Στα κείμενα αυτής της σειράς, που αποσκοπούν στην προσέγγιση της λογοτεχνίας της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, θεωρώ σκόπιμο να ξεκινήσω με τη διευκρίνιση όρων. Η τέχνη του λόγου έχει ποικίλες αποχρώσεις. Ανάλογα καλύπτεται με τους όρους Λογοτεχνία και Γραμματεία. Ο πρώτος περιλαμβάνει τα γραπτά και προφορικά προϊόντα του έντεχνου λόγου, ενώ ο δεύτερος όρος είναι ευρύτερος και υπονοεί το σύνολο των – γραπτών κατά κανόνα- κειμένων μιας συγκεκριμένης κοινότητας, λογοτεχνικών και μη. Η τέχνη του λόγου παρακολουθεί εν γένει την ιστορία και τον πολιτισμό μας κοινωνικού συνόλου, εντασσόμενη σε ευρύτερα χωροχρονικά πλαίσια.
Πρόταξα αυτές τις διευκρινίσεις, γιατί οι δημιουργοί που μας απασχολούν δεν είναι μόνο ποιητές ή πεζογράφοι. Στο σημερινό κείμενο παρουσιάζω τον Δημήτρη Μανθόπουλο και τον Ιάκωβο Μαρτίδη.
Ο Δημήτρης Μανθόπουλος γεννήθηκε το 1937 στη Δράμα, από γονείς πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης. Υπηρέτησε για πολλά χρόνια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Γράφει για παιδιά (ποίηση και πεζό). Βραβεύτηκε πολλές φορές σε διαγωνισμούς Παιδικού Βιβλίου. Το 1999 ο Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου του απένειμε το βραβείο Πηνελόπη Δέλτα, σε αναγνώριση της πολύχρονης ουσιαστικής προσφοράς του στην παιδική λογοτεχνία. Έχουν εκδοθεί δώδεκα βιβλία του και είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και, επί σειρά ετών, πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Δράμας.
Θα παρουσιάσω δύο έργα του. «Με των στίχων τα φτερά», Ποιήματα για παιδιά και νέους 1977-2007, το πρώτο.
Μια πολύτιμη και μοναδική έκδοση του συνόλου της ποιητικής προσφοράς του πολυβραβευμένου ποιητή Δημήτρη Μανθόπουλου. Με στίχους πρωτότυπους και εμπνευσμένους, με χιουμοριστική διάθεση και χωρίς καθόλου διδακτισμό ο Δ. Μ. υμνεί τη ζωή και τον άνθρωπο, τη φύση, την αγάπη, τη φιλία και πάνω απ’’όλα την ειρήνη. Η ποίησή του ευαισθητοποιεί τους νεαρούς αναγνώστες και τους δίνει τη δυνατότητα να προσεγγίσουν την αισθητική απόλαυση της γνήσιας ποιητικής έκφρασης. Κοινή είναι η αναγνώριση μελετητών και κριτικών της παιδικής λογοτεχνίας ότι ο Δημήτρης Μανθόπουλος κατέχει ξεχωριστή θέση στην ποίηση για παιδιά και ότι συνέβαλε αποφασιστικά στην ποιοτική προαγωγή και την ανανέωσή της. Συγκινητικά και πολλές φορές ενθουσιώδη τα σχόλια άλλων κορυφαίων ποιητών· “Ο Μανθόπουλος είναι χάρμα…” θα πει σε συνέντευξή της η Ρένα Καρθαίου.
Πρόσφατα ξανα – διάβασα την «Σαραντόκαρδη», 2001, για μια σαρανταποδαρούσα η οποία ευχαριστιόταν τη ζωή της, και ήταν πολύ ευτυχισμένη. Ήταν πολύ περήφανη για τα πόδια της τα οποία καμάρωνε με τις ώρες, ώσπου μια μέρα άρχισε να ανακαλύπτει ότι πολλοί και διάφοροι χρειάζονταν πόδια, κι αφού εκείνη είχε σαράντα απ’ αυτά, άρχισε να τα μοιράζει δίχως να τσιγκουνεύεται καθόλου…
Το απόλαυσα και συγκινήθηκα ιδιαίτερα. Λέμε ότι είναι κείμενα για παιδιά, κι όμως – όταν κάτι έχουν να πουν – τα απολαμβάνουν και οι μεγάλοι.
Η Τέχνη του λόγου δεν έχει προκατειλημμένα όρια. Αυτό το ένιωσα πολλές φορές διαβάζοντας τα κείμενα και του δεύτερου δημιουργού.
Ο Ιάκωβος Θ. Μαρτίδης γεννήθηκε το 1957 στην Δράμα όπου και μεγάλωσε. Το 1975 πέρασε με υποτροφία στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στα πλαίσια της εξειδίκευσής του στην Ψυχιατρική, εκπαιδεύτηκε μεταξύ άλλων στην οικογενειακή θεραπεία και στην θεραπεία ζεύγους. Τελείωσε με άριστα τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Κοινωνική Ψυχιατρική.
