Ένας φόρος τιμής σε κάποιους ξεχασμένους ήρωες που η ιστορία δεν τους έκανε ευρύτερα γνωστούς,γιατί η εποποιία τους χάθηκε ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα περιστατικά του τελευταίου μεγάλου πολέμου της Ανθρωπότητας.
Τον Απρίλιο του 1941 βορειανατολικά της Ξάνθης.στο χωριό Εχίνος,μια χούφτα Έλληνες Στρατιώτες από όλα τα μέρη της Ελλάδος(καθώς και Έλληνες Μουσουλμάνοι-Πομάκοι που υπηρετούσαν στον Ελληνικό Στρατό) κράτησαν καθηλωμένη για 3 ολόκληρες μέρες μια βαριά εξοπλισμένη μεραρχία των Ναζί,γράφοντας την δικιά τους επική ιστορία!
ΟΧΥΡΟ ΕΧΙΝΟΣ,ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1941-
Η ώρα του μεγάλου χρέους ήρθε για τ” οχυρό τα ξημερώματα της 6ης Απριλίου του 1941. Οι μηχανοκίνητες φάλαγγες των Γερμανών θέλησαν να περάσουν και τ” οχυρό είπε το Όχι του.« Έτσι άρχισε η μεγάλη μάχη και η μεγάλη θυσία που κράτησε τρεις μέρες.
Εδώ γράφτηκε μια σελίδα της νεοελληνικής ιστορίας άφθαστης γενναιότητας και ηρωισμού. Από τη μια οι φάλαγγες με τους χιλιάδες άντρες, τα άρματα, το πυροβολικό, η αεροπορία, όλα τα μέσα. Από την άλλη οι τρείς εκατοντάδες τα παιδιά της Ελλάδας με τα πενιχρά τους μέσα.
Το Οχυρό Εχίνος βρίσκεται σε λόφο νότια της κωμόπολης Εχίνος, που είναι και το κέντρο των μουσουλμάνων Πομάκων της Ροδόπης. Το οχυρό φρουρεί τον δρόμο που από την μεγάλη πεδιάδα της Βουλγαρίας καταλήγει στο Θρακικό Πέλαγος, αλλά και ελέγχει τη συνάντηση τριών βασικών δρόμων από τους λίγους που διαθέτει η ορεινή Ροδόπη.
Το οχυρό αποτελείται από τέσσερα αμυντικά συγκροτήματα, που στο μεγαλύτερο τμήμα τους είναι υπόγεια σε βάθος τριών ορόφων. Το κεντρικό οχυρό «Ίσαυρος» πλαισίωναν τα μικρότερα οχυρά «Αναρρωτήριο», «Αντλιοστάσιο», «Σ» και «Μ».
Συνολικά το οχυρό διέθετε σε ανάπτυγμα καταφύγεια 765 μέτρων και υπόγειες στοές συνολικού μήκους 1.229 μέτρων. Τα αμυντικά συγκροτήματα όμως, δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες σήραγγες, όπως συμβαίνει στα άλλα οχυρά της γραμμής. Διοικητής του οχυρού ήταν ο Tαγματάρχης Χρήστος Δρακούσης. Το σύνολο της στρατιωτικής δύναμης του οχυρού ανερχόταν σε 20 αξιωματικούς και 645 οπλίτες.
Ο εξοπλισμός του οχυρού παρουσίαζε το 1941 σοβαρές ελλείψεις και στερείτο πυροβολικού, ώστε να μην μπορεί να αντιμετωπίσει τη συντονισμένη επίθεση του γερμανικού στρατού. Σημαντικό μάλιστα μέρος του οπλισμού του είχε μεταφερθεί στο μέτωπο της Αλβανίας, όπως είχε μετατεθεί και όλο το τεχνικό προσωπικό του οχυρού.
Παίρνουμε μια μικρή παράγραφο από την αφήγηση του Αγγέλου Τερζάκη στο βιβλίο του «Ελληνική Εποποιία» που αφορά την τρίτη ημέρα της μάχης:
Το Εχίνος αγωνίζεται ως το αποσήμερο, η φρουρά του το Υπερασπίζει βήμα το βήμα. Σαν από καράβι που βουλιάζει ακούγονται οι επικλήσεις του προχωρημένου συγκροτήματος Μ στο τηλέφωνο: «Εσίγησε το πολυβόλο Β24… περικυκλωθήκαμε… βαλλόμεθα από παντού…» Τέλος όταν διαπιστώνεται πως δεν υπάρχει πια ελπίδα σωτηρίας, η φρουρά του Εχίνου αποχωρεί απ” το οχυρό.
