Αρχείο Μανώλης Σ.Χούμας
Ο Ξανθιώτης κάτοικος Λονδίνου Νικόλαος του Κωνσταντάκη Παράσχος (Photo by N.C.P.), καπνέμπορος, παραγωγός χειροποίητων στριφτών σιγαρέττων και φωτογράφος, έρχεται γύρω στο 1900 στην Ξάνθη.
Απαθανατίζει επιλεγμένα τμήματα της γενέτειράς του κι όταν επιστρέφει στην Αγγλία, ο εκδοτικός οίκος Wightman & Co. London εκδίδει τις φωτογραφίες του σε μια μικρή, αλλά σημαντική σειρά ταχυδρομικών δελταρίων με τίτλο Salut de Xanthi.
Στην εικόνα κυριαρχεί ο Κόσσινθος και σχεδόν κάθετα χύνονται σ’ αυτόν, το ρέμα του Μούσιαβα που έρχεται ψηλά απ’ την Παναγία την Αρχαγγελιώτισσα και η πεταλόσχημη δεύτερη κοίτη του ποταμού.
Η 1η και η 2η κοίτη περιέκλειαν, μέχρι το 1914, ένα κομμάτι γης γνωστό ως “νησίδα ή νησάκι Καναράς”. Η λέξη Καναράς προέρχεται από την τουρκική λέξη Καν, που σημαίνει αίμα, αφού σ’ αυτό υπήρχαν τα οθωμανικά Σφαγεία δίπλα στη ξύλινη γέφυρα.
Επιπλέον υπήρχαν σ’ αυτό, Συνοικισμός, βυρσοδεψεία (tabakhane), κτίσματα του οθωμανικού Ιππικού, υδρόμυλοι, μπαξέδες, Τέμενος κ.α.
Αριστερά η γέφυρα των τρένων που λειτούργησε το 1896, όπως άλλωστε κι όλη η σιδηροδρομική γραμμή Αλεξανδρούπολη – Θεσσαλονίκη.
Η τσιμεντένια γέφυρα του Γυμναστηρίου δεν υπάρχει στη φωτπγραφία, αφού αυτή κατασκευάστηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’30, επί δημαρχίας Πυγμαλίωνα Χρηστίδη.
Κάτω δεξιά διακρίνεται ο παραποτάμιος αμπελώνας του γιατρού Γ.Μαλετσίδη, που τον δώρισε το 1903 στον Σύλλογο ΟΡΦΕΥΣ για την κατασκευή του Σταδίου του.
Πάνω δεξιά η περιοχή των περίφημων καπνομάγαζων Ξάνθης.
Η φωτογραφία αποτελεί σημαντικό σταθμό, της χρονικής εξελικτικής πορείας του δομημένου περιβάλλοντος της Ξάνθης.
“Ελπίζω ότι λαμβάνετε τας κάρτας μου. Να μου στείλητε μερικάς κάρτας Αργοστολίου καθαροτυπωμένας αν είναι και μερικάς της Ακροπόλεως Αθηνών. Θέλω να εκλέξω εξ αυτών – συνέχεια πάνω αριστερά – διά να χαραχθώσι εις κομβία. Σ’ ασπάζομαι. Ξάνθη 29 Ιουλίου 1909”
Αποστολέας του δελταρίου είναι ο Υποπρόξενος της Ελλάδας στην οθωμανοκρατούμενη Ξάνθη (1906-1910) Άγγελος του Γεράσιμου Άννινος, την υπογραφή του οποίου βλέπουμε στα δεξιά της στρόγγυλης σφραγίδας.
Η γραφή του Κεφαλονίτη διπλωμάτη καριέρας Α.Άννινου (1873-1948) εκτιμώ, πως έχει συνθηματική οσμή.
Σχήμα δελταρίου : 14×9 εκ.
Αξιότιμον Κυρίαν
Καλομοίραν Γ(εράσιμου) Άννινου στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς.
Μάλλον πρόκειται για την αδελφή του.
Το έγραψε στις 29 Ιουλ 1909 και ταχυδρομήθηκε από την Ξάνθη στις 31 Ιουλίου.
Στην στρόγυλη σφραγίδα XANTHI, οθωμανικής περιόδου, διαβάζουμε 31.5. Στο Ισλαμικό Ημερολόγιο της Τουρκίας ο 5ος μήνας είναι ο Ιούλιος, αφού η νέα χρονιά αρχίζει την 1η Μαρτίου.
