Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 έχουν δημοσιευθεί και εξακολουθούν να δημοσιεύονται εκατοντάδες βιβλία. Δεν θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι αρνητικό, αρκεί τα νέα βιβλία αυτά να βοηθούν στο διάβασμα ή ξαναδιάβασμα της Επανάστασης, να απομυθεύουν λάθη και στρεβλώσεις. Στο κείμενό μου αυτό δεν θα ασχοληθώ με τούτο το μεγάλο πρόβλημα. Άλλη είναι η απορία μου: Ποιος θα διαβάσει όλα τούτα τα βιβλία.
Στα πρόσφατα «Νέα» (3-4 Απριλίου 2021) διάβασα ένα ωραίο κείμενο του κ. Κώστα Γεωργουσόπουλου με τίτλο «Πάμε αδιάβαστοι», και επίτιτλο «Τα περιοριστικά μέτρα για τη λειτουργία των Βιβλιοπωλείων και η αναντίστοιχη εικόνα στην αναγνωσιμότητα του γενικού πληθυσμού». Κύριο θέμα του πλούσιου σε προβληματισμό και παραδείγματα κειμένου είναι κάτι γνωστό και πανθομολογούμενο: ότι οι νεοέλληνες δεν διαβάζουν βιβλία.
Δεν θα επεκταθώ προς το παρόν σε τούτο το τραγικό πρόβλημα.
Για να συνδέσω το γραπτό μου με την επέτειο του 21 που τιμούμε, θα θυμηθώ τον Λόγο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα στις 8 Οκτωβρίου 1838. Όταν ήμουν μαθητής ο λόγος αυτός υπήρχε σε κάποιο Αναγνωστικό μας. Τώρα δεν έχω υπόψη μου τι γίνεται.
Ο Κολοκοτρώνης μιλά για τον Αγώνα, την εξέλιξή του, τους συντελεστές, τον εμφύλιο, τα γεγονότα που τον προβλημάτισαν. Κάποια άλλη φορά, θα μιλήσουμε για τον λόγο του αυτό.
Απομονώνω δύο παραγράφους, τους παραθέτω, μετά θα τους σχολιάσουμε. Λέει στους εφήβους που τον παρακολουθούν – είχαν συρρεύσει και τον άκουγαν βέβαια και άλλοι Αθηναίοι.
«Νὰ μὴν ἔχετε πολυτέλεια, να μὴν πηγαίνετε εἰς τοὺς καφενέδες καὶ τὰ μπιλιάρδα. Νὰ δοθεῖτε εἰς τὰς σπουδάς σας καὶ καλύτερα νὰ κοπιάσετε ὀλίγον, δύο καὶ τρεῖς χρόνους καὶ νὰ ζήσετε ἐλεύθεροι εἰς τὸ ἐπίλοιπο τῆς ζωῆς σας, παρὰ νὰ περάσετε τέσσαρους – πέντε χρόνους τὴ νεότητά σας, καὶ να μείνετε ἀγράμματοι. Νὰ σκλαβωθεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας. Νὰ ἀκούετε τὰς συμβουλὰς τῶν διδασκάλων καὶ γεροντοτέρων, καὶ κατὰ τὴν παροιμία, «μύρια ἤξευρε καὶ χίλια μάθαινε». Ἡ προκοπή σας καὶ ἡ μάθησή σας νὰ μὴν γίνῃ σκεπάρνι μόνο διὰ τὸ ἄτομό σας, ἀλλὰ να κοιτάζῃ τὸ καλὸ τῆς κοινότητος, καὶ μέσα εἰς τὸ καλὸ αὐτὸ εὑρίσκεται καὶ τὸ δικό σας.
Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξ αιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και δια τούτο σας ζητώ συγχώρηση, διότι δεν ομιλώ καθώς οι δάσκαλοι σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, ήκουσα και εγνώρισα, δια να ωφεληθήτε από τα απερασμένα και από τα κακά αποτελέσματα της διχονοίας, την οποίαν να αποστρέφεσθε, και να έχετε ομόνοια. Εμάς μη μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε. Και αι ημέραι της γενεάς, η οποία σας άνοιξε το δρόμο, θέλουν μετ’ ολίγον περάσει».
Στέκομαι στη φράση « Νὰ σκλαβωθεῖτε εἰς τὰ γράμματά σας». Ήταν ο καημός του γέρου του Μοριά, δεν ήξερε γράμματα, όπως και πολλοί άλλοι αγωνιστές. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης έμαθε τριανταπέντε χρονώ γράμματα για να γράψει τα Απομνημονεύματα και τα άλλα. Ο Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε τα απομνημονεύματά του στον Γ. Τερτσέτη.
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Βασίλης Καραποστόλης στο άρθρο του «Σκλαβωθείτε στα γράμματα» (σελ. 263 – 276) [Περιοδικό Τετράδια, τ, 76-78 / 2021, Αφιέρωμα στα 200 χρόνια από τη Εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821] γράφει για τη φράση αυτή του Κολοκοτρώνη: «Θέλει να τους κάνει να νιώσουν πως όπως εκείνος κάποτε, το ίδιο κι αυτοί τώρα είναι απαραίτητο να διαθέτουν εξοπλισμό κατάλληλο για την εποχή τους. Τα δικά τους όπλα θα τα πάρουν τώρα από τη μελέτη».
Κλείνοντας το κείμενό μου αυτό να προσθέσω, καλό είναι που γράφονται ιστορίες και βιβλία για το 1821. Επανάσταση είναι να παλέψουμε για να διαβάζουν οι Νεοέλληνες.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ξάνθη, 5 Απριλίου 2021
