Του Θανάση Μουσόπουλου
Ένα δώρο / λάφυρο των καλοκαιρινών διακοπών και διαβασμάτων είναι το παραπάνω βιβλίο των εκδόσεων Καστανιώτη που εκδόθηκε το 2013 και είναι τα Άπαντα της Κατερίνας Γώγου, που την έχουμε συνδέσει με τόσο αντιφατικές παρουσίες, κινηματογραφικές και ποιητικές, της προδικτατορικής και μεταπολιτευτικής περιόδου.
Από το πρώτο της βιβλίο «Τρία κλικ αριστερά» του 1978 και το «Ιδιώνυμο» του 1980 και τις κινηματογραφικές της παρουσίες στο «Βαρύ πεπόνι» και στην «Παραγγελιά» της ίδιας περιόδου, σχηματίσαμε μια νέα εικόνα για την Κατερίνα και το πρόσωπό της.
Τώρα με τον συγκεντρωτικό τόμο – που μου χάρισε η φίλη Σούλα Πρωτόπαπα και την ευχαριστώ – είχα την ευκαιρία να δω τη Γώγου μέσα από τον ανατρεπτικό λόγο της συνολικά. Αξίζει να σταθούμε στο έργο της, γιατί φωτίζει την Ελλάδα και την ελληνική παρουσία με τα δικά της μάτια. Κάτι θα δημοσιεύσουμε για τη ματιά της Γώγου, τώρα περιορίζομαι σε μια σύνοψη της ζωής και του έργου της – φτωχό μνημόσυνο.
Η Κατερίνα Γώγου (Αθήνα 1 Ιουνίου 1940 – 3 Οκτωβρίου 1993) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια και ηθοποιός. Ξεκίνησε από μικρή την καριέρα στην ηθοποιΐα αλλά αργότερα στράφηκε στην ποίηση. Ως ηθοποιός έγινε γνωστή περισσότερο για δευτερεύοντες ρόλους, όπως στην ταινία το Ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο. Οι ρόλοι της συνήθως απεικόνιζαν αστείες και ανέμελες γυναίκες. Τον εμπορικό κινηματογράφο τον απαρνήθηκε στα χρόνια της μεταπολίτευσης, τα οποία τη βρήκαν πολιτικά ενταγμένη σε ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Ο πρώτος της ρόλος σε ταινία του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου ήταν στο «Βαρύ Πεπόνι» (1977) του τότε συζύγου της Παύλου Τάσιου (1942-2011), με τον οποίο απέκτησε μία κόρη τη Μυρτώ Τάσιου (1967-2015). Ακολούθησε η σπαρακτική της εμφάνιση, ως αφηγήτριας, στην «Παραγγελιά» (1980) του ιδίου, στην οποία απήγγειλε ποιήματα από τις συλλογές της «Τρία κλικ αριστερά» και «Ιδιώνυμο», που αγαπήθηκαν ιδιαίτερα από τη νεολαία της εποχής. Της έχει απονεμηθεί, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Βραβείο Α΄ Γυναικείου ρόλου, για την ταινία Το βαρύ πεπόνι και το 1984 τιμήθηκε με βραβείο β’ γυναικείου ρόλου στην ταινία του Αντρέα Θωμόπουλου «Όστρια ή το τέλος του παιγνιδιού», όπου είχε συνυπογράψει το σενάριο. Το σκοτάδι της, ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας της και η κλονισμένη ψυχολογία της την οδήγησαν, σε ηλικία μόλις 53 ετών, στην αυτοκτονία.
ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ / Εργογραφία
Τρία κλικ αριστερά, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1978
Ιδιώνυμο, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1980
Το ξύλινο παλτό, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1982
Απόντες, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1986
Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1988
Μεταθανάτιες κυκλοφορίες
Με λένε Οδύσσεια, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 2002
Νόστος, Εκδόσεις Καστανιώτη,1η έκδοση 2004
Ποιήματα από ήδη εκδοθέντα βιβλία της χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία του (πρώην συζύγου της) Παύλου Τάσσιου “Παραγγελιά” (με υπόθεση βασισμένη στην ιστορία του Νίκου Κοεμτζή). Η μουσική της ταινίας, που έγραψε ο (μετέπειτα διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος) Κυριάκος Σφέτσας και επένδυσε τα εν λόγω ποιήματα, κυκλοφόρησε σε δίσκο με τίτλο “ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ”. Λίγο μετά το θάνατό της κυκλοφόρησε ο δίσκος “ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ” σε CD το 1995. Κυκλοφόρησε σε CD και το 2006 (σε περιορισμένα αντίτυπα) στη σειρά “Αποκλειστικές Επανεκδόσεις” των “Metropolis”.
