«Μονοπάτια Διασποράς Ελλήνων Βλαχοφώνων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη», 2020
8 του Μάρτη, Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας. Αυτή τη μέρα με το κείμενό μου τιμώ τη φίλη συμπολίτισσα Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου, με την ευκαιρία της έκδοσης του τεράστιου βιβλίου – κατάθεσης ψυχής:
«Μονοπάτια διασποράς Ελλήνων Βλαχόφωνων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Aπό τις βουνοκορφές της Πίνδου στη σκιά της Ροδόπης Οδοιπορικό μέσα από ένα ανέκδοτο οικογενειακό αρχείο και μαρτυρίες (16ος-20ος αιώνας», από τις εκδόσεις της ΦΕΞ.
Πρόκειται για ένα ογκώδη τόμο 400 σελίδων. Θα δώσουμε το λόγο στην Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου, να μιλήσει για το έργο της: «Το οικογενειακό αρχείο, στο οποίο βασίστηκε το συγκεκριμένο βιβλίο, παρέμεινε κλειδωμένο και ξεχασμένο, που περίμενε θαρρείς περισσότερο από έναν αιώνα, για να βγει από την αφάνεια και τη λήθη. Όταν κάποια στιγμή αποφάσισα να ξεκαθαρίσω το περιεχόμενό του, ανακάλυψα ότι, εκτός από καλοδιατηρημένα κατάστιχα περιείχε και παλιά έγγραφα, δημόσια και ιδιωτικά, γραμμένα στην αραβική, στην ελληνική και αρκετά στη βουλγαρική και κάποια στη γαλλική γλώσσα. [..] Συγκλονισμένη και έκπληκτη από την αποκάλυψη αυτή, με πολλή συγκίνηση, δέος και συναισθηματική φόρτιση, προσπάθησα να ξεκαθαρίσω και να αρχειοθετήσω όλο αυτό το υλικό. […] Ταξινομώντας το αρχείο χρονολογικά και κατά περιεχόμενο, τα έγγραφα και τα στοιχεία του οποίου αφορούν όχι μόνο την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αλλά και την ιδιαίτερή μου πατρίδα στην Ήπειρο, τη βλαχόφωνη Λάιστα Ζαγορίου, είδα, εκτός των ιστορικών γεγονότων, να ζωντανεύει και να ξετυλίγεται η ιστορία και η πορεία της οικογένειάς μου, η οποία μπορεί να θεωρηθεί κλασσική και πανομοιότυπη με τις ιστορίες όλων σχεδόν των Ελλήνων της διασποράς και ιδιαίτερα των κατοίκων των ορεινών περιοχών της βορειοδυτικής Ελλάδας, βλαχόφωνων και μη. […] H εργασία αυτή αποτελεί για μένα έναν φόρο τιμής στη μνήμη όλων των πρωτοπόρων Ελλήνων της διασποράς, που η ιστορία τούς προσπερνά συνήθως σιωπηλά».
