Ανατ. Μακεδονία και Θράκη – Ιστορική και Πολιτιστική ενότητα …
Η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ενώ φαίνεται ότι είναι διφυής, στην πραγματικότητα είναι ενιαία. Η ιστορία και ο πολιτισμός των δύο νομών (Καβάλας και Δράμας) αριστερά του Νέστου και των τριών νομών (Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου) δεξιά του Νέστου έχουν διαχρονικά πολλά κοινά στοιχεία. Στους δύο, μάλιστα, νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας ανήκει ιστορικά και πολιτιστικά και ο νομός Σερρών.
Ο Νέστος ήταν ανάμεσα στην ιστορική περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης. Με το πέρασμα των αιώνων και των δύο χιλιετηρίδων, ο Νέστος πλέον δεν χωρίζει δύο διαφορετικές περιοχές. Από τα υστεροβυζαντικά χρόνια οι κάτοικοι έχουν κοινή πορεία. Η πρώιμη οθωμανική κατοχή και τα κοινά χαρακτηριστικά σε όλη τη δομή της κοινωνίας ζύμωσαν τον άνθρωπο και την παρουσία του, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά.
Στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 ο ελληνικός πληθυσμός παλεύει όπως και όσο μπορεί. Οι Βιζβίζηδες της Αίνου και τα καράβια τους πρωταγωνιστούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος ευλογεί τα όπλα του Εμμανουήλ Παππά, ενώ τα δύο νησιά της περιφέρειας, Θάσος και Σαμοθράκη, είχαν ηρωική και έντονη παρουσία στον Αγώνα του 21.
Και στις δύο περιοχές τη Μακεδονία και τη Θράκη οι δεκαετίες που ακολούθησαν τη δημιουργία του μικρού νεοελληνικού κράτους ήταν πολύ δύσκολες και συνάμα δημιουργικές. Ο μακεδονικός και θρακικός αγώνας στις αρχές του 20ου αιώνα συνοδεύτηκε από νέες θυσίες και πολύ αίμα. Τερματίζεται η μακραίωνη τουρκική κατοχή, ακολουθεί όμως η σκληρή βουλγαρική βίαιη κατάκτηση.
Οι δύο περίοδοι βουλγαρικής κατοχής ήταν για όλη την περιφέρεια ιδιαίτερα επώδυνη για τις ζωές αλλά και για τα πολιτιστικά αγαθά της περιοχής. Τότε κλάπηκαν, και κρατούνται έως σήμερα στη Βουλγαρία, τα κειμήλια και οι θησαυροί της Μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Δράμας αλλά και της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών και των Μονών Παναγίας Καλαμούς και Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας Ξάνθης.
Και μετά την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση με το ελληνικό κράτος, η περιοχή έχει κοινά χαρακτηριστικά βήματα.
Από τους νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας, με την ανταλλαγή των πληθυσμών αποχωρούν για την Τουρκία οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί, ενώ στους νομούς της Θράκης παραμένουν. Έρχονται εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Φέρνουν μαζί με τον πόνο της προσφυγιάς τον δικό τους πολιτιστικό πλούτο – τρεις χιλιάδες χρόνια δημιουργίας και αγώνων.
Ολοκληρώνεται στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη ο κύκλος αίματος με την εκ νέου Τρίτη βουλγαρική κατοχή κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου πολέμου. Οι Γερμανοί τον Απρίλιο του 1941 παραχωρούν την περιοχή στους συμμάχους τους Βουλγάρους, που την καταδυναστεύουν ως το φθινόπωρο του 1944.
Ακολουθούν τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου και της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Η Ανατολική Μακεδονία και η Νοτιοδυτική Θράκη λίγο πολύ ακολουθούν μια κοινή πορεία. Η δημιουργία της περιφέρειας απλώς επιβεβαίωσε μια μακραίωνη παρουσία στην ιστορία και πολιτισμό.
Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε και προβάλουμε την ιστορική και πολιτιστική ενότητα του χώρου, όπως θα ερευνήσουμε στη συνέχεια των κειμένων μας.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, Μάιος 2021
