Το γεγονός της Σταύρωσης του Θεανθρώπου κατέχει κεντρικό ρόλο στην Θεολογία της Εκκλησίας και στην πίστη. Όπως σε όλα τα γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας και πέρα από το ιστορικό πλαίσιο, υπάρχει πάντοτε και εκείνο της ιερής παράδοσης που μεταφέρει πολύτιμο υλικό.
Τα καρφιά λοιπόν με τα οποία σταυρώθηκε ο Χριστός κατέχουν τη δική τους θέση μέσα στην παράδοση αυτή, αφού αποτελούν ιερά κειμήλια της πίστης. Σύμφωνα λοιπόν με την εκκλησιαστική παράδοση τα καρφιά με τα οποία σταυρώθηκε ο Κύριος δεν σκούριασαν με την πάροδο του χρόνου και ήταν διαφορετικά από εκείνα με τα οποία καρφώθηκαν στο σταυρό οι δύο ληστές.
Τί απέγιναν όμως τα ιερά αυτά αντικείμενα μετά τη σταύρωση;
Ένα από αυτά λέγεται ότι κοσμούσε το στέμμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Υποστηρίζεται επίσης ότι κάποιος Βυζαντινός Αυτοκράτορας το προσέφερε ως δώρο φιλίας στη συνέχεια στο Βασιλιά της Γεωργίας, αλλά κανείς δεν γνωρίζει από τότε που βρίσκεται.
Το δεύτερο καρφί της σταύρωσης βρίσκεται μέχρι σήμερα στο Βατικανό μαζί με πολλά άλλα ιερά κειμήλια που μετέφεραν εκεί οι Σταυροφόροι από τους Αγίου Τόπους.
Τμήμα όμως του τρίτου καρφιού, του «Τιμίου Ήλου» , όπως αναφέρεται στην εκκλησιαστική ορολογία, βρίσκεται εδώ στην Ελλάδα στην Περιφέρεια ΑΜΘ και πιο συγκεκριμένα στο μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στη Θάσο.
Η μοναδικότητα του ιερού κειμηλίου προσέδωσε στο μοναστήρι μεγαλοπρέπεια και φέρνει στη Θάσο πολλούς προσκυνητές για το λόγο αυτό. Στη συνείδηση των ανθρώπων της περιοχής Θεολόγου της Θάσου , όταν αναφέρονται στον Αρχάγγελο Μιχαήλ και στο μοναστήρι που είναι αφιερωμένο σε αυτόν εννοούν και τον «Τίμιο Ήλο» που έχουν την χαρά να φιλοξενούν στην περιοχή τους.
Το τίμιο καρφί της Σταύρωσης του Χριστού προσφέρθηκε στην Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους με Χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη, όπως και τμήμα του ιερού λειψάνου του Αγίου Παντελεήμονα. Οι Πειρατές και η θαυμαστή διάσωση και εμφάνιση του Τιμίου Ήλου Οι δύο αυτές δωρεές του Αυτοκράτορα κινδύνευσαν τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας , όταν οι μοναχοί της Μονής Φιλοθέου μπροστά στην οικονομική ένδεια που μάστιζε τα μοναστήρια του Αγίου όρους εκείνα τα χρόνια επιχείρησαν να φορτώσουν ιερά κειμήλια μεταξύ αυτών και τον «Τίμιο Ήλο» σε ένα καράβι , για να μεταβούν στην Κωνσταντινούπολη για τα απαραίτητα συστατικά γράμματα προς τους Ηγεμόνες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών , ώστε να ζητήσουν από αυτούς βοήθεια. Ο ισχυρός άνεμος μετέφερε όμως το πλοίο στη Μονή Αρχαγγέλου στη Θάσο που ήταν ήδη Μετόχι της Μονής Φιλοθέου του Αγίου όρους.