Το γραμματόσημο των 20 παράδων με τον Τουγρά (υπογραφή) του Σουλτάν Αμντούλ Χαμίτ Χαν ΙΙ ανήκει στη σειρά “Οσμανλί Χαριτζί Σερί”, 7 αξιών του 1901.
Εκδότης του ταχυδρομικού δελταρίου ο Wightman & Co, London.
Διαμονητήριο που εξέδιδε το Υποπροξενείο της Ελλάδας στην οθωμανοκρατούμενη Ξάνθη και κάτω δεξιά η υπογραφή του Άγγελου Άννινου.
Το Υποπροξενείο ήταν στον “ομφαλό” της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας και στεγαζόταν στην Οικία Ματσίνη, δίπλα στο Μητροπολιτικό Ναό της Ξάνθης.
Η Λονδρέζικη εφημερίδα The Evening Post καταχωρεί στο πρωτοσέλιδό της, στις 4 Οκτωβρίου 1882, αγγελία των χειροποίητων στριφτών σιγαρέττων THE PARASSCHO CIGARETTES.
Η ξανθιώτικη οικογένεια καπνεμπόρων Παράσχου (αργότερα Παρασχίδη) προμηθεύει, τον Νικόλαο στο Λονδίνο με τον πασίγνωστο Yenidje Tobacco, που καλλιεργεί στο Ντούμενλι της Γενισέας.
Ο “μπασμάς” της Ξάνθης έμεινε στην ιστορία του καπνού ως Yenidje Tobacco κι αυτό, γιατί η Γενισέα ήταν η παλιά πρωτεύουσα του Καζά.
Οι ειδήμονες του καπνού γνωρίζουν βέβαια, πως η καλύτερη ποιότητα του “μπασμά” καλλιεργείται στον 1ο Γιακά της Ξάνθης δλδ στην περιοχή της Χρύσας – Κιρέτσιλερ.
Το αρχοντικό των Παράσχου (δεκαετία 1890) βρίσκεται στην πρώην Συνοικία Καπνεμπόρων ή Ηνωμένων Εκκλησιών της Ξάνθης, στην οδό Αγίου Αθανασίου και δίπλα στο ομώνυμο εκκλησάκι.
Εικόνα 5
Στα μέσα του Ιουλίου του 1913 η Ξάνθη απελευθερώνεται, για πρώτη φορά απ’ τον ελληνικό στρατό, ύστερα από πεντέμισι αιώνες δουλείας κάτω απ’ τον οθωμανικό ζυγό.
Η απερίγραπτη χαρά των Ξανθίων κράτησε μέχρι τις 28 Ιουλίου του ίδιου έτους, αφού η Συνθήκη του Βουκουρεστίου έβαλε ταφόπλακα στις προσδοκίες τους.
Στο διάστημα αυτό των δύο εβδομάδων, ο Στόλαρχος Παύλος Κουντουριώτης διορίζει Δήμαρχο Ξάνθης τον γιατρό Γεώργιο Μαλετσίδη.
Αυτός αναμφίβολα είναι ο 1ος Έλληνας Δήμαρχος Ξάνθης μετά την μακραίωνη σκλαβιά. ΚΑΙΡΟΙ Αθήνα, Κυριακή 28 Ιουλ 1913 αρ.φ.179 σελ 3.
Το 1903 ο Γ.Μαλετσίδης, σύμφωνα με την ξανθιώτικη Ιστορική Γραμματεία, δωρίζει το εικονιζόμενο παρόχθιο αμπέλι του στο Μουσικογυμναστικό Σύλλογο ΟΡΦΕΥΣ για την κατασκευή του Σταδίου του. Γνωρίζουμε επίσης πως ο ΟΡΦΕΥΣ συστάθηκε το 1900 κι αναγνωρίστηκε επίσημα το 1903.
Το απόσπασμα, στα δεξιά, έρχεται ν’ ανατρέψει την υπάρχουσα άποψη σχετικά με το έτος ίδρυσης του Συλλόγου. Μας πληροφορεί ο έγκριτος δημοσιογράφος Θανάσης Γάλβας, ότι το 1926 ο ΟΡΦΕΥΣ ήδη αριθμούσε, “… ζωήν τριάκοντα και πλέον ετών και δράσιν Εθνικήν…”. Αυτό σημαίνει πως ιδρύθηκε πριν το 1896 και μάλλον στην αρχή της ποιμαντορίας του αοίδιμου Ιεράρχη Ξάνθης και Καβάλας Ιωακείμ Σγουρού του Χίου (1891-1910). ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 1926 αρ.φ.5007 σελ 3.
