ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 22/2/22 – ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ 1900»
Συνεχίζοντας τα Μαθήματα Ιστορίας και Πολιτισμού, μετά την έννοια του Έθνους και της Αρχής των Εθνοτήτων, που είδαμε στο προηγούμενο μάθημα, επιχειρήσαμε να προσεγγίσουμε την Ελλάδα και τον Κόσμο στα 1900.
Ξεκινήσαμε την ανάλυσή μας με διευκρινίσεις για την ίδια την ιστορία, που είναι μια μακραίωνη διαδικασία και πορεία. Προσδιορίσαμε τη δομή της ιστορικής κοινωνίας, η οποία περιέχει τρία στοιχεία: οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό. Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι το κοινωνικό αρθρώνεται πάνω στο οικονομικό και το πολιτιστικό πάνω στο κοινωνικό στοιχείο.
Με παραδείγματα από τον ελληνικό χώρο είδαμε την ιστορία της περιόδου που μας ενδιαφέρει.
Φωτίσαμε τη γέννηση και λειτουργία της Μεγάλης Ιδέας στην Ελλάδα και στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο. Η Μεγάλη Ιδέα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία του 19ου και 20ου αιώνα.
Επίσης, μιλήσαμε με τη βοήθεια δύο κειμένων για τη γεωργία στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα και για τις συνθήκες εργασίας των εργατών στην Ελλάδα. Από το 1836 εκδόθηκε νόμος για σύνταξη κτηματολογίου (που ακόμη είναι ζητούμενο!), ενώ η πάνω από 10 ώρες εργασία και προπάντων η παιδική εργασία ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα σύνηθες.
*
Πολύ συνοπτικά παρουσιάσαμε την Ευρώπη και τον Κόσμο κατά τον 19ο αιώνα. Παραθέτουμε τη σχετική ενότητα.
Ο 19ος αιώνας είναι κομβικός για την ιστορία της Ανθρωπότητας. Η βιομηχανική επανάσταση που ξεκινά το 18ο αιώνα από την Αγγλία, εξαπλώνεται κατά το 19ο αιώνα στην υπόλοιπη δυτική Ευρώπη. Η ατμομηχανή , ο σιδηρόδρομος , το ατμόπλοιο συμβάλλουν στη γενικότερη ανάπτυξη και στη μαζική και γρήγορη μεταφορά ανθρώπων και προϊόντων. Από το 1870 αρχίζει η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση με τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας και του πετρελαίου και με την εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης στη βιομηχανία. Στον τομέα της μεταφοράς έχουμε πλέον το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Οι συγκοινωνίες τελειοποιούνται σε όλες χώρες και τις πόλεις. Μέσα στο διάστημα του αιώνα πετυχαίνονται θαύματα στην τεχνολογία και στην παραγωγή.
Σημαντικότατο ρόλο σ’ όλα τα παραπάνω επιτεύγματα παίζει το κεφάλαιο. Δημιουργείται το δίδυμο τράπεζα – βιομηχανία , ενώ επιχειρήσεις μετοχικές και ανώνυμες εταιρείες διαμορφώνουν το κεφαλαιοκρατικό – καπιταλιστικό σύστημα. Το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και η βιομηχανική επανάσταση δημιουργούν τις νέες μεγάλες δυνάμεις , Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής , Ιαπωνία , Γερμανία , Ιταλία. Οι διεθνείς σχέσεις επηρεάζονται από επεκτατισμό – ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία , ιδιαίτερα στο διάστημα 1870 – 1914 , πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο που ακολουθεί. Τέλος , τον οικονομικό ιμπεριαλισμό ακολουθεί ο πολιτιστικός , από τη στιγμή που ιεραπόστολοι και εξερευνητές προετοιμάζουν τον αποικιακό πυρετό της περιόδου. Γενικά , τον 19ο αιώνα υπάρχουν τα σπέρματα όλων των σημαντικών αλλαγών που ισχύουν ως τις μέρες μας : καπιταλιστικό σύστημα , εργατική τάξη , εθνικισμός , σοσιαλισμός , ιμπεριαλισμός και αποικιοκρατία. Αναπτύσσονται οι φυσικές επιστήμες , η τεχνολογία , ά ρ α η ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
*
Κλείσαμε το μάθημα με την ανάγνωση και τον σχολιασμό μιας ενότητας από το κείμενό μου «Ο Μακεδονικός Αγώνας και η Θράκη» (από το βιβλίο μου «Θράκη, μνήμη για το μέλλον» , 1997). Ο καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νεοκλής Καζάζης (1849 – 1936) τονίζει τη μεγάλη σημασία της ολοκληρωμένης παιδείας για την πραγματική απελευθέρωση των Ελλήνων. Προηγήθηκε η ήττα του 1897 και έχουμε μπροστά μας το Μακεδονικό, που απαιτεί εθνική πανστρατιά, διακηρύσσει…
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, 22 Φεβρουαρίου 2022
