Του Μανώλη Σ. Χούμα
Τέλος Οκτωβρίου του 1922 και τα ορφανά παιδάκια του μεικτού Ορφανοτροφείου της Αδριανούπολης, μεταφέρονται εσπευσμένα σιδηροδρομικώς στην Ξάνθη.
Η φιλανθρωπική οργάνωση “Περίθαλψη Εγγύς Ανατολής” φροντίζει, ώστε τα ορφανά του Ιδρύματος της Αδριανούπολης να φτάσουν με ασφάλεια στην πόλη μας.
Τ’ αθώα θύματα της Βουλγαρικής θηριωδίας και της Μικρασιατικής τραγωδίας και καταστροφής, θα βρουν φιλόξενη στέγη στην πολύπαθη Ξάνθη, που μόλις βγήκε απ’ την αιώνια σκλαβιά.
Για τ’ αγοράκια θα δημιουργηθεί Ορφανοτροφείο Αρρένων στη Μονή των Ταξιαρχών, τα δε κοριτσάκια θα ενταχθούν στο υπάρχον Ορφανοτροφείο Θηλέων.
Τον Οκτώβριο του 1922 στο Οικουμενικό Πατριαρχείο εκλέγεται Μητροπολίτης Ξάνθης και Καβάλας, ο Μητροπολίτης Νεοκαισαρείας Πολύκαρπος ο Ψωμιάδης.
Ο Δεσπότης αποδεικνύεται άριστος προστάτης των ορφανών, αλλά και αμέριστος αρωγός των παλιννοστούντων Ξανθίων και των προσφύγων.
Την ίδια χρονιά, δηλαδή το 1922, Δήμαρχος Ξάνθης είναι ο Χριστόδουλος Μπρωκούμης.
Πολιτεία κι Εκκλησία θα σκύψουν ευλαβικά πάνω απ’ τα δυο Ιδρύματα κι αυτά; κι αυτά θα μεγαλουργήσουν αποδίδοντας επίλεκτα μέλη στην κοινωνία.
Τα παιδάκια σε υγιές περιβάλλον αρχών κι αξιών και με υποδειγματική φροντίδα, διδάσκονται γράμματα και τέχνες για την μελλοντική επαγγελματική τους αποκατάσταση.
Ο μουσικός Κωνσταντίνος Σπάθης δημιουργεί την Φιλαρμονική του Ιδρύματος, που αφήνει εποχή. Τον μεγάλο μαέστρο διαδέχονται ο Μ. Νικολάου κι ο Μιχάλης Λουκοβίκας.
Κάθε μεγάλο αγοράκι έχει υπό την προστασία και την άμεση επίβλεψή του ένα μικρό, που το αποκαλεί “αδελφάκι” κι όλα μαζί αποκαλούν “μητέρα” την διευθύντρια του Ορφανοτροφείου.
“πατέρας” των μικρών αποκαλείται ο Δεσπότης Ξάνθης, που είναι ο επίτιμος πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του κρατικού Ιδρύματος.
Πρώτη διευθύντρια του Ιδρύματος των αγοριών είναι η Τερψιχόρη Ψάλτου, που την βλέπουμε με την σκούρα αμφίεση στη φωτογραφία του Αναρρωτηρίου.
Είναι η γυναίκα που αφοσιώνεται πλήρως στα παιδιά και η ικανότητά της στη διεύθυνση, δημόσια αναγνωρίζεται κι επαινείται.
Η ανάρτηση αφιερώνεται με σεβασμό στη μνήμη των ορφανών παιδιών εκείνης της εποχής, των αθώων θυμάτων της αγριότητας των πολέμων, αλλά και όλων εκείνων που αγωνίστηκαν για την δημιουργία και την καλή λειτουργία του Ορφανοτροφείου Αρρένων Ξάνθης.
Αναρρωτήριο του Ορφανοτροφείου Αρρένων Ξάνθης σε επιστολικό δελτάριο, γραμμένο το 1925.
Με τη σκούρα αμφίεση η διευθύντρια Τερψιχόρη Ψάλτου.
Η γραφή του υπότιτλου μας παραπέμπει στον Ξανθιώτη φωτογράφο Αθανάσιο Βολίδη.
Διαστάσεις δελταρίου 13.7 x 8.9 εκ.
Εθνική Στέγη Ελληνικόν Ορφανοτροφείον Αδριανουπόλεως 1920 – 1922.
Το μεικτό Ίδρυμα έρχεται τον Οκτώβριο του 1922 στη Ξάνθη.
Πηγή, διαδίκτυο.
Τραγικές στιγμές της μεταφοράς των ορφανών απ’ την Αδριανούπολη στη Ξάνθη.
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 1922 αρ.φ.3900 σελ 3.
