ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Σεπτέμβριο του 1843 επί βασιλείας Όθωνα η Ελλάδα περνούσε δύσκολες μέρες, με άθλια οικονομία και πλούσιο παρασκήνιο. Το Σύνταγμα φαινόταν για τους Έλληνες η μόνη διέξοδος για να απαλλαγεί ο τόπος από το χάος που επικρατούσε στην διοίκηση και να σωθεί ο βασιλιάς από τις δικές του αδεξιότητες.
Τα δραστικά οικονομικά μέτρα της κυβερνήσεως συνετέλεσαν στην αύξηση του αριθμού των δυσαρεστημένων. Κρατικοί λειτουργοί και ο Στρατός ήταν ανάμεσα στις ομάδες που υπέφεραν από τις περικοπές των μισθών τους.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
Το Ελληνικό Ιππικό (που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο τη νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου) ήταν ανάμεσα στους δυσαρεστημένους, ο δε ανταγωνισμός μεταξύ των Ελλήνων στρατιωτικών και των Βαυαρών (λόγω της ευνοϊκής μεταχειρίσεως των Βαυαρών από τον Όθωνα) ήταν ιδιαίτερα έντονη.
“Αφού κατήχησα όλο το κράτος με τις υπογραφές, έκρινα εύλογο να βάλω και πολιτικούς εις της πρωτεύουσα…. Τότε ορκιζόμαστε να κάμωμεν Εθνική Συνέλεψη και Σύνταγμα, να διοικιόμαστε τοιούτως. Κι’ αν ο Βασιλέας υπογράψει να είμαστε υπέρ του, αν δεν υπογράψει να του είμαστε ενάντιοι…..” γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Στρατηγός Μακρυγιάννης.
Οι κυριότεροι πολιτικοί οργανωτές της “συνωμοσίας” ήταν οι Α. Μεταξάς, Αν. Λόντος, Κ. Ζωγράφος, Μ. Σούτσος και Ρ. Παλαμίδης.
Τον Αύγουστο του 1843 είχαν μυηθεί στη “συνωμοσία” ο Δημήτριος Καλλέργης (επικεφαλής του Ιππικού της πρωτεύουσας), ο Συνταγματάρχης Σκαρβέλης (Διοικητής του Πεζικού) και ο Συνταγματάρχης Σπυρομήλιος (Διοικητής της Σχολής Ευελπίδων), όλοι μέλη του “Ρωσικού” κόμματος. Ο Λοχαγός Πυροβολικού Σχινάς δεν φάνηκε πρόθυμος στην αρχή να συμμετάσχει, όταν όμως την 3η Σεπτεμβρίου διατάχθηκε να φέρει τα πυροβόλα στην πλατεία, την κρίσιμη στιγμή αντί να τα κατευθύνει εναντίον του πλήθους, ανεφώνησε “Ζήτω το Σύνταγμα”.
Έτσι όλα τα σώματα της φρουράς των Αθηνών συνενώθηκαν στο κίνημα και τότε άρχισε να συρρέει το πλήθος του Λαού στην πλατεία (Συντάγματος αργότερα).
Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ
Ο Καλλέργης ξεσηκώνοντας στους στρατώνες τους άνδρες του Ιππικού με την κραυγή “Ζήτω το Σύνταγμα” προχώρησε προς τον χώρο μπροστά από τα ανάκτορα. Παράλληλα διέταξε να ανοίξουν την φυλακή του Μεντρεσέ και να απελευθερώσουν τους κρατουμένους και με άνδρες του που έστειλε έθεσε υπό κράτηση τους Υπουργούς στα σπίτια τους και ανέλαβε την φρούρηση των δημοσίων καταστημάτων (Εθνική Τράπεζα, Δημόσιο Ταμείο, Νομισματοκοπείο κλπ).
Αργά μέσα στη νύχτα, ο Όθωνας και οι αυλικοί, ενώ λίγο πριν ακούγοντας τους πυροβολισμούς νόμισαν ότι τα βασιλικά στρατεύματα είχαν διασκορπίσει τους στασιαστάς, πληροφορήθηκαν την επανάσταση του Στρατού.
Ο Όθων έστειλε τον Υπουργό Στρατιωτικών Βλαχόπουλο και τον Υπασπιστή του Γαρδικιώτη Γρίβα να διατάξουν τον Στρατό να επιστρέψει στους στρατώνες, και οι δύο όμως συνελήφθησαν.
Ο ιστορικός σημειώνει: “Τότε φανείς ο βασιλεύς μετά του Συνταγματάρχου Χές εις μίαν θυρίδα των κατωτέρων του παλατίου, των απέναντι της πλατείας, προσκαλεί τον Καλλέργην και τον ερωτά τι δηλεί το κίνημα τούτο των στρατιωτών”. Ο Καλλέργης απαντά ότι “Λαός και Στρατός ζητούν το Σύνταγμα”. “Ας διαλυθώσι (είπε ο βασιλιάς) και θέλω φροντίσει περί της αιτήσεώς των”. Ο Καλλέργης απήντησε: “Μεγαλειότατε δεν θέλουν διαλυθεί έως ού η Υ.Μ. δεν αποφασίσει μετά του Συμβουλίου της Επικρατείας”.
