Το Δεκέμβριο του 2019, μία σειρά ασθενών με πνευμονία που δεν μπορούσε να αποδοθεί στα μέχρι τότε γνωστά αίτια ανακοινώθηκε στην επαρχία της Γιουχάν της Κίνας. Μερικές μέρες μετά, ανακαλύφθηκε τι έφταιγε: Το αίτιο αφορούσε ένα νέο κορωναϊό. Ο νέος αυτός κορωναϊός έλαβε το όνομα SARS-CoV-2, παραπέμποντας στο δεύτερο κορωναϊό που αποτελεί αίτιο SARS, δηλαδή σοβαρής οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Η ασθένεια που προκαλεί αυτός ο κορωνοϊός ονομάστηκε COVID-19 (δηλαδή COronovirus Disease 19, νόσος που προκαλείται από κορωνοϊό με δηλωτικό το έτος εμφάνισής της).
Οι κορωναϊοί αποτελούν μία ομάδα ιών που προκαλούν πλειάδα νοσημάτων, που αφορούν το αναπνευστικό, το γαστρεντερικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα, τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα. Παραδοσιακά αποτελούν αίτιο που προκαλεί ένα κλάσμα των συνηθισμένων αναπνευστικών λοιμώξεων. Ως παράδειγμα αναφέρονται οι κορωναϊοί HCoC-OC43, HCoV-229E, HCoV-NL63 και HCoV-HKU1 που προκαλούν ήπια συμπτωματολογία από το αναπνευστικό σύστημα. Την τελευταία εικοσαετία, δύο νέοι κορωναϊοί, αυτοί του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS-CoV) και του αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS-CoV), έχουν ταυτοποιηθεί ως τα αίτια σοβαρών λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος με 10% και 35% θνησιμότητα, αντίστοιχα.
Ο νέος κορωναϊός SARS-CoV2 λοιπόν αποτελεί το έβδομο μέλος της οικογένειας των κορωναϊών που μπορούν να προσβάλλουν τον άνθρωπο. Ο SARS-CoV2 πιθανολογείται ότι μεταφέρθηκε από ζώο – πιθανόν νυχτερίδα – σε άνθρωπο, κάτι το οποίο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Τα γενετικά του χαρακτηριστικά είναι συμβατά με την οικογένεια των κορωναϊών, εντούτοις εμφανίζει σημαντικές διαφορές σε σχέση με τους μέχρι τώρα γνωστούς κορωναϊούς. Τα συμπτώματα της νόσου που προκαλεί συμπεριλαμβάνουν πυρετό, κακουχία, βήχα και δύσπνοια, συμπτώματα που είναι κοινά με τις λοιμώξεις από SARS-CoV2 και MERS-CoV.
Μετάδοση του ιού γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η κύρια οδός μετάδοσης είναι τα μικροσταγονίδια και η στενή επαφή. Έχει υποστηριχθεί ότι κάθε φορέας μεταδίδει τον ιό σε άλλα 2 ή 3 άτομα κατά μέσο όρο, όμως αυτή η πληροφορία είναι επισφαλής. Η μέση περίοδος επώασης, δηλαδή ο χρόνος που απαιτείται από τη μόλυνση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι 5 ημέρες, μπορεί όμως να κυμαίνεται από 1 έως 14 ημέρες. Αυτά τα δεδομένα υπαγορεύουν την τήρηση περιόδου 14 ημερών απομόνωσης ατόμων που έχουν ενδεχομένως εκτεθεί στον ιό. Έχει αναφερθεί και μία περίπτωση ασυμπτωματικού φορέα με περίοδο επώασης 19 ημερών, στοιχείο το οποίο υποδηλώνει την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος της αντιμετώπισης της διασποράς του ιού.
Ορισμένες εβδομάδες μετά την εμφάνιση της πρώτης συρροής κρουσμάτων στην Κίνα, ο ιός άρχισε να εμφανίζεται σε διάφορα μέρη του πλανήτη, με τον αριθμό των κρουσμάτων, αλλά και των αντίστοιχων θανάτων, να αυξάνεται γρήγορα σε πολλές από αυτές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), μέσω του επικεφαλής του Tedros Adhanom, στις 11 Μαρτίου 2020 ανακοίνωσε ότι: «Παρακολουθούμε την πορεία του ιού, ανησυχούμε ιδιαιτέρωςκαι από τα ανησυχητικά επίπεδα της εξάπλωσης και της σοβαρότητάς του, και από τα ανησυχητικά επίπεδα της απραξίας» καταλήγοντας ότι: «Αποφασίσαμε λοιπόν να κηρύξουμε τον Covid–19 πανδημία».