Πολύ χαρακτηριστικά μιλούν για την Κατερίνα Γώγου δύο φίλοι της:
Όλια Λαζαρίδου, ηθοποιός «… Τη θυμάμαι ως ένα πλάσμα εκρηκτικής αθωότητας, χαράς και δίψας για ζωή. Δεν νομίζω ότι την αντιπροσώπευε όλη αυτή η σκοτεινή, dark μυθολογία που τη συνόδευε διαρκώς. Ναι, είχε σκοτάδι μέσα της, αλλά καμιά φορά το σκοτάδι δεν είναι παρά η έκπτωση από το φως. Τέτοιο ήταν κι εκείνο. Δεν θα επεκταθώ, πιστεύω ότι η περιγραφή κάποιου παρελθόντος, όσο ένδοξου, στενεύει το πλαίσιο, κάνοντας τη ζωντανή εμπειρία μνήμη, κι εγώ τους ανθρώπους που αγάπησα τους κουβαλώ ζωντανούς μέσα μου».
Γιώργος Χρονάς, συγγραφέας-εκδότης «Τη γνώρισα από κοντά στα τελευταία της, όταν ξαφνικά άρχισε να έρχεται στο βιβλιοπωλείο μου έτσι, για να κουβεντιάσουμε. Ήδη μιλούσε για τους φίλους της που έφυγαν, ήδη φοβόταν πως μοιραία θ’ ακολουθούσε. Ήταν μια καλλιτέχνιδα της πόλης με την αναγεννησιακή έννοια, μια σημαντική αναρχική ποιήτρια που δικαιώθηκε μετά θάνατον και είναι, μάλιστα, εμπορική σε μια εποχή που η ποίηση δεν πουλά. Η αυτοκτονία της ήταν καθαρό ροκ εν ρολ, όπως και όλη η ζωή της, που εν τέλει την πλήρωσε με την τέχνη της».
Από τη δεύτερη εκδομένη συλλογή της Ιδιώνυμο, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1980, ένα ποίημα διαχρονικό:
Τα σύνορα της πατρίδας μου
Τα σύνορα της πατρίδας μου αρχίζουνε
απ τα ψητοπωλεία του Μινιόν
περνάνε από τα καμένα ξύλα του Περοκέ και πέρα …
Η ζωή από κει παίζει βρώμικο ξύλο με τη ζωή
στριμώγνει τα καλύτερα παιδιά της σε φαγωμένες σκάλες
τους στρώνει στο ” Θανάση ” σημαδεμένη τράπουλα από χέρι
τους περνάει μπρασελέ και ματωμένους σουγιάδες
και μπότες γυαλιστερές πορτοκαλιές με 10 πόντους τακούνι
Ζόρικο αντριλίκι τα γεννητικά τους όργανα
τα Άγια των Αγίων κι αλλιώτικο φιλότιμο
ώσπου μια μέρα – Παρασκευή μπορεί –
τους ρίχνει από κοντά επιδέξιους κώλους
καρφώνουνε τον αντρισμό τους
τους φέρνει καπάκι
κι ύστερα ευνουχισμένοι με τη γλώσσα κολλημένη στον ουρανίσκο
με το μαντήλι που σκουπίστηκαν
ένα με την καφέ του ρίγα περιθώριο γύρω γύρω
πνίγουν με ισόβια
φωταγωγημένα καράβια εφοπλιστικά κεφάλαια ξωτικές
θάλασσες Παναμαϊκές σημαίες χρεωμένες τραγουδίστριες
και τα δικά τους ταξίδια στη θάλασσα με καρπουζόφλουδες
το ξεχειλωμένο μαγιώ απ το περίπτερο
και την τσατσάρα – πουτάνα ζωή – μαγκιά τους στο πλάι
– κανείς δεν ξέρει
– κανείς δεν είδε
19 20 21 χρονώ και τέλος .
Χαίρομαι αν τα θερινά διαβάσματά μας δείχνουν άλλους δρόμους…
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, 28 ΙΟΥΛΙΟΥ 2017
