«ΕΔΩ ΄ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου, εσύ διαβάτη όπου πατήσεις να προσέχεις. Εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου και απ ΄τη θυσία κι απ΄ τη σκληρότητα του ανθρώπου. Εδώ μια στήλη απλή, μαρμαρινή όλη και όλη με ονόματα σεμνά, κι η Δόξα τα ανεβαίνει λυγμό-λυγμό ,σκαλί-σκαλί, μέγιστη σκάλα».
Γιάννης Ρϊτσος
Στις 10 Ιουνίου 1944 ημέρα Σάββατο διαπράχτηκε « μια από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του πολέμου», όπως τα χαρακτηρίζει ο ιστορικός Mark Mazower. Παρόμοιες είναι και οι εκτιμήσεις άλλων μελετητών. «Αι σφαγαί του Διστόμου και η καταστροφή του ωραίου τούτου χωριού-γράφει ο Δ. Μαγκριώτης που ασχολήθηκε με τα εγκλήματα κατά την Κατοχή-, υπερβαίνουν εις αγριότητα και εις απανθρωπίαν όλα τα απαίσια εγκλήματα των Γερμανών που διέπραξαν εις την Ελλάδα».
Οι δυνάμεις κατοχής, αναζητώντας αντάρτες του ΕΛΑΣ, μπήκαν , με διαταγή του Διοικητού της φάλαγγας Υπολοχαγού Χάνς Ζάμπελ, στην Βοιωτική κωμόπολη αποκλείοντας όλες τις εξόδους. Συγκέντρωσαν τους κατοίκους και διάλεξαν 114 άνδρες και 114 γυναίκες (κάποιες με τα μωρά στην αγκαλιά τους).Κροτάλισαν τα πολυβόλα και το Δίστομο ξεκληρίστηκε. Φεύγοντας οι κατακτηταί άφησαν πίσω τους κρανίου τόπο αφού φρόντισαν να πυρπολήσουν τα σπίτια. Οι χιτλερικοί είχαν προετοιμάσει την επιδρομή. Ξεκίνησαν γύρω στις εφτάμισι το πρωί από τη Λιβαδειά, ενώ μια άλλη ορδή ερχόταν από την Άμφισσα. Με δύο επιταγμένα αυτοκίνητα κουβαλούσαν μασκαρεμένους σαν μαυραγορίτες άνδρες των Ες-Ες, τέχνασμα για να αιφνιδιάσουν και να χτυπήσουν τον ΕΛΑΣ. Πίσω από τους ντυμένους με πολιτικά ρούχα Γερμανούς στρατιώτες, που γύρω στις 10 το πρωί έφτασαν στο χωριό και στην διαδρομή τους θέρισαν περίπου κάθε ίχνος ανθρώπινης ζωής….
Ένας από εκείνους που γλίτωσε και γύρισε στο χωριό τη νύχτα, δίνει τη φοβερή εικόνα του ολοκαυτώματος του Διστόμου: «Ψυχή δεν υπήρχε μέσα στο Δίστομο. Μονάχα η ερημιά και ο χάρος. Δεν ακουγόταν πουθενά γαύγισμα σκύλου. Τα΄ χαν κι αυτά γαζώσει μαζί με τους ανθρώπους. Φυσούσε ένας δυνατός, άγριος αγέρας. Και τα παραθυρόφυλλα χτυπούσαν αδιάκοπα. Στα πόδια μας μπροστά σκοτωμένοι άνθρωποι, σκύλοι και μουλάρια…..Θάνατος και συμπεριφορά .Το χωριό βογκούσε. Πολλοί τραυματισμένοι βρίσκονταν ακόμη αβοήθητοι….».
