Κύριε Πρόεδρε,
ευχαριστώ πολύ.
Όσοι δραστηριοποιούμαστε στον χώρο της υγείας, ο καθένας από τον τομέα της ειδικότητας του, γινόμαστε τις τελευταίες δεκαετείς μοιραία μάρτυρες των αυξανόμενων ποσοστών παχυσαρκίας στον πληθυσμό της ελληνικής κοινωνίας και δυστυχώς μάρτυρες της δυσάρεστης εξέλιξης του φαινομένου της παιδικής παχυσαρκίας σε πραγματική επιδημία. Τα τελευταία δύο χρόνια άλλωστε, η πανδημία του κορωνοϊού φώτισε με τραγικό τρόπο τις διαστάσεις του φαινομένου της παχυσαρκίας και τις επιπτώσεις αυτού στην ανθρώπινη υγεία, σωματική και ψυχική.
Η παχυσαρκία δεν είναι εμφανισιακό χαρακτηριστικό γνώρισμα, αλλά μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αρκετά αυξημένο βάρος σε σχέση με το ύψος του σώματος και υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα, η οποία συσχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία.
Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1 δισ. άνθρωποι διεθνώς είναι παχύσαρκοι και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Η παχυσαρκία αναγνωρίστηκε ως νόσος πριν από περίπου μισό αιώνα και πλέον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χρόνια προβλήματα υγείας παγκοσμίως. Ξεκινάει κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, διατηρείται και στην ενήλικη ζωή και συνδέεται με αυξημένα επίπεδα νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Αυτό όμως που πραγματικά σοκάρει είναι το αυξημένο ποσοστό της στην παιδική και εφηβική ηλικία. Το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις και όπως όλα δείχνουν, θα επηρεάσει τις επόμενες γενιές. Ιδιαίτερη όμως ανησυχία εκφράζει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας που την χαρακτηρίζει ως πανδημία. Στην Ελλάδα δε, το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας έχει λάβει όντως επιδημικές διαστάσεις καθώς η χώρα μας είναι πρώτη στην ΕΕ στην παιδική παχυσαρκία, και στις πρώτες θέσεις στην παχυσαρκία των ενηλίκων. Σύμφωνα με μελέτες, το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών που είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα φτάνει το 20,6%, στα παιδιά ηλικίας 6 – 10 ετών ανεβαίνει στο 38,5% και στα παιδιά ηλικίας 10 – 12 ετών αγγίζει το 41,2%! Τέλος, το 63% των Ελλήνων, ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Πού οφείλεται όμως αυτό το αυξημένο ποσοστό της παιδικής παχυσαρκίας;
Οφείλεται κατ’ αρχάς, στην τεράστια αλλαγή του τρόπου ζωής που ακολουθεί το Δυτικό πρότυπο. Το παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους έχει πλέον εξαλειφθεί και έχει αντικατασταθεί από τα παιχνίδια στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και την τηλεόραση, που μεταφράζονται σε καθιστική πλέον ζωή. Έτσι λοιπόν η ποιότητα ζωής, η ψυχοσύνθεση του ατόμου και τα χαρακτηριστικά της οικογένειας είναι κάποιοι από τους βασικούς παράγοντες που την επηρεάζουν και αυξάνουν τα ποσοστά της. Για την εμφάνισή της όμως, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει, η υπερβολική και λανθασμένη διατροφή, η μειωμένη σωματική άσκηση, η ηλικία, το φύλλο (πιο συχνή στο γυναικείο), το μορφωτικό επίπεδο, διάφορες κοινωνικές αιτίες, ορμονικές και μεταβολικές διαταραχές, γενετικοί παράγοντες, αθεράπευτες ψυχικές παθήσεις, ψυχογενής βουλιμία, αγχώδεις διαταραχές, ψυχώσεις, καταναγκαστική υπερφαγία, τα αντικαταθλιπτικά και σωρεία φαρμάκων.
Τα στοιχεία αυτά γίνονται ακόμα πιο ανησυχητικά αν σκεφτεί κανείς ότι η παιδική παχυσαρκία επιφέρει εκτός από σοβαρές επιπλοκές στην σωματική υγεία (πχ καρκίνο, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικά επεισόδια, σακχαρώδη διαβήτη τύπου Β) και σημαντική επιβάρυνση της ψυχικής υγείας.
Οι ψυχοκοινωνικές επιδράσεις και συνέπειες είναι πολυδιάστατες και σοβαρές. Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι στιγματίζονται και υφίστανται διακρίσεις που συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή τους. Παρουσιάζουν χαμηλότερη συνολική αυτοεκτίμηση σε σχέση με τους συνομηλίκους τους φυσιολογικού βάρους.
