Η Δράμα με 45 χιλ. κατοίκους είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του Δήμου Δράμας και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας Ηδωνίδας με μακραίωνη ιστορία, καθώς ο τόπος κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το «Ύδραμα»-«Δύραμα», λόγω της αφθονίας των υδάτων που αναβλύζουν στην περιοχή.[2] Είναι πρωτεύουσα του ομώνυμου Νομού που αποτελείται από πέντε Δήμους: Δήμος Δράμας, Δήμος Παρανεστίου, Δήμος Προσοτσάνης, Δήμος Δοξάτου, Δήμος κ. Νευροκοπίου.
Προϊστορικοί χρόνοι
Κεφαλή του θεού Διονύσου, Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας.
Η περιοχή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ηδωνίδα. Πρώτοι κάτοικοι φαίνεται ότι ήταν οι Δίοι, όπως τους ονομάζει ο Όμηρος, και κατοικούσαν σε τμήμα της πεδιάδας και στα βόρεια ορεινά. Οι Δίοι ήταν πανάρχαιο πελασγικό φύλο, παρακλάδι των Οδρυσών, που θεωρούνταν ότι κατάγονταν από τον Δία και για τον λόγο αυτό ονομάζονταν και Δίοι. Οι Δίοι πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο και στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.[3] Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, στη σημερινή περιοχή Δράμας, που ανήκε στην περιοχή της Ηδωνίδας, βεβαιώνεται ανθρώπινη δραστηριότητα και πολιτισμός.
Τα αρχαιότερα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή της σημερινής πόλης της Δράμας βρέθηκαν στον λόφο της περιοχής «Αρκαδικός». Εκεί τοποθετείται ένας από τους πιο σημαντικούς νεολιθικούς οικισμούς της περιοχής. Τα ευρήματα χρονολογούν τα αρχαιότερα ίχνη ζωής του προϊστορικού αυτού οικισμού στη Μέση Νεολιθική Εποχή. Η ζωή συνεχίστηκε στην ίδια θέση και στην Ύστερη Νεολιθική εποχή και στην εποχή του Χαλκού, καθώς και στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.
Πολιτισμός: Εκδηλώσεις και φεστιβάλ
Το πάρκο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας.
Στη Δράμα λαμβάνουν χώρα διάφορα πολιτιστικά γεγονότα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ένα από αυτά είναι το «Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους» κάθε Σεπτέμβριο. Άλλο σημαντικό είναι το φεστιβάλ τραγουδιού «Dramaica Youth Festival» που πραγματοποιείται ετησίως στο χώρο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας και παίρνουν μέρος τοπικά συγκροτήματα αλλά και άλλα συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα.[45][46]
Επίσης όλο το Δεκέμβριο λαμβάνει χώρα στη Δράμα, η μεγαλύτερη Χριστουγεννιάτικη Γιορτή της χώρας, η «Ονειρούπολη Δράμας», ένα μαγικό χριστουγεννιάτικο χωριό, που θυμίζει έντονα τα αντίστοιχα Χριστουγεννιάτικα χωριά της Κεντρικής Ευρώπης. Ακόμη, την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου διοργανώνεται η «ΔραμΟΙΝΟγνωσία», με αντικείμενο το κρασί και την τέχνη της παρασκευής, αλλά και της απόλαυσης του, καθώς και την πλούσια τοπική γαστρονομία σε μία κατεξοχήν οινοποιητική περιοχή της χώρας. Αξιόλογες δράσεις και εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην πόλη της Δράμας στο πλαίσιο των Ελευθερίων της Δράμας την 1η Ιουλίου.[47]
Πρέπει τέλος να επισημανθεί ότι πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων εκτείνονται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου και στα χωριά της Δράμας, όπως για παράδειγμα η αναβίωση εθίμων όπως τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης που αποτελεί ένα πανάρχαιο δρώμενο με τις ρίζες του στη λατρεία του θεού Διονύσου, το Καρναβάλι στη Χωριστή κ.ά.[48]
Εγκατάσταση προσφύγων Μικρασιατικής Καταστροφής
Μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και την Ανταλλαγή πληθυσμών το 1923-1924, εγκαταστάθηκαν στη Δράμα πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Ανατολικής Θράκης, της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Μικράς Ασίας (Ιωνία, Βιθυνία, Καππαδοκία, Πόντος, Λυκαονία, κ.ά.)