Η περιοχή της Λιβαδειάς, η Αθήνα, η Ελλάδα ολόκληρη πάγωσαν. Ένα μήνα μετά τη σφαγή, οι Γερμανικές αρχές κατοχής έκαναν ανακοινώσεις για τη «δημοκοπία περί ωμοτήτων εις το Δίστομον». Ισχυρίζονταν ότι τα περί ολοκαυτώματος ήταν επινοήσεις των κομμουνιστών! Ακόμη, ότι μια Γερμανική στρατιωτική μονάδα δέχτηκε επίθεση από αντάρτες του ΕΑΜ μπροστά από το Δίστομο, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί σε άμυνα και στη συνέχεια σε επίθεση εναντίον «των συμμοριτών, οι οποίοι είχον οχυρωθεί μέσα εις το Δίστομον, με όλα τα υπάρχοντα μέσα»,
Έτσι, «κατόπιν της χρησιμοποιήσεως των βαρέων Γερμανικών όπλων, εκυριεύθη εξ εφόδου το Δίστομον….Ηριθμήθησαν περί τους 250 νεκροί συμμορίται» και «ο θάνατος αριθμού τινός γυναικών και παιδιών υπήρξεν αναπόφευκτος κατόπιν της χρησιμοποιήσεως των βαρέων όπλων και τοιούτου κανονιοβολισμού εναντίον του χωρίου».
Με το ολοκαύτωμα του Διστόμου είναι ταυτισμένο ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο .Ένα «ρεπορτάζ» που γράφτηκε σχεδόν πάνω από τους τάφους, ενώ ακόμη κάπνιζαν τα ερείπια. Πρόκειται για το βιβλίο του ιστορικού συγγραφέα και λογοτέχνη Τάκη Λάππα (1904-1995).Το χρονικό του, που έμεινε πια με τον τίτλο «Η σφαγή του Διστόμου», αποτέλεσε ντοκουμέντο στη δίκη της Νυρεμβέργης (Νοέμβριος 1945).
Για τη σφαγή του Διστόμου εκτός από τις αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων συγκλονιστικές λεπτομέρειες περιλαμβάνονται σε έκθεση του τότε Νομάρχη Βοιωτίας προς το Υπουργείο των Εσωτερικών Η έκθεση αυτή δημοσιεύεται στο βιβλίο του Δημ. Γατόπουλου, Ιστορία της Κατοχής.
Τις ίδιες ωμότητες όμως έκαναν τα Γερμανικά στρατεύματα του Χίτλερ και σε άλλες περιοχές της Πατρίδας μας:
α. Κάνδανος: Καταστράφηκε από τα θεμέλια το χωριό που πρόβαλε αντίσταση στην Μάχη της Κρήτης και σκοτώθηκαν οι κάτοικοι στις 3 Ιουνίου του 1941.
β. Κερδύλλια Νομού Σερρών: 250 κάτοικοι εκτελέσθηκαν στις 17 Οκτωβρίου του 1941, σε αντίστοιχα για τον φόνο ενός Γερμανού στρατιώτη.
γ. Μεσόβουνο Κοζάνης: 137 κάτοικοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μαχητές του Αλβανικού μετώπου, εκτελέστηκαν στις 23 Οκτωβρίου του 1941.
δ. Κομμένο Άρτας:Καταστράφηκε το χωριό και εξοντώθηκαν 317 άτομα (από τα οποία 172 γυναίκες) στις 16 Αυγούστου του 1943.
ε. Επαρχία Βιάνου:11 χωριά καταστράφηκαν και 352 άνδρες εκτελέσθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943.
ζ. Καλάβρυτα: 848 κάτοικοι των Καλαβρύτων και 200 από τα γύρω χωριά εκτελέσθηκαν στις 13 Δεκεμβρίου του 1943.
η. Πύργοι Κοζάνης :318 κάτοικοι της Κοινότητας θανατώθηκαν μαρτυρικά ( οι 180 κάηκαν ζωντανοί στους αχυρώνες του χωριού ) στις 24 Απριλίου 1944.
στ: Μονοδένδρι Λακωνίας:118 Έλληνες όμηροι εκτελέσθηκαν στις 26 Νοεμβρίου 1943.
Αιωνία σας η μνήμη άξια τέκνα της Πατρίδος, τραγικά θύματα της Γερμανικής Κατοχής, Έχουμε υποχρέωση να θυμόμαστε την θυσία σας, γιατί αλλιώς θα χαθούμε γρήγορα κι΄ εμείς.
Αντγος ε.α..
Φωτιάδης Νικόλαος
Επίτιμος Υδκτής Δ΄Σ.Σ.