Είναι μέλος διαφόρων επιστημονικών συλλόγων και εταιρειών που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και την ψυχοθεραπεία και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας για την Γνωστική και τη Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
Ζει και εργάζεται στη Δράμα ως ψυχίατρος, ασχολούμενος με την ατομική ψυχοθεραπεία, την ομαδική ψυχοθεραπεία, την συμβουλευτική γονέων, την οικογενειακή θεραπεία και τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Διοργανώνει επίσης ποικίλα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια. Τον απόλαυσα σε εκδηλώσεις στην Ξάνθη. Αυτό που θαυμάζω επίσης είναι τα βιβλία του. Είναι πολλά, θα σας παρουσιάσω δύο, που τα μελέτησα και τα απόλαυσα.
Το πρώτο είναι το «ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ – ΓΟΝΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ Α ΩΣ ΤΟ Ω». Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο:
Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται και αναλύει με έναν απλό και κατανοητό τρόπο εικοσιτέσσερα σημαντικά θέματα που αφορούν τις σχέσεις γονιών-παιδιών βασιζόμενο στην ελληνική πραγματικότητα. Ενθαρρύνει τους γονείς να δουλέψουν για τη δημιουργία σχέσεων που θα βασίζονται στην αγάπη, την αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό.
Συμβάλλει να διαχειρίζονται ποιοτικότερα και να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τα προβλήματα που προκύπτουν. Είναι μοναδικό και πρωτότυπο στο είδος του […]. Συνδυάζει την τεκμηριωμένη παιδαγωγική άποψη, την επιστημονική γνώση με την πρακτική της εφαρμογή με παραδείγματα, χωρίς θεωρητική ορολογία.
Ένας πρακτικός “οδηγός” για το πως κτίζεις μια υγιή σχέση με τα παιδιά σου και -γιατί όχι;- πως μπορείς να πλάσεις ευτυχισμένα παιδιά! Η αμεσότητα του τρόπου γραφής φιλοδοξεί να γοητεύσει τον αναγνώστη».
Και το δεύτερο: «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ – ΟΣΑ ΘΑ ΑΞΙΖΕ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΣΑΣ». Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο:
«Ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει στερημένος από υλικά αγαθά! Δεν μπορεί όμως να ζήσει χωρίς νόημα! Και ο άνθρωπος συγκρούεται ανάμεσα στη θέληση για ζωή με νόημα και στο ανυπόφορο βάρος της υπάρξεως που προέρχεται από την ανυπαρξία νοήματος και λόγου ζωής.
Δύσκολο πράγμα να είναι κανείς τυφλός. Ακόμη πιο δύσκολο όμως είναι να έχει κανείς όραση και να μην έχει όραμα!… Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να μη δεσμεύεται από τη φύση του, από τις αναπηρίες του και γενικότερα από το όποιο τραυματικό παρελθόν.
…Πέρα από τη σιλικόνη που πετρώνει στήθη, μάγουλα και χείλη, υπάρχει και η ψυχολογική σιλικόνη που παγώνει καρδιές, χαμόγελα και λόγια… Φοβόμαστε τις πτώσεις, όχι όμως τις εκπτώσεις στη ζωή μας! Φοβόμαστε τον θάνατο, αλλά εξακολουθούμε ανυποψίαστοι να σκοτώνουμε τις ώρες μας καθημερινά!
…Η συνειδητή μετατροπή της ανάγκης της σχέσης σε επιθυμία της σχέσης με τον άλλον, κάνει τη μεγάλη διαφορά. «Σε αγαπώ και επειδή σε αγαπώ σε έχω ανάγκη». Η ζωή είναι το επιπλέον της αγάπης. Δηλαδή αρχίζεις ουσιαστικά να ζεις μόνον όταν αγαπάς και στο μέτρο που αγαπάς».
Θα κλείσουμε το σημερινό κείμενο με ορισμένες σκέψεις του Ιάκωβου : «Αν δεν έχουμε την ομορφιά μέσα μας, είναι δύσκολο να τη δούμε και κυρίως να την αναγνωρίσουμε στον άλλον. Αν κυριαρχεί μέσα μας η ομορφιά, είναι ευκολότερο να την αναγνωρίσουμε και στο πρόσωπο του άλλου. Αν κυριαρχεί μέσα μας η ασχήμια, η ματιά μας είναι γκρίζα και μέσα από αυτή τη ματιά γκριζάρουν τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα. Άλλωστε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις πολύ συχνά προβάλλουμε στον άλλον τα δικά μας στοιχεία. Γράφει ο Φραντς Κάφκα: «Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ». Και συμπληρώνει ο Πεσσόα: «Όταν η ψυχή πάψει να θαυμάζει, έχει ηττηθεί».
Αναρωτιέμαι, τι είναι και τι δεν είναι Τέχνη του Λόγου, Λογοτεχνία …
(Θα συνεχίσουμε τις προσεγγίσεις μας στη Λογοτεχνία της Δράμας)
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2021