Στον Κένταυρο όπου θα φτάσει, μαθαίνει πως οι Γερμανοί μπήκαν την περασμένη νύχτα στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή ….Το οχυρό του Εχίνου αποτελούνταν από 4 συγκροτήματα υπόγεια/ που κατασκευάσθηκαν και αυτά από το 1936 έως το 1940.
Η Μάχη
Τα ξημερώματα της 6 Απριλίου 1941 ο ουρανός γύρω από το οχυρό γέμισε με φωτοβολίδες που ήταν το σύνθημα ότι οι προφυλακές των συνόρων είχαν προσβληθεί από τον εχθρό.
Σήμανε συναγερμός και τμήματα από το οχυρό άρχισαν να ανατινάζουν τις γέφυρες και να εκκενώνουν τα γειτονικά χωριά. Ενδεικτικό του φρονήματος των υπερασπιστών του οχυρού είναι ότι υποδέχθηκαν με κραυγές ενθουσιασμού το σήμα του συναγερμού.
Λίγο πριν το μεσημέρι εμφανίσθηκαν μπροστά στο οχυρό φάλαγγες μοτοσυκλετιστών και ποδηλατών, ενώ πλησίαζε ακάλυπτη σε σχηματισμό παρέλασης φάλαγγα πεζικού. Οι υπερόπτες και παράτολμοι Γερμανοί διασκορπίσθηκαν, όταν οι υπερασπιστές του οχυρού άρχισαν να πυροβολούν ομαδικά. Μπροστά στο οχυρό οι δρόμοι γέμισαν από τραυματίες και νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες. Πολύ γρήγορα οι τραυματιοφορείς των Γερμανών μετέφεραν τους τραυματίες στην όχθη του διπλανού ποταμού.
Τη νύχτα κάτω από πυκνό σκοτάδι δύο λόχοι γερμανικού πεζικού πλησίασαν και συνεπλάκησαν σε μάχη σώμα με σώμα, γεγονός που συνεχίσθηκε όλη τη νύχτα, με τους Γερμανούς να πλησιάζουν και τους Έλληνες να εξέρχονται από το οχυρό για να τους εξουδετερώσουν. Ήδη την πρώτη ημέρα της μάχης οι απώλειες των Γερμανών ανέρχονταν σε δεκάδες και σχημάτιζαν θλιβερούς σωρούς έξω από το Οχυρό.
Την επομένη 7 Απριλίου, οι Γερμανοί επισκεύασαν τις γέφυρες που είχαν καταστρέψει οι Έλληνες και πλησίασαν το οχυρό με φάλαγγες αυτοκινήτων και αρμάτων. Παράλληλα, συνέχισαν τους βομβαρδισμούς με βαρέα πυροβόλα.
Ακολούθησε μαζική επίθεση γερμανικού πεζικού, το οποίο βρέθηκε ακάλυπτο, με αποτέλεσμα τα πυρά του οχυρού να το αποκρούσουν και να προξενήσουν μεγάλες απώλειες. Τότε εμφανίσθηκε πυκνός σχηματισμός από γερμανικά τανκς, τα οποία πήραν θέσεις στους γύρω λόφους, όπου και καθηλώθηκαν και παρέμειναν σε απόσταση ασφαλείας περιμένοντας να νυχτώσει.
Το Οχυρό είχε περικυκλωθεί και ακολούθησαν αλλεπάλληλες σφοδρές επιθέσεις των Γερμανών. Το απόγευμα ήταν φανερό ότι η προσπάθεια κατάληψης του οχυρού κόστιζε ήδη στους Γερμανούς μεγάλο αριθμό ανδρών.
Από το πρωί της 7 Απριλίου το οχυρό είχε παρακαμφθεί από δυτικά από πεζοπόρα γερμανικά τμήματα, αλλά συνέχιζε να φράσει το κύριο δρομολόγιο.
Τη νύχτα 7/8 Απριλίου ειδικές δυνάμεις των Γερμανών προσπάθησαν να ανοίξουν διόδους με φλογοβόλα και δυναμίτιδα, αλλά αποκρούστηκαν. Στόχος τους ήταν το συγκρότημα «Μ».
