Του Μανώλη Σ. Χούμα
Η προέλευση της ονομασίας του συνοικισμού χάνεται στους προηγούμενους αιώνες. Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Α.Βακαλόπουλος στο βιβλίο του ΘΡΑΚΗ σελ 63 γράφει, “Το 1714 φαίνεται ότι ενισχύθηκε ο ελληνισμός της Ξάνθης από πρόσφυγες του Σαμμακοβίου της Ανατολικής Θράκης.
Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην αριστερή όχθη του Κοσσίνθου και σχημάτισαν τον συνοικισμό ‘Σαμμακόβιο’, που διατηρείται ακόμη μέχρι σήμερα …”.Στη ξανθιώτικη βιβλιογρφία διαβάζουμε επίσης, πως η ονομασία προήλθε από πληθυσμιακή ομάδα Ελλήνων της πόλης Σαμμακόβιο της Βόρειας Θράκης, το σημερινό Samokov της Βουλγαρίας, που ήλθε κι εγκαταστάθηκε στη Ξάνθη.
Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’30, επί δημαρχίας Πυγμαλίωνα Χρηστίδη, πραγματοποιείται μια σειρά τεχνικών έργων, που αλλάζουν ριζικά την εικόνα της περιοχής. Αυτά είναι : η τελική επιχωμάτωση της 2ης κοίτης του Κόσσινθου, η δημιουργία πάρκων, ο Δημοτικός Κήπος, η χάραξη και η κατασκευή του δρόμου Βασιλίσσης Σοφίας (πρώην Γυμναστηρίου), η διευθέτηση τμήματος της κύριας κοίτης με αναλημματικούς τοίχους, μυλαύλακες που τροφοδοτούν με νερό τους υδρόμυλους, τους μπαξέδες και τον συνοικισμό των Βυρσοδεψείων κ.α.
Η κυβολιθόστρωση του δρόμου θα πραγματοποιηθεί στη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής 1941-44, με καταναγκαστική εργασία των Ξανθιωτών.Η εικονιζόμενη γέφυρα είναι η σημερινή απ’ οπλισμένο σκυρόδεμα και κατασκευάστηκε το 1951-53 κατά την τελευταία θητεία του Πυγμαλίωνα 1951-55, ως Δημάρχου Ξάνθης.
Ψηλά στο κέντρο διακρίνεται το ρέμα της Παναγίας ή του Μούσιαβα, όπως το αποκαλούσαν οι παλιοί Σαμακωβιανοί.Στην κορυφογραμμή βλέπουμε το Μοναστήρι της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας και δίπλα αριστερά τον Γεροντόβραχο ή Τουρλωτή.
Η φωτογραφία έχει ληφθεί μάλλον στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο οπισθότυπος είναι κενός στοιχείων και το σχήμα της είναι 9.7 x 7.1 εκ.
Η ανάρτηση αφιερώνεται, μ’ εκτίμηση και σεβασμό, στο Σαμακωβιανό εκλεκτό φίλο κι εραστή της Παλιάς Ξάνθης Δημήτριο Καρατσώλη.
