Του Μανώλη Σ. Χούμα
Το εκπληκτικά όμορφο αυτό κομμάτι της παλιάς Ξάνθης, γραφικό απομεινάρι μιας άλλης εποχής, παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτο στο διάβα του χρόνου.Τα σπίτια θαρρώ πως μας κοιτάζουν αθώα στα μάτια, σαν να θέλουν επιτακτικά και με τη γλώσσα της ψυχής, να μας διηγηθούν το ιστορικό τους παραμύθι.
Ποιο από σας θέλει πρώτο να μας πει την ιστορία του; Εγώ, εγώ φωνάζουν τα περισσότερα σηκώνοντας ψηλά το χέρι. Η αφήγηση είναι συναρπαστική και ξεδιπλώνεται μπροστά μας, σαν από ταινία του παλιού σινεμά.Ελληνιστική και Βυζαντινή περίοδος, ακμάζων Ελληνικός κοινοτισμός επί Τουρκοκρατίας, αλλά και σκληρές Βουλγαρικές κατοχές μέχρι την απελευθέρωση, κυριαρχούν στη μυθιστορηματική αφήγηση της πολύπαθης πόλης.Η εξιστόρηση έχει έντονο άρωμα ταμπάκου, αλλά πως αλλοιώς; αφού η Ξάνθη ήταν η παγκόσμια μητρόπολη των καπνών “ανατολικού τύπου”.
Η καλλιέργεια και η εμπορία του χρυσόφυλλου φυτού της, κατέστησαν αυτήν πασίγνωστη στα πέρατα του κόσμου!Κάτω δεξιά, στα Μυλαγώνια, διακρίνουμε τους τρείς Κοινοτικούς υδρόμυλους και το δυτικό λίθινο βάθρο της παλιάς γέφυρας .Στο σημείο αυτό ο Κόσσινθος χωριζόταν σε δύο κλάδους – κοίτες.
Η πρώτη και η καμπυλόσχημη δεύτερη κοίτη, που περνούσε απ’ το Ξενία, τον Ηλεκτροφωτισμό, το Παζάρι και κατέληγε στη γέφυρα του Γυμναστηρίου, οριοθετούσαν ένα κομμάτι γης γνωστο με τ’ όνομα Νησάκι ή νησίδα Καναράς.Άραγε ο Τάσος Ευστρατίου ο παλαιστής, τυχαία ονόμασε “νησάκι” το αξέχαστο εξοχικό του κέντρο;
Το επιστολικό δελτάριο γράφτηκε και στάλθηκε απ’ την Ξάνθη τον Απρίλιο του 1914 κι αυτό επιβεβαιώνει πως τότε περίπου λειτούργησε η επόμενη νέα γέφυρα.
Η κάρτα εκδόθηκε στην διάρκεια της ενσωμάτωσης της Ξάνθης στη Βουλγαρία 1913-19 κι έχει διαστάσεις 13.9 x 8.8 εκ.
Γράφτηκε στην Ξάνθη – Ксанти την 1η Απριλίου του 1914, ταχυδρομήθηκε απ’ αυτήν στις 3, όπως μας λέει η στρόγγυλη σφραγίδα του λεηλατημένου γραμματοσήμου των 5 στοτίνκι με τον Τσάρο Φερδινάνδο κι έφθασε στο ενδιάμεσο Πάζαρτζικ στις 5 του ίδιου μήνα.
Παραλήπτης ο Κύριος (Γκόσποντιν) Γκεόργκι Σπάσοφ.
Οι κάρτες της εποχής αυτής, με θέμα την Ξάνθη, είναι δυσεύρετες και δυστυχώς κατά πλειοψηφία Βουλγαρικές.
