«Σήμερα ψέλνουν εκκλησιές κι όλα τα μοναστήρια
Ψέλνει και η Αγια Σοφιά, το Μέγα Μοναστήρι,
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξήντα δυο καμπάνες
Κάθε καμπάνα και παπάς
Ψιλή φωνή εξέβγηκε μέσα απού τα ουράνια:
«Αγία Σοφία πάρθηκε σ’ Αγαρηνών τα χέρια
να κόψουνε οι ψαλμωδιές» (Μ. Ασίας, Βιθυνίας)
*
Ένα ταπεινό κείμενο νιώθω την ανάγκη να παρουσιάσω για την Αγιά Σοφιά της Πόλης. Το θέμα είναι πνευματικό, θα μ’ αφήσετε να ξεκινήσω με «πολιτικά» σχόλια.
Ο Ταγίπ Ρετζέπ Ερντογάν ονειρεύεται να υποκαταστήσει τον Κεμάλ Ατατούρκ. Κάνει έργα για τα οποία θέλει να τον θυμούνται. Στα εκατό χρόνια από το νέο κράτος της Τουρκίας θέλει να βάλει τη δική του σφραγίδα.
Η χώρα του τώρα βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρίση, ταυτόχρονα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει ελευθερία και δημοκρατία.
Ο Εντογάν παλεύει να κρατηθεί σε ένα παγκόσμιο μεταβατικό πεδίο. Γαντζώνεται κατά τη φράση «ο πνιγμένος από τα μαλλιά πιάνεται». Ό,τι καταφέρει και όσο καταφέρει.
Η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε μουσουλμανικό τέμενος είναι μια ιστορική και πολιτιστική παλινδόμηση την οποία κανείς δεν μπορεί να δεχτεί σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι ο Εντογάν μιλά για Αγιά Σοφιά – Ayasofya – σαν κρυπτοχριστιανός…
*
Από το 330 μ.Χ. που εγκαινιάστηκε η Κωνσταντινούπολη ξεκίνησε η ιδέα για μια μεγάλη εκκλησία στην πρωτεύουσα αφιερωμένη στην του Θεού Σοφία. Πραγματικά χτίστηκε μια εκκλησία στα μέσα του 4ου αιώνα, που καταστράφηκε από πυρκαγιά στις αρχές του 5ου αιώνα, ξανάγινε ναός που καταστράφηκε επίσης. Ο ναός που διασώζεται ως σήμερα χτίστηκε από τον Ανθέμιο και Ισίδωρο επί Ιουστινιανού που τον εγκαινίασε το 537 μ.Χ. Τότε κατά την παράδοση ανέκραξε «Νενίκηκά σε, Σολομών!». Ο ναός σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στην περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204 – 1261) έγινε ναός των Καθολικών, ενώ μετά την άλωση του 1453 μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος. Στις περιόδους Φραγκοκρατίας και Οθωμανοκρατίας η Αγιά Σοφία υπέστη πολλές ζημιές.
Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στα πλαίσια εκσυγχρονισμού του κράτους μετέτρεψε την Αγιά Σοφιά σε Μουσείο. Η Ουνέσκο από το 1985 συγκαταλέγει το μνημείο στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
“Γιατί πουλί μ΄ δεν κελαηδείς πως κελαηδούσες πρώτα
Για πως μπορώ να κελαηδώ ;
Με κόψαν τα φτερούδια μου, με πήραν τη λαλιά μου
Μας πήρανε μπρ’ αμάν την Πόλη μας και την Αγια Σοφιά μας
Κλαίγει πικράν η Παναγιά» (θρήνος Θράκης)
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ – 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020
