Από τους πιο όμορφους, απλούς και απέριττους τάφους, είναι οι λίθινες σαρκοφάγοι των Αβδήρων. Γέννημα της εποχής τους, των ύστερων αρχαϊκών και των πρώιμων κλασικών χρόνων, που πάντρευαν την απλότητα με τη λειτουργικότητα.
Είναι μονοκόμματες, κατασκευασμένες από το πέτρωμα της Μάνδρας, αυτό που λέγεται ψαμμίτης ή πωρόλιθος. Το εσωτερικό τους, κάποτε, είναι βαμμένο με κόκκινο χρώμα. Το κάλυμμά τους είναι επίσης μονοκόμματο και μιμείται δίρριχτη στέγη. Πολύ σωστά, διότι ο τάφος είναι το σπίτι του νεκρού, που οι δικοί του του το προίκισαν για πάντα.
Έλα, όμως, που στο πέρασμα των χρόνων ήλθαν άλλοι και ζήλεψαν την όμορφη αυτή κατοικία. Και την σφετερίστηκαν, χωρίς αιδώ. Και έτσι στα ρωμαϊκά και στα βυζαντινά χρόνια, πολλοί από αυτούς τους «αθάνατους» τάφους, χρησιμοποιήθηκαν ξανά. Δυο-τρεις μάλιστα βρίσκονται ακόμη έξω από τον επισκοπικό ναό του Πολυστύλου.
Και ακόμα πιο μετά, άλλοι κάτοικοι του ίδιου τόπου τους βρήκαν χρήσιμους για άλλη μια φορά: στερεοί, στεγανοί, είχαν το κατάλληλο σχήμα και μέγεθος για να γίνουν γούρνες, ποτίστρες για τα ζώα. Και με τη χρήση αυτή τους συναντούσαμε τα παλιότερα χρόνια σε χωράφια και σε αυλές σπιτιών.
Σήμερα, κάποιοι εκτίθενται στον αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων προς τέρψη και γνώση.
Από την ομάδα Αρχαιολόγοι και Αρχαιολάτρες Αβδήρων και Ξάνθης (Κωνσταντίνα Καλλιντζή)