Σήμερα, 18 Μαρτίου 2020, τα κρούσματα της COVID-19 στον παγκόσμιο χάρτη δίνουν σε απόλυτους αριθμούς ακόμη την πρωτιά στην Κίνα των 1,5 δισεκατομμυρίων (πάνω από 80.000 ασθενείς), αλλά τα θλιβερά νέα έρχονται από τη γειτονική μας Ιταλία, όπου καταγράφηκαν μέχρι στιγμής πάνω από 35.000 κρούσματα, από τα οποία τα 3.000 περίπου θανατηφόρα, προκαλώντας πρακτικά την κατάρρευση του δημόσιου συστήματος υγείας. Χώρες όπως η Ισπανία και η Γαλλία επίσης δοκιμάζονται σκληρά με το σύστημα υγείας τους επίσης να βρίσκεται σε οριακό επίπεδο.
Στη χώρα μας μέχρι στιγμής υπάρχουν περίπου 400 επιβεβαιωμένα κρούσματα εκ των οποίων τα 5 κατέληξαν. Οι αρμόδιες αρχές συγκρότησαν από πολύ νωρίς επιστημονικό όργανο συντονισμού της πρωτοφανούς αυτής υγειονομικής κρίσης, το οποίο εισηγήθηκε στην πολιτική ηγεσία της χώρας τη λήψη μέτρων πρωτόγνωρων για καιρό ειρήνης, όπως τόνισε στο διάγγελμά του της 17ης Μαρτίου 2020 ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Είναι νωρίς ακόμη να δούμε το τέλος της περιπέτειας, οφείλουμε όμως για τον κάθε ένα μας ατομικά αλλά κυρίως για το σύνολο όλων μας να επιδείξουμε τη μέγιστη σοβαρότητα και υπευθυνότητα στην τήρηση των μέτρων που εξαγγέλονται.
Τι μπορεί ο καθένας μας να κάνει για να προστατευθεί; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει μία σειρά από προφυλάξεις που περιλαμβάνουν:
- Το συχνό και ενδελεχές πλύσιμο των χεριών, είτε με σαπούνι, είτε με κατάλληλο αντισηπτικό διάλυμα. Αυτό μας εξασφαλίζει την εξόντωση των ιών που μπορεί να βρίσκονται στα χέρια μας.
- Την αποχή από το συγχρωτισμό, κρατώντας όσο μεγαλύτερη απόσταση μπορούμε – σε καμία περίπτωση να μην πλησιάζουμε άτομο που βήχει ή φτερνίζεται σε απόσταση μικρότερη του ενός μέτρου. Αυτό μας προστατεύει από τυχόν μετάδοση ιών (συμπεριλαμβανομένου και του νέου κορωνοϊού) που ενδέχεται να υπάρχουν στη μύτη ή το στόμα ανθρώπων που είναι φορείς, η οποία γίνεται μέσω των μικροσταγονιδίων του αέρα.
- Την αποφυγή επαφής με τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Αυτό μας οδηγεί στην αποφυγή μετάδοσης του ιού μέσω τυχόν μολυσμένων χεριών στις περιοχές αυτές, από όπου ο ιός μπορεί να εισχωρήσει στον οργανισμό και να οδηγήσει σε νόσο.
- Την τήρηση μέτρων υγιεινής που αφορούν το αναπνευστικό σύστημα από εσάς και τους γύρω μας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προσέχουμε να καλύπτουμε στόμα και μύτη με τον αγκώνα μας ή με χαρτομάντιλο όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε. Η απόρριψη των χρησιμοποιημένων χαρτομάντιλων θα πρέπει να γίνεται άμεσα σε κλειστό κάδο. Η προσήλωση στην ορθή συμπεριφορά στο συγκεκριμένο θέμα οδηγεί στην αποφυγή διασποράς του ιού.
- Την έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας σε περίπτωση πυρετού, βήχα ή δύσπνοιας. Μείνετε σπίτι οπωσδήποτε αν δεν αισθάνεστε καλά. Ακολουθήστε τις ιατρικές συμβουλές που θα σας δοθούν. Όσο πιο γρήγορα και υπεύθυνα κινηθούμε σε ατομικό επίπεδο, τόσο πιο αποτελεσματικά θα περιοριστεί η διάδοση του ιού.
- Την άμεση και σωστή πληροφόρηση. Σεβαστείτε και ακολουθήστε κατά γράμμα τις οδηγίες των υγειονομικών αρχών. Θυμηθείτε ότι οι αρμόδιες υγειονομικές αρχές έχουν πάντα τις πιο επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση στη χώρα και στον τόπο διαμονής σας. Μην αγνοείτε τυχόν μηνύματα που στέλνονται στο κινητό σας από το Υφυπουργείο Πολιτικής Προστασίας.
