Του Μανώλη Σ. Χούμα
ΖΗΤΩ Η 4η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ αναγράφεται στο αναρτημένο πανώ, στην αρχή της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Η 4η Οκτωβρίου του 1919 είναι η χρονολογία, που σηματοδοτεί την απελευθέρωση της Ξάνθης ύστερα από πεντέμισι αιώνες δουλείας κάτω απ’ τον οθωμανικό ζυγό. Είναι η χρονολογία της απαλλαγής απ’ τους Βούλγαρους, τους τελευταίους κατακτητές της Ξάνθης, που εφάρμοσαν σκληρή και μεθοδευμένη τακτική Εθνοκάθαρσης σε βάρος του Ελληνικού στοιχείου, αγγίζοντας τα όρια της Γενοκτονίας.
Αιώνια τιμή και δόξα στους απελευθερωτές της Ξάνθης, της Ελληνικής ΙΧης Μεραρχίας του στρατηγού Γεώργιου Λεοναρδόπουλου. Μεταπολεμικά η 4η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως ημέρα τοπικής ιστορικής μνήμης και γιορτάζεται κάθε χρόνο, με παρελάσεις και πλήθος εκδηλώσεων.
Η χρονιά της καθιέρωσης του εορτασμού της επετείου της απελευθέρωσης, δεν είναι με ακρίβεια γνωστή. Αυτό συνέβη μάλλον προς το τέλος της δεκαετίας του ’50, επί δημαρχίας Βασίλειου Βασιλειάδη.
Στην ανάρτηση επισυνάπτεται ένα απόσπασμα (το παλιότερο που έχω στο αρχείο μου) σχετικό με τον εορτασμό, της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – Κυριακή 6 Οκτωβρίου 1957 αρ.φ.15194 σελ.7.
Η εικονιζόμενη μορφή της κυβολιθοστρωμένης πλατείας και των πέριξ αυτής δρόμων, δημιουργήθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’20 επί δημαρχίας Ευριπίδη Χασιρτζόγλου.
Το συνολικό έργο του Χασιρτζόγλου αναμορφώνει την πόλη και τον καταξιώνει, ως έναν απ’ τους πλέον σημαντικούς Δημάρχους Ξάνθης. Μια σύντομη οικοδομική περιήγηση από δεξιά : το καφενείο “Κεντρικόν” του Χαϊδά ιδιοκτησίας Στ.Μπλάτσιου κι ακολουθούν, το φαρμακείο του Δράκου Βελέντζα, το καφενείο “Εμπορικόν”του Τζελέπη, δύο καταστήματα Ιωάννη Σεμιτέλου (Χαλάτσης – Αλεξίου), τα Έτοιμα Ενδύματα Καλπακτσίδη, η “Νέα Ελλάς” του Αρβανίτη, το βιβλιο-χαρτοπωλείο του Βακιάνη, το καλύτερο υποδηματοπωλείο της πόλης των Αφων Γκαγκαβούζη, το βιβλιο-χαρτοπωλείο Παρασχίδη κ.α.
Στην απέναντι πλευρά της Βασ.Κωνσταντίνου βλέπουμε στο βάθος τα ισόγεια καταστήματα των Βαρτάν Μπαλατλιάν, Ανανία Ανανιάδη κ.α. και στη γωνία με το ροζ χρώμα το Μεντρεσέ, στο ισόγειο του οποίου ήταν το ζαχαροπλαστείο Κασπαρίδη, το ποδηλατάδικο του Τσεκμέ, το κουρείο Καλεβρά … στον όροφο δε, το Πολιτικό Γραφείο του Οσμάν Νουρή Φετά, τ’ οδοντιατρείο της Άννας Λαδά κ.α.Δίπλα στο Ρολόι και πίσω απ’ το Αστικό της Κυψέλης, τα ηλεκτρικά του Σιούτη και πιο πίσω ο κουμπές του Χαμάμ του Μεστάναγα και ψηλά ο μιναρές του Σούννε Τζαμιού, του μαχαλά των Σουννιτών Μουσουλμάνων.
Αν άνοιγε και λίγο το πλάνο προς τ’ αριστερά, θα μπορούσαμε …να παραγγείλουμε και κάνα τζιγιεροσαρμά απ’ την μοναδική και ανεπανάληπτη “κληματαριά” του Νίκου Κουτσουρίδη.
Μπροστά ο κύριος με τα γυαλιά και την τσάντα στο δεξί, θυμίζει έντονα τον Καστοριανό γιατρό της Ξάνθης Στέργιο Στάθη, τον πρωταγωνιστή της καθιέρωσης του Ξανθιώτικου Καρναβαλιού.
Η κάρτα ανήκει σε μια σειρά επιχρωματισμένων επιστολικών δελταρίων άγνώστου εκδότη (ίσως του Φωτο Κομνηνός) και κυκλοφόρησε το 1958 ή λίγο πριν.
Σχ : 13.8 x 8.7 εκ , σε φωτογραφικό χαρτί Leonar.