Η σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας είναι σύνθετη και πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη και άλλους παράγοντες που ενδεχομένως παίζουν ρόλο. Σύμφωνα με πολλές μελέτες τα υπέρβαρα παιδιά παρουσιάζουν περισσότερα ποσοστά ψυχικών διαταραχών όπως:
- Σεξουαλικές διαταραχές
- Αγχώδεις διαταραχές π.χ. κοινωνική φοβία
- Σωματόμορφα συμπτώματα
- Δ.Μ.Σ.
- Κατάθλιψη
- Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
- Συμπτώματα υπερφαγίας
- Διαταραχές ύπνου
- Εξάρτηση από τσιγάρο και αλκοόλ
- Ιδεοψυχαναγκαστική – καταναγκαστική διαταραχή
Αυτό που πρέπει όλοι μας να γνωρίζουμε είναι πως τα ψυχολογικά προβλήματα και η παχυσαρκία, λειτουργούν αλληλένδετα στα παιδιά από την πρώιμη ηλικία τους. Τείνουν να αναπτύσσονται από κοινού. Και τι θέλω να πω με αυτό. Πως τα ψυχολογικά προβλήματα διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας ενώ παράλληλα και η παχυσαρκία έχει άμεση σχέση με την εμφάνιση βαρέων ψυχολογικών παθήσεων. Δυο συγκοινωνούντα δοχεία.
Σε μια διαχρονική έρευνα του Harvard, οι γυναίκες που ήταν παχύσαρκες ως έφηβες, είχαν στην πορεία της ζωή τους, μικρότερο εισόδημα, χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, ήταν έγγαμες σε μικρότερο ποσοστό, σε σχέση με συνομήλικες τους που ήταν μη παχύσαρκες. Επίσης οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν χαμηλότερα ποσοστά εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και λιγότερες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης ως νέοι ενήλικες. Είναι χαρακτηριστικό πως τα παιδιά αυτά, είναι πιο απομονωμένα στο σχολείο αλλά και κοινωνικά. Έχουν μικρή δημοτικότητα, λιγότερους φίλους και είναι πιο πιθανό να έχουν μαθησιακές δυσκολίες και πενιχρή ακαδημαϊκή επίδοση. Το βασικότερο όμως είναι πως συχνά δέχονται εκφοβισμό με τραγική πολλές φορές κατάληξη.
Στόχος μας πρέπει να είναι η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού.
Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα νοσήματα, έτσι και στην παχυσαρκία, η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη και την πιο αποτελεσματική θεραπεία. Η πρόληψη θα πρέπει να αποτελεί τον στόχο μιας συνδυασμένης προσπάθειας που αφορά το παιδί, την οικογένεια, το σχολείο και την πολιτεία. Η βασική σύσταση σε ένα παχύσαρκο παιδί, σε έναν παχύσαρκο άνθρωπο, είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής, δηλαδή η αλλαγή του τρόπου διατροφής και η άσκηση. Η παθολογία, η χειρουργική και η ψυχιατρική παίζουν καθοριστικό ρόλο στην θεραπεία της αλλαγή συμπεριφοράς και συνηθειών ενώ οι χειρουργικές επεμβάσεις και οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις είναι αρωγός σε αυτή την προσπάθεια.
Πρέπει λοιπόν η πολιτεία να σκύψει το κεφάλι επάνω στο πρόβλημα και να θέσει σε εφαρμογή προγράμματα παρέμβασης σε σχολείαγια την προώθηση της υγιεινής διατροφής και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα θα πρέπει να υλοποιήσει τον σχεδιασμό μιας διαδικασίας εύκολου και έγκαιρου εντοπισμού των οικογενειών υψηλού κινδύνουγια την παχυσαρκία, με κέντρο της παρέμβασης τις δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε όλη την Ελλάδα.
Δεδομένου ότι το πολύπλοκο και ευαίσθητο κοινωνικά πρόβλημα της παχυσαρκίας οφείλεται σε τόσο πολλούς συμπληρωματικούς παράγοντες θα ήθελα να αναφέρω καταλήγοντας, πως η συνεχής και μη εποικοδομητική κριτική έχει αρνητικές επιπτώσεις στα παχύσαρκα άτομα τα οποία δεν έχουν ανάγκη αυτής της στείρας κριτικής αλλά από ουσιαστική στήριξη. Μπροστά στην τραγική αποτύπωση της πραγματικότητας και τις δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον όσον αφορά τη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων, αυτό που δεν θα πρέπει ποτέ κανείς μας να λησμονεί και δίνω ιδιαίτερη έμφαση ως ψυχίατρος, είναι πως ο εαυτός μας δεν είναι μόνο η εξωτερική εμφάνιση αλλά και ο χαρακτήρας μας, η προσωπικότητα μας, η παιδεία και η μόρφωση μας, οι στόχοι μας, οι εμπειρίες και η διάθεση μας.
Συμπέρασμα:
Η παχυσαρκία μπορεί να θεραπευτεί και ο ρόλος της ψυχιατρικής στην αντιμετώπιση της έχει κυριαρχική θέση.
Σας ευχαριστώ
