Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί έναν σημαντικό περιβαλλοντικό κίνδυνο και υπολογίζεται ότι προκαλεί τον ίδιο αριθμό θανάτων με το κάπνισμα, καθώς περίπου επτά εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν πρόωρα τη ζωή τους ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Συνεχώς νέες έρευνες επιβεβαιώνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία, ιδιαίτερα για τα παιδιά τα οποία είναι και τα πλέον ευάλωτα στους ατμοσφαιρικούς ρύπους.
H «Πανελλαδική υποδομή για τη μελέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλιματικής αλλαγής (ΠΑΝΑΚΕΙΑ/ PANACEA)» (https://panacea-ri.gr) αποτελεί την μοναδική ολοκληρωμένη Ερευνητική Υποδομή για τη σύσταση της ατμόσφαιρας και την κλιματική αλλαγή, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για όλη τη Νότια Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. H περιοχή αυτή αποτελεί σταυροδρόμι αέριας ρύπανσης από την Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία. Μεταφερόμενοι ρύποι όπως η σκόνη της Σαχάρας και οι βιομηχανικοί ρύποι προστίθενται στους τοπικά παραγόμενους ρύπους στη περιοχή. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου οκτώ χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο πρόωρα από την ατμοσφαιρική ρύπανση, περισσότεροι νοσούν λόγω της έκθεσης σε αυτή, ενώ χιλιάδες είναι τα παιδιά που εμφανίζουν άσθμα. Η Ερευνητική Υποδομή ΠΑΝΑΚΕΙΑ έχει σχεδιαστεί σε πλήρη ευθυγράμμιση με τον κανονισμό της ΕΕ 651 / 06.26.2014, ως η ελληνική συνιστώσα αντίστοιχων Ευρωπαϊκών υποδομών και καλύπτει την ανάγκη για την παρατήρηση και εποπτεία της ατμοσφαιρικής σύστασης, των μεταβολών της ηλιακής ακτινοβολίας, της κλιματικής αλλαγής και των σχετικών φυσικών κινδύνων στην Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2019, από 10 Ιουλίου έως 20 Αυγούστου λαμβάνει χώρα η εκστρατεία μετρήσεων PANACEA 2019 με τη συμμετοχή των κορυφαίων ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της Ελλάδας. Στόχος της εκστρατείας είναι η καταγραφή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της επακόλουθης έκθεσης του ανθρώπου σε αυτή σε 6 αστικές περιοχές στην Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα, Βόλος, Ξάνθη). Πραγματοποιούνται για πρώτη φορά πανελλαδικά ταυτόχρονες μετρήσεις χαρακτηρισμού των αιωρούμενων σωματιδίων (που αποτελούν και τον κύριο παράγοντα νοσηρότητας και θνητότητας) και οι σχετικές με την υγεία ιδιότητές τους στα προαναφερθέντα 6 αστικά κέντρα της Ελλάδας
Το πείραμα επικεντρώνεται στα αιωρούμενα σωματίδια PM2.5 (δηλαδή αυτά που είναι μικρότερα από 2,5 μικρόμετρα – για σύγκριση, η ανθρώπινη τρίχα έχει διάμετρο περίπου 70 μικρόμετρα) τα οποία λόγω του μικρού τους μεγέθους έχουν τη μεγαλύτερη διεισδυτικότητα στο αναπνευστικό σύστημα και άρα είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν προβλήματα υγείας. Θα μετρηθεί επίσης το δυναμικό πρόκλησης οξειδωτικού στρες από τα σωματίδια αυτά.
Τα αποτελέσματα των μετρήσεων θα κοινοποιηθούν μετά το πέρας των αναλύσεων στο ευρύ κοινό και στην επιστημονική κοινότητα. Ταυτόχρονα, μια δεύτερη εκστρατεία προγραμματίζεται στις ίδιες περιοχές για τον χειμώνα του 2019-2020, περίοδο με παραδοσιακά αυξημένες συγκεντρώσεις σωματιδίων λόγω της οικιακής θέρμανσης.
Το «Εργαστήριο ατμοσφαιρικής ρύπανσης και αντιρυπαντικής τεχνολογίας ατμοσφαιρικών ρύπων» του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔΠΘ συμμετέχει στην «Πανελλαδική υποδομή για τη μελέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλιματικής αλλαγής» και πραγματοποιεί μετρήσεις στην Ξάνθη (υπεύθυνος: Καθηγητής Κωνσταντίνος Κουρτίδης).