Η Αγία Βαρβάρα ήταν Χριστιανή Μικρασιάτισσα αγία και μεγαλομάρτυς, που έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας.
Στο βίο της αναφέρεται ότι η Αγία Βαρβάρα ήταν ένα όμορφο κορίτσι που έζησε στην πόλη της Νικομήδειας στη Μικρά Ασία, επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιανού. Ο Διόσκορος ή Διόσορος, ο φανατικός εθνικός (ειδωλολάτρης) πατέρας της, την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο προκειμένου να τη διαφυλάξει από μνηστήρες. Ωστόσο μυστικά προσηλυτίστηκε στο Χριστιανισμό. Ο πατέρας της διέταξε να χτιστεί για αυτή ένα λουτρό, ούτως ώστε να μην αρχικά δύο παράθυρα, η Βαρβάρα εγκατέστησε άλλο ένα για να τιμήσει την Αγία Τριάδα εκμυστηρευόμενη τον λόγο στον πατέρα της. Τότε ο πατέρας της, βλέποντας αυτή την αλλαγή, εξεμάνη και διέταξε να την παραδώσουν στον Ρωμαίο Έπαρχο κατά τους διωγμούς των Χριστιανών. Ο Έπαρχος θαυμάζοντας την ομορφιά της προσπάθησε στην αρχή να την μεταπείσει, βλέποντας όμως ότι εκείνη ήταν ανένδοτη την υπέβαλε σε μαρτύρια, περισσότερο για να την σώσει από την οργή του πατέρα της που ήθελε να φονευθεί. Τελικά ο Έπαρχος διέταξε τον αποκεφαλισμό της, και όρισε την ποινή να εκτελέσει ο ίδιος ο πατέρας της που ήταν και επιθυμία του. Σύμφωνα με τον βιογράφο αυτής Συμεών, ο ίδιος ο πατέρας της την αποκεφάλισε ως «πατρικαίς χερσί τω πατρικώ ξίφει την τελείωσιν δέχεται». Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη. Η Ιουλιανή της Νικομηδείας μαρτύρησε μαζί με τη Βαρβάρα και τιμάται επίσης ως αγία.
Ο τόπος αλλά και ο χρόνος του μαρτυρίου της αγίας Βαρβάρας δεν είναι γνωστός. Έτσι κατ΄ άλλους φέρεται πως μαρτύρησε στη Νικομήδεια της Βιθυνίας το 210, κατ’ άλλους στην Ηλιούπολη (σημερινή Baalbek) του Λιβάνου το 360 και κατ’ άλλους (εκδοχή καθολικών) σε κάποια πόλη της Τοσκάνης.
Η μνήμη της
Η σύνδεση της Αγίας με κεραυνό συσχέτισε την επίκλησή της έναντι κεραυνού και φωτιάς. Έτσι η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα αγία του Πυροβολικού[1] καθώς επίσης των μεταλλωρύχων, των ανθρακωρύχων και των εργαζόμενων σε λατομεία, υπόγεια έργα, σήραγγες και ορυχεία. Επίσης είναι προστάτιδα των σταφιδεργατών στο Ηράκλειο Κρήτης. Παλαιότερα «Αγία Βαρβάρα» ονόμαζαν οι ναυτικοί τις πυριτιδαποθήκες και τους χώρους πυρομαχικών των πολεμικών πλοίων.