Το πρωί της 8 Απριλίου, οι επιτιθέμενοι ενισχύθηκαν και συγκέντρωσαν την προσπάθειά τους στο ασθενέστερο αμυντικό συγκρότημα «Μ», το οποίο τα άλλα συγκροτήματα δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν, αφού είχαν εξαντλήσει τα πυρομαχικά τους.
Οι Γερμανοί σκαπανείς κατόρθωσαν έτσι να επικαθίσουν στην επιφάνεια του οχυρού «Μ». Ακολούθησε μέχρι το απόγευμα μάχη σώμα με σώμα, κατά την οποία οι Γερμανοί ανατίναζαν με δυναμίτη τις στοές για να διοχετεύσουν καπνογόνα και δηλητηριώδη αέρια, ώστε να αναγκάσουν τους υπερασπιστές να παραδοθούν.
Το απόγευμα διακόπηκε η επικοινωνία με το αμυντικό συγκρότημα που είχε εξαντλήσει τα πυρομαχικά του. Απόπειρα των Ελλήνων να ανακαταλάβουν το συγκρότημα απέτυχε.
Η νύχτα 8/9 Απριλίου άρχισε με πυκνούς πυροβολισμούς με τους οποίους τα υπόλοιπα τρία συγκροτήματα προσπαθούσαν να εμποδίσουν τους Γερμανούς να πλησιάσουν. Ωστόσο, τα ελληνικά πυρομαχικά είχαν εξαντληθεί και ο βαρύς εξοπλισμός είχε αχρηστευθεί.
Στο συγκρότημα του «Αναρρωτηρίου» οι Γερμανοί διοχέτευσαν ασφυξιογόνα αέρια με αποτέλεσμα να προσβληθούν οι μισοί από τους υπερασπιστές του και να καταφύγουν στο κεντρικό συγκρότημα «Ίσαυρος».
Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα ήταν φανερό ότι τα δύο συγκροτήματα που απέμεναν στα χέρια των Ελλήνων δεν θα μπορούσαν να αντέξουν καθώς δεν διέθεταν πλέον πυρομαχικά.
Τα μεσάνυχτα ο διοικητής του οχυρού κάλεσε τους αξιωματικούς σε συμβούλιο, όπου διαπιστώθηκε ότι ο αγώνας δεν μπορούσε να συνεχισθεί και συμφωνήθηκε η εγκατάλειψη του οχυρού και η συνέχιση του αγώνα από τη δυτική όχθη του Νέστου.
Η εγκατάλειψη του οχυρού έγινε τις πρώτες πρωϊνές ώρες της 9 Απριλίου από κρυφές εξόδους από τις οποίες διέρρευσαν κάτω από καταρρακτώδη βροχή 18 αξιωματικοί και 550 στρατιώτες μεταφέροντας στα χέρια τους τραυματίες. Η φρουρά κατευθύνθηκε συντεταγμένη προς την Ξάνθη. Σύντομα όμως πληροφορήθηκε ότι η Ξάνθη και η Κομοτηνή βρισκόταν ήδη υπό γερμανική κατοχή.
Μην έχοντας οδό διαφυγής οι υπερασπιστές του Οχυρού Εχίνος αναγκάσθηκαν να παραδοθούν στις 9 Απριλίου 1941. Κατά τη μεταφορά των αιχμαλώτων στην Ξάνθη, οι Ξανθιώτες υπό τα βλέμματα των Γερμανών υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό και συγκινητικές εκδηλώσεις τους πολεμιστές.
Στο χωριό Εχίνος υποδέχθηκε τους άνδρες ο ίδιος ο Διοικητής της γερμανικής Μεραρχίας που τους είχε επιτεθεί και τους συνεχάρη με τα λόγια “Είστε γενναίος Στρατός και άξιος καλύτερης τύχης”.
Στη συνέχεια επετράπη ο ενταφιασμός των νεκρών που έπεσαν ηρωικά μέσα στις στοές του προωθημένου Συγκροτήματος και η φρουρά οδηγήθηκε στην Ξάνθη.
Ο αγώνας του οχυρού του Εχίνου είχε τελειώσει. Οι απώλειες των ελληνικών δυνάμεων ήσαν δέκα άνδρες ενώ των Γερμανών υπερέβαιναν τους 300 νεκρούς και τους 1000 τραυματίες.
ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ
-Η Στρατιωτική δύναμη του Οχυρού ήταν ένα ειδικό Τάγμα Πεζικού τριών Λόχων,με Διοικητή τον Ταγματάρχη Πεζικού Δρακούση Χρήστο.Στο Οχυρό υπηρετούσαν 20 Αξιωματικοί και 645 Στρατιώτες,δηλαδή συνολικά 665 Άνδρες.
-Ένας από τους υπερασπιστές του Οχυρού,σύμφωνα με μαρτυρίες,ήταν και ο Στρατιώτης ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ από το ΡΕΘΥΜΝΟ της ΚΡΗΤΗΣ.
Είχε στρατευτεί το 1939 και είχε υπηρετήσει στην Ξάνθη.Η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα τον βρήκε στα Ελληνο Βουλγαρικά σύνορα.Όταν κατέρρευσε το μέτωπο αντί Όταν κατέρρευσε το μέτωπο αντί να παραδοθεί κατευθύνθηκε προς το Άγιον Όρος και από κεί, ύστερα από πολλές περιπέτειες κατάφερε να καταπλεύσει στην Κρήτη,φορώντας ακόμα τη Στρατιωτική του στολή!
Έλαβε μέρος στην Μάχη της Κρήτης πολεμώντας τους Γερμανούς για δεύτερη φορά, κάπου κοντά στο Ρέθυμνο.
-Δυτικά του Εχίνου,στο χωριό Σμίνθη,οι Γερμανοί Εισβολείς στην πορεία τους προς την πόλη της Ξάνθης συνάντησαν την φρουρά του μεθοριακού φυλακίου της.
Μετά από σκληρή μάχη στην οποία χάθηκαν 10 Έλληνες στρατιώτες κατάφεραν να την εξουδετερώσουν.Στο χωριό αυτό υπάρχει μνημείο σήμερα με τα ονόματα των πεσόντων, οι οποίοι είναι…
-ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΟΥ ΓΕΣ ΣΤΙΣ 7–4-1941 ΑΝΕΦΕΡΕ ΛΙΤΑ…
Η Δυτική Θράκη, δια λόγους επιχειρήσεων και προς αποφυγήν ανωφελών θυσιών, εκκενώνονται εγκαίρως και κανονικώς υπό των εκεί ολιγάριθμων προκαλυπτικών στοιχείων.
Τα εν αυτή οχυρά μας Εχίνος και Νυμφαία ανθίστανται εις τας εχθρικάς προσβολάς απαγορεύονται την διέλευσις των βαρέων υλικών του εχθρού.
-ΑΦΗΓΗΣΗ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ: Οι Γερμανοί μπαίνουν στην Ξάνθη!
«…Έως και χθες το πάνω απο 500 μέτρα ψηλό βουνό ήταν ένα τέρας που ξερνούσε φωτιά! Σήμερα κείται ακίνητο και ειρηνικό στο φως του πρωινού ήλιου.
Το Οχυρό του Εχίνου συνθηκολόγησε στις 8 το πρωί.Η άνετη ανάβαση στην ελικοειδή αμαξιτή οδό διακόπηκε απότομα έπειτα από λίγη ώρα. Ένα τείχος από πέτρες,ενισχυμένο με κορμούς δέντρων,καθιστούσε αδύνατη την συνέχιση της πορείας για κάθε όχημα.Παρακάμψαμε το εμπόδιο το οποίο επαναλαμβανόταν ανά μερικές εκατοντάδες μέτρα,και ακολουθήσαμε μια απότομη διαδρομή.
Φτάσαμε σε ένα σπίτι διάτρητο από σφαίρες του οποίου η στέγη είχε καταρρεύσει κατά το ήμισυ.Οι πόρτες και τα παράθυρα έχουν μεταβληθεί σε μαύρες τρύπες,ενώ στο εσωτερικό έχει δημιουργηθεί ένα χάος από σπασμένα ξύλα και λυγισμένα σίδερα.
Εδώ υπήρχε μια συστοιχία πολυβόλων.Τα ξύλα χρησίμευαν για την διαμόρφωση μιας θέσης προστασίας…Ασθμαίνοντας και καταϊδρωμένοι ανεβαίνουμε το δύσβατο ανηφορικό μονοπάτι.
Ο Ήλιος καίει εντονότερα σαν να ήταν καλοκαίρι. Σειρές συρματοπλέγματος που περιβάλουν κυκλικά το βουνό εμποδίζουν τον δρόμο μας.Καθώς δεν διαθέτουμε κανένα εργαλείο κοπής του σύρματος,περνάμε προσεκτικά κάτω η πάνω από κάθε εμπόδιο υπερβαίνοντας το.