Τα περιεχόμενα του τόμου διαγραμματικά:
Προηγούνται Χαιρετισμοί του Οικουμενικού Πατριάρχη, του Μητρ. Ξάνθης, του Περιφερειάρχη. Ακολουθεί Προλογικό σημείωμα της Αικατερίνης Μάρκου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δ.Π.Θ που επιμελήθηκε τον τόμο και Ευχαριστίες της συγγραφέως
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Οι Έλληνες βλαχόφωνοι ή λατινόφωνοιΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Αίτια διασποράς και μετοικεσίας Ιστορικά γεγονόταΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Μετακινήσεις ανθρώπων και διακίνηση εμπορευμάτωνΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Από τους τόπους καταγωγής προς τις περιοχέςτης διασποράς και της μετοικεσίας (Ανατ. Μακεδονία – Θράκη)
Ι. ΒΟΡΕΙΑ ΠΙΝΔΟΣ – ΙΙ. ΝΟΤΙΑ ΠΙΝΔΟΣ – ΙΙΙ. ΘΕΣΣΑΛΙΑ
ΙV. ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – V. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΟΣΧΟΠΟΛΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ – VI. ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄: Χώροι εγκατάστασης – δραστηριότητες των μετοίκων
Ι. ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΙΙ. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΙΙΙ. ΘΡΑΚΗ – ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΘΡΑΚΗ – ΒΟΡΕΙΑ ΘΡΑΚΗ – ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ-ΑΡΧΕΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ (1864-1949)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Στα χνάρια των προγόνων. Το χρονικό της μετοικεσίας – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Η περίοδος 1919-1920
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Η περίοδος 1920 – 1949 – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Θεσμός Ιεροδικείου – Ιεροδικαστικές αποφάσεις – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄: Αυτοκρατορικόν Οθωμανικόν Κτηματολόγιον – ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄: Σχηματισμός κεφαλαίου – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄: Φορολογικά
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄: Εμπορικές δραστηριότητες – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄: Κατάστιχα – ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι΄: Διάφορα δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα – ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ΄: Σχέσεις και δεσμοί με την ιδιαίτερη πατρίδα Οικογενειακά συμφωνητικά – ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ΄: Οικονομικές σχέσεις και συναλλαγές με την οικογένεια και την ιδιαίτερη πατρίδα – ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ΄: Διαθήκες
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Βιβλιογραφία – Ευρετήριο – Πίνακας Περιεχομένων
Είχα τη χαρά και τιμή να δω το υλικό και το κείμενο πριν οδηγηθεί σε έκδοση. Έμεινα έκθαμβος από τον πλούτο και το μέγεθος. Βλέποντάς το τυπωμένο, εκτός των άλλων, θαύμασα τις πάμπολλες φωτογραφίες που «ζωγραφίζουν» τον τόμο – του δίνουν ζωή.
Σε προηγούμενα κείμενά μου μίλησα για την Χαρίκλεια, ένα μικρό απόσπασμα:
«Η Χαρίκλεια είναι προσωποποίηση «Λόγου και Πράξης». Πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού της Ξάνθης, δημοτική σύμβουλος επί σειρά ετών και αντιδήμαρχος, πρόεδρος του Οδοντιατρικού συλλόγου για 2 θητείες, πλούσια κοινωνική δράση με το Λύκειο Ελληνίδων για μία εικοσαετία και ταυτόχρονα εργαζόμενη επιστήμων [οδοντρίατρος επί 46 έτη], σύζυγος του μουσικού Τηλέμαχου Μεταλλινού και μητέρα 3 παιδιών. Η ίδια σημειώνει σε συνέντευξή της «Βλέποντας όλα αυτά τώρα σκέφτομαι ότι η ζωή είναι ένα πέρασμα». η Χαρίκλεια έγραφε και γράφει. Δημοσίευσε ποιήματά της στα «Θρακικά Χρονικά», έχει μάλιστα ανέκδοτη ποιητική συλλογή. Σε δύο εκδόσεις που επιμελήθηκα του Δήμου μου για τον Στέφανο Ιωαννίδη και για τις Θρακικές Λαογραφικές Εορτές μου εμπιστεύθηκε τα κείμενά της που διακρίνονται για συναρπαστικό λόγο».
ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ – ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ:
Η ΠΡΕΣΒΕΙΡΑ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
Χαρίκλεια, τη σημερινή Ημέρα της Γυναίκας, εμπνέεις σεβασμό και αγάπη για όσα έκανες. Ελπίδα και προσμονή για όσα έχεις να κάνεις στη ζωή σου…
Ένα ποίημά μου για τη Γυναίκα σου αφιερώνω:
Γυναίκα με τα μικρά τα γράμματα
γυναίκα με τα μεγάλα έργα
γυναίκα η άλλη όψη του όνειρου
γυναίκα η άλλη όψη του σύννεφου
γυναίκα η όψη της ζωής
η όψη της αλήθειας γυναίκα
κύκλος σε όλες τις διαστάσεις
αναζήτηση της ανάσας γυναίκα
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ 2021
