Ιστορικά Τελευταία Νέα

Το ταξίδι της ψυχής κατά τον Πλάτωνα

Βασίλης Τσιάντος Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος

Το ερώτημα που θα μας απασχολήσει στο σύντομο αυτό κείμενο είναι η πορεία της ψυχής μετά τον θάνατο, όπου θάνατο θεωρούμε τον διαχωρισμό της ψυχής από το σώμα, άρα μιλάμε ουσιαστικά για τον θάνατο του σώματος. Το κείμενο αυτό αφιερώνεται στις ψυχές που «έφυγαν», και που ταξιδεύουν τώρα, κυρίως κατά την περίοδο του κορονοϊού και δεν δόθηκε η ευκαιρία να ακουμπήσουμε ένα λουλούδι στον τάφο τους και να ευχηθούμε «καλό ταξίδι». Κάθε ψυχή είναι αθάνατη, λέει ο Πλάτων. Διότι, προσπαθεί να αιτιολογήσει την άποψή του, κάθε πράγμα που κινείται από μόνο του είναι αθάνατο (Φαίδρος, 245c6). Έτσι, σαν συμπέρασμα συνάγεται ότι κάθε άλλο πράγμα που το κινεί κάτι άλλο και το ίδιο το κινεί κάτι άλλο, αναπόφευκτα όταν σταματήσει την κίνησή του, σταματά και η ζωή του. Άρα, μόνο ότι κινεί τον ίδιο τον εαυτό του είναι πηγή κίνησης και για τα υπόλοιπα πράγματα, όσα κινούνται. Στην συνέχεια αναφέρεται ο Πλάτων στην «αρχή», η οποία είναι κάτι που δεν δημιουργείται, διότι αν δημιουργείτο δεν θα ήταν «αρχή».

Ασφαλώς θεωρούμε σαν δεδομένο ότι ο άνθρωπος εκτός από σώμα διαθέτει και ψυχή, διότι διαφορετικά δεν θα είχε νόημα η αναφορά σε αυτή και το ταξίδι της. Τι απογίνεται, λοιπόν, η ψυχή, μετά τον διαχωρισμό από το σώμα; Εφόσον είναι αθάνατη κάπου πηγαίνει. Ποιο είναι το ταξίδι της; Ή καλύτερα ας αναρωτηθούμε πρώτα με τι μοιάζει η ψυχή. Η ψυχή, κατά τον Πλάτωνα, μοιάζει με ένα ζεύγος φτερωτών αλόγων και ένα ηνίοχο. Των θεών τα άλογα και ο ηνίοχος, όπως και οι ίδιοι, είναι από καλή γενιά και επίσης είναι αγαθοί. Τα δικά μας, όμως, άλογα, δηλαδή των θνητών, είναι ανάμεικτα. Από τα δικά μας άλογα το ένα είναι ωραίο, καλό και από καλή γενιά, το άλλο, όμως, από αντίθετη γενιά. Έτσι, ο ηνίοχός μας έχει δύσκολη δουλειά να κάνει. Από την άλλη, η ψυχή περιφέρεται εδώ και εκεί, ώσπου να αρπαχτεί από κάποιο στερεό και να μπει μέσα σε αυτό. Έτσι, το στερεό αποκτά κίνηση, θεωρώντας ότι το ίδιο κινεί τον εαυτό του. Το φτέρωμα χρειάζεται για να σηκώσει το βαρύ προς τα πάνω, προς τον αιθέρα, όπου κατοικεί η γενιά των θεών.