Βασικό μέτρο πρόληψης εξάπλωσης του νέου κορωνοϊού αποτελεί η απομόνωση για 14 ημέρες:
- Όσων έχουν επιστρέψει από το εξωτερικό,
- Όσων ανήκουν στις λεγόμενες ευπαθείς ομάδες, που σε γενικές γραμμές περιλαμβάνουν τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, με καρδιοπάθειες, με πνευμονοπάθειες, με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, με καρκίνο και οπωσδήποτε όσους είναι ανοσοκατεσταλμένοι ανεξαρτήτως αιτίου.
- Όσων παρουσιάζουν έστω και ήπια συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία και ρινική συμφόρηση.
Αποφεύγοντας την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας στα ιατρεία και πολύ περισσότερο στα Νοσοκομεία για απλά συμπτώματα βοηθάει το σύνολο των υπηρεσιών υγείας, είτε του δημόσιου, είτε του ιδιωτικού τομέα, να ανταποκρίνεται πολύ καλύτερα στις αυξημένες ανάγκες.
Πάνω από όλα θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχει κανένα όφελος από το να επικρατήσει πανικός. Ασθενείς οι οποίοι έχουν ήπια συμπτώματα και έχουν δεχθεί ιατρική συμβουλή, δεν υπάρχει κανένας λόγος σε ατομικό επίπεδο να ζητούν επιτακτικά να ελεγχθούν για το ενδεχόμενο να έχουν προσβληθεί από το νέο κορωναϊό. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μένουν σπίτι και να αποφεύγουν τις επαφές με οποιοδήποτε πρόσωπο για ένα διάστημα 14 ημερών.
Ποιοι όμως πρέπει να αναζητήσουν νοσοκομειακή βοήθεια;
Είναι βασικό να τονιστεί ότι η αποφυγή άσκοπων επισκέψεων στα νοσοκομεία της χώρας θα εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή απόδοση του έμψυχου δυναμικού, που πρώτο από όλους δοκιμάζεται και χρειάζεται την απόλυτη ψυχραιμία και πειθαρχία μας. Πριν υπάρξει η οποιαδήποτε σκέψη για επίσκεψη σε νοσοκομείο περιστατικών με συμπτώματα που παραπέμπουν σε πιθανή λοίμωξη από το νέο κωροναϊό, θα πρέπει να επιζητούμε ιατρική βοήθεια σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Όλοι οι ιατροί της Ελλάδας είναι κατάλληλα ενημερωμένοι μέσω των Ιατρικών Συλλόγων τους από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο και θα δώσουν τις βέλτιστες συμβουλές σε οποιονδήποτε τις χρειαστεί.
Στη χώρα μας αρμόδιος φορέας για την έκδοση οδηγιών προς επαγγελματίες υγείας, ταξιδιώτες και κοινό είναι ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας, ο γνωστός ΕΟΔΥ. Στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ (https://eody.gov.gr/) είναι αναρτημένες σχετικές οδηγίες οι οποίες υπόκεινται σε επικαιροποίηση (https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/). Ο ΕΟΔΥ έχει θέσει σε λειτουργία γραμμή ενημέρωσης που αντιστοιχεί στον τετραψήφιο αριθμό 1135. Είναι χρήσιμο να διαβάζουμε προσεκτικά τις οδηγίες πριν σκεφτούμε να καλέσουμε για πιο εξειδικευμένη πληροφόρηση, καθώς πρέπει να εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα όλων όσων έχουν τη γραμμή πληροφόρησης πραγματική και άμεση ανάγκη.
Στα πλαίσια της αντιμετώπισης της πανδημίας από τον COVID-19, είναι εξαιρετικά σημαντικό να θυμόμαστε δύο μόνο λέξεις, που μπορούν να αποβούν σωτήριες τόσο για μας, όσο και για τους συνανθρώπους μας: «Μένουμε σπίτι». Είναι αλήθεια ότι οι ζωές μας θα αλλάξουν για ένα διάστημα που δεν μπορεί να προσδιοριστεί, όμως όσο πιο πολύ είμαστε προσηλωμένοι στις οδηγίες των ειδικών, τόσο λιγότερο θα κινδυνεύσουμε. Οφείλουμε να κερδίσουμε τη μάχη ο καθένας μας ατομικά και όλοι μαζί ως χώρα.
Βασίλειος Παπαδόπουλος, Ιατρός Παθολόγος
Αναφορές στη βιβλιογραφία:
1: He F, Deng Y, Li W. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): What we know? J Med Virol. 2020 Mar 14. doi: 10.1002/jmv.25766. [Epub ahead of print] Review. PubMed PMID: 32170865.
2. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public
3. https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/