Στο Μοναστήρι των Ταξιαρχών, κάτω απ’ τα ερείπια της Ακρόπολης της Βυζαντινής Ξάνθειας, στεγάζεται μέχρι το 1933 το Ορφανοτροφείον Αρρένων Ξάνθης.
Η εικόνα αποτελεί τμήμα πολυθεματικής κάρτας – τέλος δεκαετίας του ’20 – με μοναστήρια κι εκκλησίες της Ξάνθης,
Η κάρτα γράφτηκε και στάλθηκε απ’ τη Ξάνθη το Σεπτέμβριο του 1931.
“…ναυάγια της τύχης και της Μικρασιατικής τραγωδίας, χάρις εις την μητρικήν στοργήν, μεθ’ ης ένα έκαστον τούτων περιβάλλει η Διευθύντρια του ανωτέρω Ορφανοτροφείου κ.Τερψιχόρη Ψάλτου, πεπροικισμένη δια της απαραμίλλου πείρας όπως μορφώση και παρουσιάση εν τη κοινωνία χαρακτήρας τελείους …”
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Θεσσαλονίκης, Δευτέρα 11 Ιουνίου 1923 αρ.φ.4032 σελ 2.
Στην διοίκηση του Ορφανοτροφείου Αρρένων διαβάζουμε ονόματα γνωστών, για την κοινωνική τους προσφορά, Ξανθίων όπως Πιαλόγλου, Λαδάς, Παπαδόπουλος, Χρηστίδης, Παπαστεργίου κ.α.
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Κυριακή 10 Ιανουαρίου 1626 αρ.φ.4974 σελ 1.
Μπροστά η γυναίκα με τη σκούρα αμφίεση είναι η διευθύντρια του Ιδρύματος Τερψιχόρη Ψάλτου.
Η διευθύντρια και η διοπτροφόρος γυναίκα φωτογραφίζονται στην κάρτα αρ.1 του Αναρρωτηρίου.
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Κυριακή 17 Ιουλίου 1927 αρ.φ.5524 σελ 5.
Δημοσιογραφική αναγνώριση της άριστης λειτουργίας του Ιδρύματος και της υποδειγματικής περίθαλψης των αγοριών! Στο τέλος του άρθρου σημειώνεται, “Ότι και αν γράψωμεν βέβαια θα είναι κατώτερον της πραγματικότητος”.
ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Παρασκευή 24 Ιουνίου 1927 αρ.φ.5501 σελ 3.
Εδώ θαρρώ πως δεν χρειάζεται καμμιά κόκκινη υπογράμμιση, αφού όλο το κείμενο αποτελεί ύμνο για τα μικρά ορφανά.
Η γιορτή των δύο Ιδρυμάτων έγινε στην αυλή του Εθνικού Ορφανοτροφείου Θηλέων Ξάνθης, που η κεντρική του είσοδος ήταν στην οδό Βενιζέλου – παλιό κονάκι του Χασήμ μπέη.
Η φιλαρμονική ήταν του Ιδρύματος των Αρρένων.
Ένα απ’ τα κοριτσάκια που συμμετείχαν στη γιορτή φαντάζομαι, πως ήταν η μετέπειτα διευθύντρια του Ιδρύματος των Θηλέων Σοφία Γαβριηλίδου.
Ο Ξανθιώτης ανταποκριτής ΧΡΙΧΑΛΗΣ είναι ο Χρί(στος) (Χατζημι)χάλης.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Θεσσαλονίκης, Πέμπτη 27 Ιουνίου 1929 αρ.φ.1693 σελ 5
Το άρθρο μας πληροφορεί, πως η απόφαση της κατάργησης του Ορφανοτροφείου Αρρένων Ξάνθης και η ενσωμάτωσή του στο αντίστοιχο της Δράμας έχει ληφθεί.
Μένει ωστόσο να γραφτεί ο επίλογος, που έρχεται λίγους μήνες αργότερα.
Προφανώς η συγχώνευση έγινε με Υπουργική Απόφαση, για λόγους οικονομίας, μιας και τα Ιδρύματα ήταν κρατικά.
ΘΑΡΡΟΣ Δράμας, Κυριακή 1 Ιανουαρίου 1933 αρ.φ.3144 σελ 1.
Ο επίλογος της ύπαρξης του Ορφανοτροφείου Αρρένων Ξάνθης και η μεταφορά του στο αντίστοιχο της Δράμας, γράφτηκε τον Ιούλιο του 1933.
Τελευταίος Διευθυντής του Ιδρύματος ήταν ο Νικόλαος Μάντζιος και τελευταίος μουσικοδιδάσκαλος ο Μιχάλης Λουκοβίκας.
ΘΑΡΡΟΣ Δράμας, Σάββατο 22 Ιουλίου 1933 αρ.φ.3337 σελ 3.