Συγκλήθηκε το Συμβούλιο Επικρατείας στις τρεις το πρωί, συνέταξε αναφορά προς τον βασιλιά για την παραχώρηση Συντάγματος και διατάγματα για τη σύγκλιση Εθνοσυνελεύσεως εντός 30 ημερών, παύσεως του Υπουργικού Συμβουλίου, καθορισμού του όρκου του Στρατού και των πολιτικών αρχών και της απόλυσης από τις δημόσιες υπηρεσίες όλων των ξένων πλην των παλαιών φιλελλήνων.\
Ο Όθων προ της υπογραφής των παραπάνω, ζήτησε να συμβουλευθεί τους ξένους πρεσβευτάς, το αίτημά του όμως δεν έγινε δεκτό και ο Καλλέργης απαγόρευσε την είσοδο στα ανάκτορα των πρεσβευτών και ζήτησε να υπογράψει ο Όθων το συντομότερο, πράγμα που έγινε. Ο Καλλέργης παρά την υπογραφή δεν έδινε διαταγή αποχώρησης των στρατευμάτων πριν ορκισθεί νέο Υπουργικό Συμβούλιο και ορισθεί η 3η Σεπτεμβρίου ως Εθνική Εορτή και εκφρασθεί ευαρέσκεια στον Καλλέργη και στο Μακρυγιάννη.
Έτσι ο Όθων εμφανίσθηκε με τους νέους Υπουργούς, με πρόεδρο Υπουργικού Συμβουλίου και Υπουργό Εξωτερικών τον Α. Μεταξά, Στρατιωτικών τον Αν. Λόντο Ναυτικών τον Κ. Κανάρη, Δικαιοσύνης τον Λ. Μελά, Εκκλησιαστικών – Παιδείας τον Μ. Σχινά, Οικονομικών τον Δ. Μανσίλα και Εσωτερικών τον Ρήγα Παλαμήδη.
Ακολούθησε παρέλαση του στρατού μπροστά στα ανάκτορα ζητοκραυγάζοντας “Ζήτω ο Συνταγματικός Βασιλεύς Όθων ο Ά” και ενώ η μουσική παιάνιζε, γύρισε στους στρατώνες επευφημούμενος από το λαό.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ (1803 – 1867)
Έλληνας Στρατηγός καταγόμενος από την Κρήτη. Σπούδασε στην Πετρούπολη, κοντά στον θείο του, Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, κόμη Νέσελροδ.
Κατά την Επανάσταση του 1821 ήλθε στην Ελλάδα και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, τραυματισθείς στην μάχη του Φαλήρου.
Διετέλεσε Υπασπιστής του Φαβιέρου και του Καποδίστρια μέχρι της δολοφονίας του και υπήρξε εκ των πρωτεργατών της επαναστάσεως της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.
Προήχθη στο βαθμό του Στρατηγού, διετέλεσε Στρατιωτικός Διοικητής Αθηνών, αλλά έχοντας τριβές με τα ανάκτορα παραιτήθηκε και ανεχώρησε στο Λονδίνο, όπου συνεδέθη με φιλία με τον πρίγκιπα Λουδοβίκο Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Επανήλθε στην Ελλάδα και μετείχε το 1854 (μετά την έκρηξη του Κριμαϊκού πολέμου) στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου ως Υπουργός Στρατιωτικών.
Το 1861 διορίσθηκε Πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι. Συνόδευσε τον Βασιλέα Γεώργιο Α’ στις περιοδίες του στις ευρωπαϊκές χώρες και πέθανε στην Αθήνα στις 8 Απριλίου 1867.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Με την επιτυχία της επαναστάσεως της 3ης Σεπτεμβρίου και την αποδοχή από τον Όθωνα του αιτήματος για παραχώρηση Συντάγματος, έληξε για την Πατρίδα μας η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας. Οι αναγνώστες της Ελληνικής Ιστορίας, διαπιστώνουν ότι την εποχή εκείνη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, την εποχή των πολέμων, των διαμαχών αλλά και της λεβεντιάς, υπήρχαν αξιωματικοί με μεγάλο ειδικό βάρος εντός της περισκελίδος των, ενώ σήμερα, την εποχή των μνημονίων “η περί ού ο λόγος μάζα υπέστη εξάχνωσιν”.
Γράφει απαισιόδοξα ο ποιητής Σούτσος “Την ηρωϊκήν Ελλάδα, Ελλάς χαύνη και δειλή, και τους γίγαντας πυγμαίων διαδέχεται φυλή”.
Αντγος ε.α.
Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υδκτης Δ’ ΣΣ