Το θείο είναι ωραίο, σοφό και καλό. Με αυτά τα χαρακτηριστικά τρέφεται και αυξάνεται το φτέρωμα της ψυχής. Αντίθετα, με το αισχρό και με το κακό και τα αντίθετα των προηγουμένων φθίνει και καταστρέφεται. Την κίνηση των θεών την ακολουθούν όσοι θέλουν και όσοι μπορούν, διότι ο φθόνος στέκεται έξω από το «θείο χορό». Όταν η πομπή ακολουθεί ανηφορική πορεία τα οχήματα των θεών οδηγούνται εύκολα. Αντίθετα, τα υπόλοιπα πορεύονται με δυσκολία. Διότι, είναι βαρύ το άλογο της κακίας και προς την γη ρέπει. Έτσι, εδώ είναι ο «πόνος» (κόπος) και ο έσχατος αγώνας της ψυχής. Πώς, όμως, και με ποια μέθοδο ή εργαλείο μπορούμε να «δούμε» αυτά τα «θεία πράγματα» και να κατευθυνθούμε προς το «θείο»; Η μέθοδος είναι η αναζήτηση της αλήθειας, και αυτή είναι θεατή μόνο στον κυβερνήτη της ψυχής, που είναι ο νους, ο οποίος αποτελεί και το εργαλείο της μεθόδου. Η διάνοια του θείου, αλλά και κάθε άλλη ψυχή, η οποία τρέφεται με νου και επιστήμη ακήρατη (αμόλυντη, ανόθευτη), όταν αντικρύσει για πολύ χρόνο το «ον» σε περίπτωση που το αγαπήσει οδηγείται στο ίδιο σημείο, στον υπερουράνιο τόπο. Κατά την περίοδο αυτής της περιφοράς γνωρίζει την δικαιοσύνη «καθ’ εαυτήν», την σωφροσύνη, την επιστήμη. Αυτή είναι η ζωή των θεών! Τι γίνονται, όμως, οι υπόλοιπες ψυχές; Κάποιες ακολουθούν τους θεούς χωρίς καμία δυσκολία. Οι υπόλοιπες αν και επιθυμούν την άνοδο, εν τούτοις έχουν έλλειψη δυνάμεων, οπότε συμπαρασύρονται και καταποντίζονται. Οι ηνίοχοι κάνουν σφάλματα και ακρωτηριάζονται. Στην προσπάθειά τους να δουν το «ον» κοπιάζουν πολύ, αλλά δεν μπορούν να το αντικρύσουν και τρέφονται με δοξασίες. Οπότε, όσες ψυχές δεν μπορέσουν να ακολουθήσουν τον θεό θα εμφυτευτούν σε κάποια θήρειο φύση (ζωική φύση). Υπάρχουν εννέα επίπεδα για την κατοικία της ψυχής, κατά τον Πλάτωνα. Την καλύτερη μοίρα μετά τον θάνατο έχει η ψυχή που έζησε με δίκαιο τρόπο, ενώ αντίθετα όποιος ζήσει άδικη ζωή τυχαίνει χειρότερης μοίρας όταν πεθάνει.   

Η επιστροφή της ψυχής στον υπερουράνιο τόπο δεν γίνεται εάν δεν περάσουν δέκα χιλιάδες χρόνια, εκτός από την ψυχή αυτού που φιλοσοφεί χωρίς δόλο. Αυτές οι ψυχές στην τρίτη χιλιετία, αν επιλέξουν αυτή τη ζωή, δηλαδή την φιλοσοφημένη, για τρεις συνεχείς ζωές, τότε αποκτούν φτερά και αναχωρούν για τον υπερουράνιο τόπο στο τρισχιλιοστό έτος. Από τις υπόλοιπες ψυχές, οι κακές κρίνονται και εκτίουν την ποινή τους, ενώ οι καλές ζουν σε κάποιο τόπο στον ουρανό, δικαιωμένες για την καλή ανθρώπινη ζωή τους. Το τελευταίο το ευχόμαστε και για τις καλές ψυχές των ανθρώπων μας που «έφυγαν» το τελευταίο διάστημα και δεν μπορέσαμε να το εκφράσουμε με ένα λουλούδι στον τάφο τους. Καλό ταξίδι!  

Σχετικά Άρθρα