Του Θανάση Μουσόπουλου
Γίνεται πολύς λόγος για τις αλλαγές στη λειτουργία των λαϊκών αγορών. Άλλοι τις επικροτούν, άλλοι πάλι θεωρούν ότι με τον νέο νόμο «καταργείται ο θεσμός των λαϊκών αγορών». Δεν είμαι επαρκής στο να αξιολογήσω τα σχετικά θέματα, απλώς μπορώ να πω ότι το κράτος πρόνοιας όπως λειτούργησε από τον προηγούμενο αιώνα διαλύεται ή, εν πάση περιπτώσει, συρρικνώνεται, από τη στιγμή που το κέρδος αποτελεί το κυριότερο κριτήριο λειτουργίας της κοινωνίας. Το διαπιστώνουμε αυτό πολύ συχνά στον καιρό της πανδημίας (πχ Υγεία, Παιδεία, Πολιτισμός).
Όμως, σταματώ αυτή την οπτική γωνία, γιατί σκοπός του γραπτού μου είναι να παρουσιάσω ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από είκοσι περίπου χρόνια για το Παζάρι της Ξάνθης. Στην έκδοση αυτή περιέχονται και δικά μου κείμενα, τα οποία θεωρώ ότι συμβάλλουν στην ανάδειξη του λαϊκού αυτού διαχρονικού θεσμού της πόλης μας.
Το βιβλίο επιγράφεται «Το Παζάρι της Ξάνθης – εύηχο, πολύτροπο, το φιλάνθρωπο», έκδοση του Δήμου Ξάνθης, της Ακαδημίας Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης και του ΕΒΕ Ξάνθης, 2002, σελ. 46. Συνόδευε την έκθεση για το Παζάρι της Ξάνθης που οργάνωσαν οι παραπάνω φορείς στην Αθήνα με την επιμέλεια Μίνας Μαχαιροπούλου και Πασχάλη Ξανθόπουλου.
Περιέχονται δύο εισαγωγικά κείμενα, της Βιργινίας Τσουδερού – Προέδρου του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (σελ.3-4) και του Παναγιώτη Ανδρικόπουλου – Προέδρου του ΕΒΕ Ξάνθης (σελ. 5 -6).
Στη συνέχεια περιλαμβάνεται το άρθρο μου «Τα Παζάρια της Θράκης και η Ιστορία τους. Η περίπτωση της Ξάνθης» (σελ. 7 – 18) , το άρθρο της Μίνας Μαχαιροπούλου «Μια φωτεινή μέρα που αξίζει όσο χίλιες και μία νύχτες» (σελ. 19 – 24), το κείμενο του Γιώργου Φραντζολά «Χαμηλώνει στην κοπή, υψώνει τις τέντες και γράφει κύκλους ελαφρούς» (σελ. 25 – 30). Ακολουθούν «Σελίδες Λογοτεχνίας» (σελ. 31 – 38) που επιμελήθηκα, «Το Παζάρι στο διαδίκτυο» (σελ. 39 – 41) και «Βιβλιογραφία» (σελ. 42 – 43) που αναφέρεται στο ιστορικό κείμενό μου για τα Παζάρια.
Θα πω λίγα λόγια για το άρθρο μου και για τις σελίδες λογοτεχνίας. Στο κείμενό μου για τα Παζάρια, ξεκινώ με μια μικρή ιστορική αναδρομή. Σημειώνω:
«Ένας θεσμός που επιβιώνει με πολλές παραλλαγές ως τις μέρες μας στον ευρωπαϊκό χώρο είναι τα παζάρια […] Η αρχαία ελληνική αγορά και το σύστοιχό της λατινικό forum εκτός από τόπος συνάθροισης είναι και χώρος οικονομικών συναλλαγών […] Το παζάρι, όπως επιβιώνει ως τις μέρες μας, συνδέεται κυρίως με την περίοδο της οθωμανοκρατίας στη Θράκη, η αναφορά και η μελέτη μας θα επικεντρωθεί στα λεγόμενα Μεσαιωνικά και μεταμεσαιωνικά χρόνια της ευρωπαϊκής ιστορίας».