Στις αγιογραφίες εικονίζεται να κρατά άγιο ποτήριο, κλαδί φοίνικα ή σταυρό μαρτυρίου. Σε άλλες αγιογραφίες βρίσκεται ιστάμενη προ πύργου με τρία παράθυρα.
Η μνήμη της εορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου.
Είναι πολιούχος της πόλης της Δράμας και του Ρεθύμνου.
Πολιούχος Δράμας Το πάρκο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας στη Δράμα.
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν το 1383 η Δράμα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας τέθηκε προς κατεδάφιση από τους κατακτητές για να χτιστεί στη θέση του ένα τζαμί. Τα σχέδιά τους όμως άλλαξαν ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας καθώς η περιοχή πλημμύρισε με νερό και δημιουργήθηκε λίμνη που σκέπασε την εκκλησία. Έτσι, η αγία Βαρβάρα καθιερώθηκε ως πολιούχος της Δράμας, και ακριβώς απέναντι από τη λίμνη χτίστηκε αργότερα νέα εκκλησία που αφιερώθηκε στην Αγία. Μέχρι σήμερα διατηρείται το έθιμο την παραμονή της γιορτής της, στις 3 Δεκεμβρίου, εκατοντάδες παιδιά να αφήνουν τα αυτοσχέδια φωταγωγημένα καραβάκια τους στα νερά της λίμνης, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία. Με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος στέλνει στο βυθισμένο εκκλησάκι το κερί του για την Αγία επάνω σε ένα σανίδι από ξύλο.[2][3][4][5]
Υμνολογία Απολυτίκιο της Αγίας Βαρβάρας
Βαρβάραν την Αγίαν τιμήσωμεν
εχθρού γαρ τας παγίδας συνέτριψε
και ως στρουθίον ερρύσθη εξ αυτών,
βοηθεία και όπλω του Σταυρού η πάνσεμνος.
Κοντάκιο της Αγίας Βαρβάρας
Τω εν Τριάδι ευσεβώς υμνουμένω
ακολουθήσασα, σεμνή αθλοφόρε,
τα των ειδώλων έλιπες σεβάσματα,
μέσον δε του σκάμματος, εναλθούσα
Βαρβάρα, τυράννων ου κατέπτηξας απειλάς,
ανδρειόφρον, μεγαλοφώνως κράζουσα σεμνή.
Τριάδα σέβω την μίαν θεότητα.
Μεγαλυνάριο της Αγίας Βαρβάρας (αναφέρεται ομού με του Ιωάννη Δαμασκηνού).
Τον θείον κοσμήτορα της Χριστού Εκκλησίας
πάντες Ιωάννην Δαμασκηνόν ύμνοις
συν τη θεία σεπτή καλλιπαρθένω
Βαρβάρα επαξίως ανευφημήσωμεν.
Ιερά λείψανα
Κατά τον 9ο αιώνα έγινε ανακομιδή των λειψάνων της και η μεταφορά τους από την Βιθυνία στην Κωνσταντινούπολη. Κατά δε το 991 ο Αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ δώρησε μέρος αυτών στους Βενετούς οι οποίοι και τα απόθεσαν στον Ναό του Αγίου Μάρκου.
Κατά το 12ο αιώνα, μέρος υπολοίπων λειψάνων της Αγίας μεταφέρθηκαν από την Κωνσταντινούπολη στο Μοναστήρι του Αγίου Μιχαήλ με τους Χρυσούς Τρούλους στο Κίεβο, όπου παρέμειναν ως το 1930, όταν μεταφέρθηκαν εκ νέου στον Καθεδρικό Ναό του Αγ. Βλαδίμηρου στην ίδια πόλη.
Ο εορτασμός της στην Ορθόδοξη εκκλησία λαμβάνει πανηγυρικό χαρακτήρα.