Κουρασμένοι από την ταλαιπωρία οι μοναχοί ανέβηκαν στο Μετόχι τους για να ξεκουραστούν. Το ίδιο βράδυ όμως πειρατές έφθασαν στο νησί και βλέποντας το πλοίο των μοναχών, καθώς και τη φωτιά που άναψαν στο Μετόχι για να ζεσταθούν όρμησαν και τους σκότωσαν όλους. Λίγο πριν την άφιξη των πειρατών ένας από τους μοναχούς πρόφθασε και έκρυψε το Κιβώτιο με τον «Τίμιο Ήλο» και το τμήμα του λειψάνου του Αγίου Παντελεήμονα στον τοίχο της Εκκλησίας. Με τον τρόπο αυτό διασώθηκαν. Το ίδιο βράδυ η μανία των πειρατών προκάλεσε πυρκαγιά στο ναό και στα γύρω οικήματα.
Κάποια χρόνια αργότερα ένας κάτοικος της περιοχής με το όνομα Ιωάννης που αρρώστησε βαριά είδε στον ύπνο του τον Αρχάγγελο να του λέει να μεταβεί στο Αγίασμα «Γονατές» και να λουστεί με το νερό. Όταν έγινε καλά ο Ιωάννης θέλησε ως προσφορά να χτίσει από την αρχή τον ερειπωμένο ναό και οι οικοδόμοι που όρισε να κάνουν τις εργασίες ανακάλυψαν στον τοίχο της εκκλησίας το κιβώτιο με τον «Τίμιο ‘Ηλο» και το τμήμα του λειψάνου του Αγίου Παντελεήμονα.
Η ιστορία αυτή αποτελεί μια ακόμα απόδειξη της Θείας παρέμβασης, ώστε να βρεθούν με αυτό τον θαυμαστό τρόπο τα ιερά κειμήλια και να κοσμούν μέχρι και σήμερα το όμορφο μοναστήρι του Αρχαγγέλου στη Θάσο.
Η γυναικεία Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είναι η πιο μεγάλη και η πλέον γνωστή μονή της Θάσου και αποτελεί σημαντικό προσκύνημα. Βρίσκεται 35 χιλιόμετρα δυτικά από το Λιμένα Θάσου. Eίναι χτισμένη στο χείλος ενός γκρεμού, κοντά στο χωριό Θεολόγος και η θέα στο Αιγαίο είναι πραγματικά μαγευτική, δίνοντας την αίσθηση στον επισκέπτη ότι αιωρείται. Στη θέση αυτή ο ασκητής Λουκάς, υπακούοντας στο πρόσταγμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, έχτισε το 1.110 μ.Χ. μικρό εκκλησάκι μέσα στο οποίο ανέβλυσε αγίασμα. Σύμφωνα με την παράδοση, την πηγή θέλησαν κάποτε να μιάνουν άπιστοι Τούρκοι. Τότε αυτή στέρεψε με θαυματουργικό τρόπο και ανέβλυσε, και αναβλύζει ακόμη, σε μια σπηλιά κοντά στη θάλασσα. Οι ιερόσυλοι έπεσαν νεκροί. Ύστερα από χρόνια, πάλι θαυματουργικά, κατέληξε στην εκκλησία ο Τίμιος Ήλος, το καρφί που μπήκε στο δεξί χέρι του Εσταυρωμένου Χριστού, που είχε αφιερώσει ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Βοτανειάτης στη Ιερά Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Έπειτα από χρόνια στη θέση της εκκλησίας ιδρύθηκε η Μονή, ως μετόχι πλέον της Μονής Φιλοθέου. Το 1974 ήρθαν μοναχές από το Πήλιο, οι οποίες μαζί με Αγιορείτη ιερομόναχο εργάστηκαν σκληρά και μεταμόρφωσαν το μοναστήρι. Για τη Θάσο και ιδιαίτερα για τους κατοίκους του Θεολόγου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο προστάτης Άγιός τους. Η Χάρη του Αρχαγγέλου, η μοναδικότητα και ευλογία του Τιμίου Ήλου είναι αιτία μεγάλης προσέλευσης προσκυνητών. Εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου, στην εορτή του Αρχαγγέλου και την Τρίτη της Διακαινησίμου.
