναι τόσο ιδιαίτερη που ο αναγνώστης μπορεί μόνο να την παρακολουθήσει απ’ έξω, αμέτοχος. Μοιάζει με μια εξαιρετική ταινία που ο θεατής νιώθει αλλά δεν ταυτίζεται, σκέφτεται αλλά δεν προβληματίζεται. Η ιστορία αυτή έχει να κάνει με την αγάπη μιας ξεπεσμένης πριγκίπισσας, της Leigh-Cheri με τον βομβιστή Bernard. Γνωρίζονται, ερωτεύονται και δυστυχώς, ο Μπέρναρντ πιάνεται και φυλακίζεται για δύο χρόνια. Αυτά τα δύο χρόνια η Λη-Τσέρι αποφασίζει να ζήσει στις ίδιες συνθήκες με τον αγαπημένο της. Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται. Ο Τομ Ρόμπινς γράφει με τόσο αφηρημένο και χαώδη τρόπο που η ιστορία μοιάζει να συνεπαίρνει τον αναγνώστη σαν rollercoaster. Συνειρμική γραφή που θέλει μόνο καλή διάθεση για να την ακολουθήσεις και από κει και πέρα μόνο κερδισμένος βγαίνεις».
*
Δικαιωματικά ο λόγος ανήκει στον συγγραφέα, όχι στον κριτικό ή παρουσιαστή.
«… Μην αφήνεις τον εαυτό σου να γίνεται θύμα της εποχής του. Δεν είναι η εποχή μας που θα μας διαλύσει, όπως δεν είναι ούτε η κοινωνία. Έτσι και κατηγορήσεις την κοινωνία, καταντάς να καταφεύγεις στην κοινωνία για να βρεις τη λύση. Σήμερα υπάρχει η τάση να συγχωρούνται οι ηθικές ευθύνες από τα άτομα και να θεωρούνται θύματα των κοινωνικών συνθηκών. Αν χάψεις τέτοιο παραμύθι και το αγοράσεις, το πληρώνεις με την ψυχή σου. Δεν είναι οι άντρες που περιορίζουν τις γυναίκες. Δεν είναι οι κανονικοί που περιορίζουν τις αδερφές. Δεν είναι οι λευκοί που περιορίζουν τους μαύρους. Αυτό που περιορίζει τους ανθρώπους είναι η έλλειψη χαρακτήρα. Αυτό που περιορίζει τους ανθρώπους είναι πως δεν έχουν το θάρρος του κερατά. Δεν έχουν τη φαντασία να πρωταγωνιστήσουν στην ίδια τους την ταινία κι ακόμα λιγότερο να την σκηνοθετήσουν…»
Tι μας έμαθε ο Τομ Ρόμπινς για τον έρωτα:
“Ο έρωτας είναι ο ύστατος παράνομος. Απλώς δεν παραδέχεται κανονισμούς. Το περισσότερο που εμείς μπορούμε να κάνουμε είναι να προσυπογράψουμε σαν συνεργοί του. Αντί να ορκιζόμαστε τιμή και υπακοή, καλύτερα να ορκιζόμαστε βοήθεια και παρακίνηση. Αυτό σημαίνει πως η ασφάλεια αποκλείεται. Οι λέξεις “κάνω” και “για να μείνει” καταντάνε ακατάλληλες. Ο έρωτας δε δέχεται δεσμά. Αγαπάμε ελεύθερα και τζάμπα”.
Tι μας έμαθε ο Τομ Ρόμπινς για τη ζωή:
“Πως μπορεί κάποιος να είναι πιο αληθινός από κάποιον άλλον; Βέβαια, στο κρυφτούλι, άλλοι κρύβονται και άλλοι ψάχνουν. Ίσως αυτοί που κρύβονται- γλιτώνοντας δυσάρεστες συναντήσεις, αποφεύγοντας εκπλήξεις, προστατεύοντας την ιδιόκτητη περιουσία τους, αγνοώντας τις φαντασιώσεις τους, καταπιέζοντας τις παρορμήσεις τους, αναμασώντας τις καθημερινές ρουτινιάρικες εμπειρίες τους – ίσως αυτοί οι άνθρωποι, άνθρωποι δεν μιλάνε με κουλτουριάρηδες ή που αν είναι κουλτουριάρηδες δεν μιλάνε με συντηρητικούς, άνθρωποι που φοβούνται να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά ή το φίδι από την τρύπα, που φοβούνται να φάνε αυτό που τραβάει η όρεξη τους, που φοβούνται να πιουν μεξικάνικο νερό, που φοβούνται να πάνε κάποιο στοίχημα και να κερδίσουν, που φοβούνται να κάνουν ωτοστόπ, να χαζέψουν στο δρόμο, να κάνουν μπουρδελότσαρκα, να στοχαστούν, να ασπαστούν, να αιωρηθούν, να γλεντήσουν, να χορέψουν, να τα σπάσουν, να γαβγίσουν το φεγγάρι, ίσως αυτοί οι άνθρωποι απλώς να μην είναι γνήσιοι και ίσως ο μαλάκας ο ανθρωποκοινωνιολόγος που λέει το αντίθετο καταντήσει να του τηγανίσουν τη γλώσσα στη θράκα της κόλασης των ψευταράδων”.
*
Κλείνοντας αυτή την ενδεικτική σύσταση του Τρυποκάρυδου, του φιλόσοφου της εποχής μας Τομ Ρόμπινς μια μικρή ακόμη «πέτρα» στο οικουμενικό σήμερα:
«Η ανθρωπότητα εξελίχθηκε —αν εξελίχθηκε— όχι γιατί υπήρξε σοβαρή, υπεύθυνη και προσεκτική, αλλά γιατί υπήρξε κεφάτη, επαναστατική και ανώριμη».
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2022