Τι γίνεται στη Δράμα ανήμερα της εορτής της Αγίας Βαρβάρας. Οι θρύλοι και τα έθιμα που τηρούνται ακόμα και σήμερα
Κάθε χρόνο στις 4 Δεκεμβρίου, ημέρα εορτής της Αγίας Βαρβάρας, πολιούχου της Δράμας και προστάτιδας του Πυροβολικού, στην πόλη της Δράμας πραγματοποιούνται θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στο μικρό εκκλησάκι στην ομώνυμη περιοχή, δίπλα στη λίμνη όπου στον πυθμένα της ακόμη και σήμερα διασώζονται να ερείπια της πρώτης εκκλησίας, συρρέουν χιλιάδες για να προσκυνήσουν την εικόνα της.
Τι λέει ο θρύλος
Σύμφωνα με το θρύλο που τυλίγει τις πηγές της πόλης, όταν το 1830 η Δράμα κατακτήθηκε από τους Τούρκους, το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας γκρεμίστηκε για να χτιστεί στη θέση του ένα τζαμί. Τα σχέδια των κατακτητών όμως άλλαξαν ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας.
Η περιοχή πλημμύρισε με νερό, κι έτσι το τζαμί δεν χτίστηκε ποτέ. Από τότε η Αγία Βαρβάρα έγινε η πολιούχος της Δράμας, και ακριβώς απέναντι από τη λίμνη, με τα θεμέλια της παλιάς εκκλησίας στα σπλάχνα της, χτίστηκε η καινούρια εκκλησία που αφιερώθηκε στην Αγία που έσωσε το εκκλησάκι της.
Αγία Βαρβάρα: Ο θρύλος και το έθιμο με τα καραβάκια των ευχών
Η Μεγαλομάρτυς Αγία Βαρβάρα γεννήθηκε το 275 μ.Χ. στη Νικομήδεια και μαρτύρησε το 306 μ.Χ. Ο άπιστος πατέρας της αποκεφάλισε την Αγία με το ξίφος του. Σύμφωνα με την παράδοση, ενώ το ξίφος του πατέρα της απέκοπτε το κεφάλι της, η Θεία Δίκη με μορφή κεραυνού κατέκαυσε τον άσπλαχνο πατέρα. Αυτόν τον τιμωρό κεραυνό συμβολίζουν τα πυρά του Πυροβολικού μας, του οποίου είναι προστάτης. Επίσης προστάτιδα και των παιδιών, και τα φυλάει από τις κακές παιδικές αρρώστιες.
Το όμορφο έθιμο
Την παραμονή της γιορτής της, στις 3 Δεκεμβρίου, εκατοντάδες παιδιά αφήνουν τα φωταγωγημένα καραβάκια τους στα ήρεμα νερά της λίμνης, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία, προσφέροντας μοναδικό θέαμα το σούρουπο. Είναι τα καραβάκια των ευχών. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το έθιμο αυτό. Σύμφωνα με την πρώτη, την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας, μετά τη λιτανεία, ο κόσμος έστελνε στο βυθισμένο εκκλησάκι το κεράκι του για την Αγία πάνω σε ένα σανίδι από ξύλο.
Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο ότι η Αγία Βαρβάρα ήταν και η προστάτιδα των κοριτσιών που τις φυλούσε από τη γλωσσοφαγιά και τις βοηθούσε στα αισθηματικά τους. Έτσι όλα τα ελεύθερα κορίτσια στις 3 του Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια του Εσπερινού και μόλις σκοτείνιαζε, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης. Κάποιες κοπέλες έβαζαν τα κεράκια τους πάνω σε σανίδες ξύλου και μαζί με μια ευχή τα έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Η πορεία της σανίδας στη λίμνη έδειχνε αν η ευχή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Αν το κεράκι έσβηνε θεωρούνταν αποτυχία αλλά η ελπίδα έμενε, καθώς το επόμενο πρωί όλα τα κορίτσια κατέφθαναν και πάλι στη λίμνη για να πλυθούν με το νερό που η Αγία Βαρβάρα είχε αγιάσει το προηγούμενο βράδυ.