Φυσικά αυτό δεν γίνεται χωρίς αμυχές η σκισίματα!Αργότερα μαθαίνουμε ότι έχουμε περάσει μέσα απο εχθρικά ναρκοπέδια!Συνεχίζουμε την ανοδική μας πορεία! Και σύντομα προσεγγίζουμε το ύψωμα για το οποίο κοπιάσαμε τόσο πολύ..την οχυρωματική εγκατάσταση «Μ»!..Στο οροπέδιο του υψώματος η εικόνα είναι απερίγραπτη!
Ένα φοβερό ανακάτωμα σκισμένων και κατεστραμμένων στολών, αχρηστευμένων όπλων και διασκορπισμένων πυρομαχικών. Εδώ κι εκεί υπήρχαν νεκροί Έλληνες σε διάφορες θέσεις.Και κάτω από ένα δέντρο ένας νεαρός Γερμανός υπαξιωματικός έδειχνε με το τεντωμένο χέρι του προς τον ουρανό.
Μερικοί στρατιώτες καπνίζουν τσιγάρα που έχουν λαφυραγωγήσει.Οι λασπωμένες σκισμένες τους στολές και τα καταβεβλημένα πρόσωπά τους καταδεικνύουν την ένταση του αγώνα…
Ξαφνικά βλέπουμε μπροστά μας ένα τετραγωνικό άνοιγμα στη γη.Μια στενή απότομη τσιμεντένια σκάλα μας οδηγει 30-40 μέτρα κάτω από την γη,εως ότου συναντούμε βράχια.Κάτω φτάνουμε σε ένα περίπλοκο λαβύρινθο από τσιμεντένιες εισόδους και κλίμακες.
Εδώ υπάρχουν διευθετημένοι χώροι κατοίκησης με ασβεστωμένα δωμάτια και ξύλινες θέσεις ύπνου,με καθαρά μπάνια και τουαλέτες,κουζίνες,είδη τροφίμων και αποθήκες πυρομαχικών.Παντού υπάρχουν εγκαταστάσεις για φωτοδότηση και τηλέφωνα,ενώ έχει ληφθεί μέριμνα για αποτελεσματικό εξαερισμό και καθαρό νερό.
Κατόπιν ανεβαίνουμε στο τριώροφο σύμπλεγμα των πολυβολείων.Το κάτω πολυβολείο φέρει τα σημάδια της μάχης..η ξύλινη επένδυση από τις πολεμίστρες έχει φθαρεί εντελώς,ενώ το εντοιχισμένο πολυβόλο έχει ανατραπεί.Τα τηλέφωνα και ο φωτισμός έχουν καταστραφεί από τους πυροβολισμούς,ενώ από τον τοίχο που βρισκόταν στην γραμμή πυρός έχουν αποκολληθεί μεγάλα κομμάτια.
Οι σκοπευτές μας και οι πυροβολητές μας σημάδεψαν με εντυπωσιακή ακρίβεια.Το δεύτερο πολυβολείο βρίσκεται σε ακόμα χειρότερη κατάσταση.Εδώ είχαν ρίξει οι άντρες μας εκρηκτικά μέσα από τις σχισμές.Το δίδυμο πολυβόλο Hotchkiss που ήταν εδώ τοποθετημένο έχει αχρηστευθεί,ενώ ολόκληρο το εσωτερικό του χώρου είναι κατεστραμμένο.
Τρεις Έλληνες πολυβολητές κείτονται νεκροί στο πάτωμα.Έχει σχηματιστεί μια μεγάλη κηλίδα αίματος στο πάτωμα και πάνω στα πυρομαχικά.Το τρίτο πολυβολείο παρουσιάζει μια εξίσου έντονη εικόνα καταστροφής.
Οι γενναίοι Σάξωνες άνδρες του πεζικού και του μηχανικού έχουν κάνει πραγματικά καλή δουλειά…Ο Αγώνας του Οχυρού Εχίνος είχε τελειώσει.
Οι απώλειες των Ελληνικών δυνάμεων ήταν 28 νεκροί και αρκετοί τραυματίες,ενώ για τους Γερμανούς ήταν 300 νεκροί και πάνω από 1000 τραυματίες.