Στη μελέτη μου αναφέρομαι στις πόλεις του δυτικού Μεσαίωνα και στον ελληνικό χώρο κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Στη συνέχεια, ειδικά στο χώρο της Θράκης θα συναντήσουμε τρεις ταξιδιώτες, τον Τζοβάν Μαρία Αντζολέλλο (1470), τον Robert de Dreux (1666) και τον τούρκο περιηγητή Εβλιά Τσελεπή (1667) που μιλούν για τα παζάρια της περιοχής μας. Για να αξιολογήσουμε τις πληροφορίες των παραπάνω ταξιδιωτών, αναφέρομαι στη συνέχεια στο εμπόριο, στις συντεχνίες, στις αγορές, στα χάνια, στα πανηγύρια στη Θράκη «κατά τα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής, την οικονομική και κοινωνική ζωή μ’ άλλα λόγια».
Περιγράφεται ο τόπος και ο τρόπος λειτουργίας των παζαριών στις θρακικές πόλεις (ειδική αναφορά στο Σουφλί).
Το επόμενο μέρος της εργασίας μου αναφέρεται ειδικά στο Παζάρι της Ξάνθης (σελ. 14 – 18). «Το παζάρι της Ξάνθης, που λειτουργεί κάθε Σάββατο, είναι μια επιβίωση του θεσμού αυτού, όπως περιγράψαμε και όπως αναδείξαμε μέσα από τα στοιχεία παλιότερων ταξιδιωτών στη Θράκη και νεότερων ερευνητών. Εξακολουθεί ως τις μέρες μας να παρουσιάζει τα δομικά στοιχεία που αναδείχθηκαν μέσα από τις πηγές».
Να σημειώσουμε ότι «Το παζάρι της Ξάνθης γινόταν επί οθωμανικής κατοχής στη σημερινή κεντρική πλατεία κάθε Κυριακή». Μετά την απελευθέρωση (1919 – 1920) το παζάρι μεταφέρεται στον χώρο της σημερινής λαϊκής αγοράς, κάθε Σάββατο πλέον. Το κείμενό μου κλείνει με στοιχεία για τη λειτουργία του Παζαριού τα τελευταία εκατό χρόνια.
Στην εργασία μου «Σελίδες Λογοτεχνίας» ανθολογώ ποιητικά και πεζά έργα που σχετίζονται με τα παζάρια. Ξεκινώ με τον Κωστή Παλαμά και το έργο του «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», συνεχίζω με τους δύο στυλοβάτες της Θρακικής Λογοτεχνίας: Γεώργιο Βιζυηνό «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου» και Κώστα Βάρναλη «Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου» και «Κιουλάμπεης». Ακολουθούν η Μαρία Ιορδανίδου «Λωξάντρα», ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου «Χριστούγεννα στη Θράκη». Κλείνω με δύο ξανθιώτες: Παναγιώτης Μουχτάρης «Η Ξάνθη του σήμερα και του χθες» και Στέφανος Ιωαννίδης «Οι Ντεγκτσήδες και άλλα διηγήματα».
Κλείνοντας θα αποσπάσω λίγες φράσεις από το κείμενο του φίλου Γιώργου Φραντζολά:
«Φορτηγάκια. Τα μεγάλα χωρισμένα στα δύο. Το μισό σπίτι. Το άλλο μισό μαγαζί. Ανέστιο σπίτι, μαγαζί φερέοικο. Για πλάνητες και οδίτες».
Ένας ύμνος στο Παζάρι της Ξάνθης, στο Παζάρι της καρδιάς μας… Κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει…
Η έγχρωμη φωτογραφία του παζαριού είναι του αξέχαστου φίλου Βασίλη Μαρκόπουλου…
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2021