Το πρωινό ομαδικό πλύσιμο των κοριτσιών στα νερά της Αγίας Βαρβάρας έφτανε να παίρνει την μορφή διαγωνισμού, διότι σε κάθε γειτονιά τα κορίτσια διαγωνίζονταν ποιο θα σηκωθεί πιο πρωί και θα τρέξει στα νερά να καθαγιαστεί. Και ήταν ιδιαίτερα ωραίο το θέαμα κοριτσιών να τρέχουν στα σκοτεινά και παγερά ξημερώματα της δεκεμβριανής ημέρας εντελώς αμίλητα για να πλυθούν στα… ζεστά νερά και κατόπιν να ανταλλάξουν την καλημέρα και τις ευχές.
Αγία Βαρβάρα: Ο θρύλος και το έθιμο με τα καραβάκια των ευχών
Για να «γλυκάνουν» την Αγία σε πολλά μέρη του τόπου μας την ημέρα της γιορτής της προσέφεραν τη βαρβάρα, μια γλυκιά νηστίσιμη σούπα από σιτάρι, σταφίδες, σουσάμι, καρύδια, και άλλους σπόρους. Η γλυκιά σούπα «βαρβάρα», που μοιάζει με το κολλυβόζουμο, είναι ένα έθιμο πανάρχαιο και θυμίζει την πανσπερμία. Στους χριστιανούς η παρασκευή της βαρβάρας καθιερώθηκε από το εξής περιστατικό: Ο σατανικός νους του Διόσκουρου είχε συλλάβει ένα δόλιο και αποτρόπαιο σχέδιο για την εξόντωση των χριστιανών της περιοχής του. Κάλεσε όλους τους αρτοποιούς της περιοχής του και τους έδωσε εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί που θα παρασκεύαζαν, όπως και οι πωλητές τροφίμων στα τρόφιμα που θα πωλούσαν.
Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του η Βαρβάρα, και ειδοποίησε τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα, και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στα σπίτια τους. Έτσι κάθε χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ό,τι πρόχειρο της βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος από μόνο του δεν έφτανε για μια σωστή μαγειριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγο από όλα. Δηλαδή λίγο στάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ό,τι άλλο σχετικό είχαν, κι όλα μαζί τα μαγείρεψαν. Έτσι χάρη στη Βαρβάρα σώθηκαν, και από τότε σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού καθιερώθηκε στη γιορτή της να μαγειρεύουν το παρασκεύασμα αυτό που είναι γλυκό και φαγητό μαζί και λέγεται «βαρβάρα».
Πρέπει δε να σημειωθεί ότι και οι Τούρκοι κάτοικοι της Δράμας εκτιμούσαν την Αγία Βαρβάρα συμμετέχοντας στη λιτανεία, προσφέροντας αφιερώματα στην εικόνα και ανάβοντας λαμπάδες. Πολλές δε Τουρκάλες έτρεχαν στις πηγές της τα χαράματα αμίλητες για να πλυθούν και να καθαγιαστούν.
Η αναφορά στην Αγία Βαρβάρα δεν πρέπει να θεωρηθεί ως αποτελειωμένη ιστορική περιγραφή -Σε περίπτωση που θα υπάρξει επιθυμία για ιστορικές περιγραφές, τότε μπορείτε να πάρετε ερεθίσματα από πολλαπλά ιστορικά θέματα από τον 8ο π.Χ. Αιώνα ως την Μικρασιατική καταστροφή από τις δύο ιστοσελίδες που αναφέρω αρχικά στο δικό μου facebook Konstantinos
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση και διάδοση με κάθε τρόπο με την προϋπόθεση να αναφέρεται συγγραφέας και Πηγή
Για την αντιγραφή : Κωνσταντίνος Σ. Ναλμπάντης, Ομογενής του εξωτερικού
